Alojzy i Loziki. Felieton Marka Szołtyska, historyka i znawcy Śląska

Śląsk jednak to jedyny region przemysłowy na świecie – gdzie tak się nie stało. To było naprawdę niezwykłe, co dzisiaj niewielu tylko sobie uświadamia. A zatem w tym okresie przełomu wieków powstawały na Górnym Śląsku przeróżne bractwa i stowarzyszenia religijne. Działały wówczas: Bractwo Żywego Różańca, Bractwo Niepokalanego Serca NMPanny, Bractwo Pocieszenia NMP, Straż Honorowa Najświętszego Serca Pana Jezusa, Katolickie Stowarzyszenie Robotników na Górnym Śląsku, Bractwo Wstrzemięźliwości, Towarzystwo Chrześcijańskich Przemysłowców oraz liczne Stowarzyszenia św. Cecylii i jeszcze około sto (!) innych pobożnych grup. Wyjątkowo godne uwagi jest charakterystyczne dla śląskiego regionu – Towarzystwo św. Alojzego.

Tak, towarzystwo to było znane tylko na Górnym Śląsku. A zostało ono założone w Bytomiu w 1871 roku przez zasłużonego Ślązoka, ks. Norberta Bonczyka. Nazywano ich potocznie alojzjanami albo alojzikami. Ruch ten spopularyzował na Śląsku nie tylko kult do św. Alojzego, ale i samo imię - Alojzy. Dlatego na przełomie XIX i XX wieku prawie co dziesiąty Ślązok nazywał się Alojzy, Alojz, Lojz, Lojzek, Lozik, Lojzik albo Alojziczek czy Alojzeczek. Alojzjanie jednak mieli nie tylko cele religijne, ale też szerzono oświatę, zamiłowanie do podróżowania i pielgrzymek, dobre wychowanie, moralne zachowanie, wspólny śpiew, organizowanie teatrów amatorskich i powstrzymywanie się od alkoholu. Natomiast sama nazwa towarzystwa odwoływała się do ich patrona św. Alojzego Gonzagi (1568-1591). Był to wyjątkowo pobożny, odważny i mądry młody człowiek. Był Włochem, wstąpił do jezuitów i zmarł pomagając chorym podczas zarazy w Rzymie.

Trzeba jednak wyjątkowo podkreślić pewien profil tego towarzystwa, otóż alojzjanie krzewili polsko-śląskie tradycje, co wyrażał wiersz napisany przez ich założyciela ks. Bonczyka: „Ty młodzieży wznoś sztandary, / Broń języka, broń swej wiary. / Kto te ojców skarby spodli, / Darmo się do Boga modli!” I za te polsko-śląskie nastawienie alojzjanie byli tępieni przez władze niemieckie do czasów powstań śląskich i później po wkroczeniu na Śląsk hitlerowców.

Współcześnie imię – Alojzy, jest prawie całkowicie zapomniane a spotkanie młodego chłopaka z takim imieniem graniczy z cudem. Ale może kiedyś znów przyjdzie moda na Alojzów. Mój syn nadał swemu dziecku to imię. Wprawdzie jako drugie, ale to już coś.