Dlaczego chcemy być Ślązakami?

Ilu będzie Ślązaków, gdy GUS ogłosi wyniki spisu?
Może być 600 tysięcy, 400 tysięcy albo mniej. Na razie obracamy się w sferze przypuszczeń.

Czy można jednak wierzyć danym Głównego Urzędu Statystycznego, skoro już w czasie spisu pojawiało się wiele krytycznych uwag i problemów technicznych przy internetowym wypełnianiu deklaracji?
Niestety, wyniki tego spisu mogą być niewiarygodne. Powszechnie wiadomo, że nie udało się rachmistrzom dotrzeć do wszystkich. Procedura spisowa była też zbyt skomplikowana. Dane z województwa śląskiego mogą być bardziej pełne od innych, bo tu mieliśmy do czynienia z wielkim internetowym pospolitym ruszeniem, gdy po słowach prezesa PiS Jarosława Kaczyńskiego o zakamuflowanej opcji niemieckiej tysiące, zwłaszcza młodych ludzi, siadło do komputerów i wypełniło kwestionariusz. Śląskie pod tym względem jest liderem w skali kraju. Mimo to, nawet na zurbanizowanym Śląsku ze spisem było wiele problemów. Co w takiej sytuacji powiedzieć o ścianie wschodniej? W tym przypadku dane mogą być kompletną fikcją. Czy dotarto do wszystkich deklarujących narodowość ukraińską? Zresztą chodzi też o rzetelność innych danych.

Po słynnych słowach prezesa Kaczyńskiego mieliśmy też do czynienia ze śląskością deklarowaną spontanicznie. Ślązakami w geście solidarności określali się nie-Ślązacy np. znany dziennikarz Marcin Meller. To też może zaciemnić obraz?
Z pewnością. Sama jestem Ślązaczką z wyboru i też się spisałam, ale z badań, które przeprowadziliśmy w ramach specjalnego grantu na grupie 503 mieszkańców z województw śląskiego i opolskiego wynika, że tylko 5 z nich, a więc zaledwie 1 proc., zadeklarowało śląskość pod wpływem tej opinii polityka PiS. Generalnie nie przypisujmy, że Jarosław Kaczyński swoją wypowiedzią stworzył naród śląski. Nie wpłynęła ona na poczucie tożsamości regionalnej, bo ono było, jest i będzie. Można powiedzieć, że Kaczyński zaktywizował do działania tych obywateli, którzy do tej pory nawet ze zwykłego lenistwa nie deklarowali się w spisie. Uznali, że tego już za wiele i zasiedli do komputerów. Zdecydowali się zadeklarować narodowość, choć wcześniej uznawali to często za swoją prywatną sprawę. Takich osób, spośród badanych, było 33 proc.

Dlaczego deklarowano narodowość śląską?
Z trzech powodów. Pierwsza była motywacja polityczna, wynikająca częściowo z resentymentów. Ta grupa mieszkańców umocniła swoją tożsamość na poczuciu krzywdy. Po drugie śląskość była deklarowana w związku z brakiem akceptacji i niezadowoleniem wobec władzy. Jakiejkolwiek władzy. Po trzecie, i tych wskazań było najwięcej, śląskość to poczucie odmiennej, oryginalnej kulturowej tożsamości. W wypadku tych respondentów była to śląskość deklarowana emocjonalnie, bezinteresownie. A więc najbardziej naturalnie. To taka najcenniejsza śląskość.

* CZYTAJ KONIECZNIE:

Nagie ciała ozdobione dziełami sztuki - finał mistrzostw bodypaintingu
Zmiana opon na zimówki to obowiązek NOWA USTAWA
*Codziennie rano najświeższe informacje z woj. śląskiego prosto na Twoją skrzynkę e-mail. Zapisz się do newslettera

Ciekawostka! Jedno z miast woj. śląskiego odbudowało swoje średniowieczne mury! [ZDJĘCIA]
Mieszkańcy kontra górnicy - wojna w Bytomiu o fedrowanie. KTO MA RACJĘ?
Czy śląskość to bardziej zakamuflowana opcja polska czy niemiecka, tj. jaką opcję narodowościową jako drugą wybrali badani przez panią respondenci?
Zdecydowanie polską, którą zadeklarowało aż 64 proc. badanych, zaś niemiecką tylko 4,5 proc. Około 30 proc. jako drugą też chciało zadeklarować narodowość śląską.

Tożsamość to język?
Język nie jest warunkiem bycia Ślązakiem, ale co warte podkreślenia, ok. 80 proc. przyznaje się, że posługuje się nim nie tylko w domu, towarzystwie, ale i w pracy, co jest pewną nowością i zmianą w stosunku do poprzednich badań.

Jak można scharakteryzować tę duszę Ślązaka? Gdzie ta śląskość się rodzi?
To przede wszystkim podtrzymywanie tradycji, obrzędów, trwanie przy korzeniach. Ale nie tylko. Dla 46 proc. badanych śląskość to także śląska kuchnia, tradycyjny obiad. Niemal każdy wskazuje na przywiązanie do rodziny, kultywowanie rodzinnych więzi. Jest ono rzeczywiście niezwykle silnym spoiwem. Dla 70 proc. wyznacznikiem śląskości jest religijność, przy czym tu padło mniej wskazań niż na rodzinę.

