Prof. Woźniczka: W czasie powstań śląskich nie było podziału na hanysów i goroli

Organizacja koncertu upamiętniającego rocznicę wybuchu III powstania śląskiego w Sosnowcu wielu zaskoczyła. Historyków i tych, którzy historią się interesują, chyba jednak nie.
Oczywiście. W Zagłębiu Dąbrowskim popierano dążenia Ślązaków do przyłączenia się do Polski. W czasie plebiscytu powstały tutaj, jak i w całym kraju, komitety poparcia. Przez cały okres powstań śląskich i plebiscytu Sosnowiec oraz całe Zagłębie było zapleczem wojskowym i logistycznym dla powstańców. W obawie przed represjami uciekły tutaj tysiące Ślązaków, w tym powstańcy. Zorganizowano dla nich prowizoryczne obozy, gdzie mogli mieszkać. Powstały także szpitale, w których leczono rannych powstańców, jak i cywilnych uciekinierów. W okresie trzeciego powstania pomoc tę rozbudowano. W sosnowieckich zakładach robiono prowizoryczne pociągi i samochody pancerne dla walczących. Na cmentarzu przy ul. Smutnej powstało też mauzoleum poległych powstańców, a w czasie pierwszego powstania w Pałacu Schoena - dziś jest tu sąd - mieściło się dowództwo sił powstańczych. W zbiorach Muzeum Czynu Powstańczego naGórze św. Anny zachowało się zdjęcie, na którym na schodach pałacu stoją porucznik Alfons Zgrzebniok i późniejszy marszałek Michał Rola-Żymierski.

Jaki był stosunek Zagłębiaków do tego, co działo się za Brynicą?
Ludność Zagłębia solidaryzowała się z walką Ślązaków o Polskę. W Zagłębiu był silny etos niepodległościowy, na który składała się tradycja powstań narodowych (przede wszystkim powstania styczniowego 1863 r.), rewolucji 1905 r. czy legionów. To był ok-res, kiedy nie dominował podział na „hanysów” i „goroli”.

Zagłębiacy wstępowali w szeregi powstańców?
W trzecim powstaniu śląskim po stronie powstańców udział wzięło około 60 tysięcy osób, wśród nich około 5 tysięcy spoza Śląska. Byli wśród nich również Zagłębiacy, wielu z nich zginęło lub odniosło rany. Sam Jan Kiepura razem z bratem poszli wesprzeć szeregi powstańcze. Upraszczając, można powiedzieć, że w czasie powstań i plebiscytu Górny Śląsk był pod władzą międzynarodową. Polska nie mogła oficjalnie pomagać powstańcom, bo nie była stroną w tym konflikcie. Podobnie zresztą jak Niemcy. Mimo to ta pomoc była. Faktem jest, że i z Polski, i z Niemiec do obu stron konfliktu ciągnęli ochotnicy, np. po stronie niemieckiej walczyły oddziały Freikorpsu, m.in. z Bawarii, a po polskiej - młodzi ludzie z całego kraju. Ważna była też pomoc sąsiedzka. Funkcjonowały przecież kontakty między obiema stronami dawnej granicy rosyjsko-pruskiej. Kwitł handel. W latach 1919-1921 zagłębiowska klasa robotnicza i patriotyczna inteligencja, a także młodzież z zagłębiowskich szkół entuzjastycznie poparły działania Ślązaków. Jak już wspomnieliśmy, wielu poszło walczyć.

Dlaczego dzisiaj tak mało wiemy o sosnowieckiej części historii powstań śląskich?
Problem jest opisany w literaturze naukowej, należy tylko go lepiej spopularyzować. Dobre relacje śląsko-zagłębiowskie zostały zakłócone w czasie II wojny światowej, kiedy Zagłębie przyłączono do Górnego Śląska. Z uwagi na dwujęzyczność, władze III Rzeszy skierowały tutaj wielu Ślązaków do administracji, policji oraz do pracy na kierowniczych stanowiskach w kopalniach, hutach etc. Nie wszyscy zachowywali się dobrze wobec miejscowych. Hitlerowcy ponadto w dużej mierze zniszczyli inteligencję zagłębiowską. Po 1945 roku tysiące Zagłębiaków osiedliło się na Górnym Śląsku i wielu weszło też do ówczesnego aparatu władzy, w tym do aparatu represji. Zagłębiacy nie byli jedynymi, którzy napłynęli do Bytomia, Zabrza czy Gliwic. Przyjezdni - często przy aprobacie władz - spychali Ślązaków na boczny tor. Podział na „hanysów” i „goroli” zaostrzał się. Z tego powodu pamięć o współpracy w czasie powstań i plebiscytu popadła w zapomnienie. Może ten koncert będzie okazją, by przypomnieć te czasy, gdy współpraca Ślązaków z Zagłębiakami była dobra i owocna.

Rozmawiał: T. Szymczyk

*WNIOSKI I DOKUMENTY na 500 zł na dziecko w ramach Programu Rodzina 500 PLUS
*Co za tragedia! Wybuch gazu zniszczył blok w Jaworznie. Czy to samobójstwo?
*Pomysły na Majówkę 2016: Ciekawe miejsca i wydarzenia ZOBACZ I SKORZYSTAJ
*Najlepsze prezenty na Komunię 2016: Dziecko będziei zachwycone
*Jesteś Ślązakiem, czy Zagłębiakiem? Rozwiąż quiz