Liczba Ślązaków po spisie z pewnością wzrośnie. Czy z tej, choćby ilościowej, zmiany można wysnuć wniosek, że naród śląski istnieje?
Odpowiedź na to pytanie nie jest jednoznaczna. Tylko 15 proc. pytanych wprost o tę sprawę postrzega Ślązaków jako naród, a aż 70 proc. za grupę regionalną. Myślę, że to ważna podpowiedź dla decydentów, którzy zabiegają np. o nadanie językowi śląskiemu statusu języka regionalnego, myślą o autonomii. Co także ważne, tożsamość regionalna nie jest budowana przeciwko komuś. Już nie. Dotyczy to oczywiście zwłaszcza młodego pokolenia, bo w tym starszym dominuje poczucie krzywdy związanej z PRL-em. U urodzonych po 1989 roku liczba negatywnych odpowiedzi błyskawicznie jednak spada, co też ma znaczenie dla dalszego losu inicjatyw związanych z uznaniem narodowości śląskiej.

* CZYTAJ KONIECZNIE:

Nagie ciała ozdobione dziełami sztuki - finał mistrzostw bodypaintingu
Zmiana opon na zimówki to obowiązek NOWA USTAWA
*Codziennie rano najświeższe informacje z woj. śląskiego prosto na Twoją skrzynkę e-mail. Zapisz się do newslettera

Ciekawostka! Jedno z miast woj. śląskiego odbudowało swoje średniowieczne mury! [ZDJĘCIA]
Mieszkańcy kontra górnicy - wojna w Bytomiu o fedrowanie. KTO MA RACJĘ?
Taka pokoleniowa zmiana oceny jest także typowa dla mniejszości niemieckiej w Polsce. Im młodsi, tym bardziej zadowoleni z życia w Polsce.
W ogóle odchodzimy od prymitywnego pojmowania narodu w myśl jakichś definicji politologicznych. Nasi respondenci pytani o deklaracje narodowościowe swoich dzieci mówili: na razie są za małe, niech same wybiorą jak dorosną. To cenna postawa. Nie narzucamy młodym pokoleniom swojego zdania.

Jaką strategię powinni przyjąć politycy wobec tzw. sprawy śląskiej?
Dziwię się, czemu śląscy działacze nie skupili się na zagwarantowaniu śląskiej opcji statusu mniejszości etnicznej. Wszystkie warunki są przecież spełnione.

Należy samoograniczyć pewne plany?
Chyba niepotrzebnie zaczęto domagać się uznania śląskiej mniejszości narodowej, co jest przecież krokiem zdecydowanie zbyt dalekim, gdy uznanie mniejszości etnicznej znajduje się w zasięgu możliwości. Poza tym chciałam podkreślić, co też wynika z naszych badań, że narodowość nie równa się autonomia. O autonomii mówi tylko 30 proc. badanych. Większość zadowala status województwa, choć znaczna część pragnęłaby połączenia Śląskiego z województwem opolskim.

Ale Zagłębie to nadal Ślązacy chcą wyłączyć poza region?
No cóż, 57 proc. nadal tak uważa. To niby dużo, ale znacznie mniej niż kiedyś i jest to tendencja optymistyczna. Wydaje mi się, że projekt metropolii śląsko-zagłębiowskiej przemówił do wyobraźni mieszkańców. Po prostu wybierają życiowe, pożyteczne rozwiązania, stają się realistami. Poza tym większość mieszkańców dobrze ocenia działalność władz w regionie. Jest więc na czym tę metropolię budować. Warto przypomnieć, że w ostatnich wyborach samorządowych aż 10 proc. obywateli uznało, że to ugrupowania regionalne, a nie wielkie partie, najlepiej będą reprezentować interes mieszkańców.
Rozmawiała Agata Pustułka

Podczas spisu powszechnego w 2002 roku narodowość śląską zadeklarowały 173 tys. osób. Była to socjologiczna bomba.

Dr Elżbieta Sekuła ze Szkoły Wyższej Psychologii Społecznej w Warszawie od kilku lat prowadzi badania nad zjawiskiem narodowości śląskiej. Jest autorką książki pt. "Po co Ślązakom potrzebny jest naród? Niebezpieczne związki między autonomią a nacjonalizmem". Przedstawione w wywiadzie badania zostały sfinansowane przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego. Wyniki GUS, dotyczące liczby osób, które w ostatnim spisie zadeklarowały narodowość śląską, poznamy pod koniec roku.

* CZYTAJ KONIECZNIE:

Nagie ciała ozdobione dziełami sztuki - finał mistrzostw bodypaintingu
Zmiana opon na zimówki to obowiązek NOWA USTAWA
*Codziennie rano najświeższe informacje z woj. śląskiego prosto na Twoją skrzynkę e-mail. Zapisz się do newslettera

Ciekawostka! Jedno z miast woj. śląskiego odbudowało swoje średniowieczne mury! [ZDJĘCIA]
Mieszkańcy kontra górnicy - wojna w Bytomiu o fedrowanie. KTO MA RACJĘ?