Jak zrozumieć Ślązaka? [SŁOWNIK ŚLĄSKI K-M]

KLIKNIJ I SPRAWDŹ KONIECZNIE:
SŁOWNIK ŚLĄSKI

K
kołocz - ciasto drożdżowe lub kruche z nadzieniem i posypką; kołoczek - okrągły; kołoczowo dziurka - tchawica, miejsce zakrztuszenia się;
kołodziyj - kołodziej; zanikający zawód - wykonujący koła drewniane, wozy, tragacze;
komport - kompot;
konwiśniok - chleb razowy;
kopa - deser na bazie owoców, biszkoptów i bitej śmietany, posypany bakaliami - popularny w rejonie rybnicko-wodzisławskim;
kopalnioki - landrynki anyżowe, (patrz szkloki) dawane kiedyś górnikom w deputacie;
kopidoł - grabarz;
kopiyrok, pisok - ołówek kopiowy, ołówek;
kopki - stogi, głównie siana, słomy;
kopla - klamra od pasa, sprzączka; Niymce mieli kople "Got mit uns", a Rusy z gwiozdöm;
kopnyć - kopnąć, ale kopnyć w kalyndorz - umrzeć;
kopocz, kopoczyk - kopaczka, #motyka;
kopruch - komar; ślypek - bąk krowi;
kopyrtka - fikołek, przewrotka - głównie w gimnastyce;
korpflasza - balon do fermentacji wina;
korzyni - pieprz; korzyni wöniönce - ziele angielskie;
kosok - sierp; nikere ubiyraczki ubierały obiyli kosokym;
kostim - kostium; może być badykostim - kąpielowy, na bezuch - wizytowy itp.;
koszczypoł - prawoślaz lekarski, roślina stosowana szeroko kiedyś przez nasze starki;
kośnik - kosiarz;
kotloki - drobne pieniądze, drobniaki;
kotłöwka - rosół z mięsa przy świniobiciu;
kotucz, kartacz, tragacz - drewniana taczka ze szprosami do przewozu siana, słomy;
kotyk - ogrodzenie tymczasowe dla drobiu; zawrzi te gynsi do kotyka;
koza, suka - na kopalni nazwa wózka górniczego - platformy, drzewiarki;
kozani - kazanie, pouczenie; Nie suchoł żeś we szkole, bydziesz mioł doma kozani;
koziczka - mała koza, kózka; koziynta - małe kózki; koziołki, koziełki - snopki zboża związane powrósłem i ułożone w kozły;
köłkusfloki - wiórki kokosowe;
kömedyjo - komedia, ale też trudne sprawy; ale möm z toböm komedyjo;
kömora, kömörka, spiżarka - spiżarnia;
kömönijo - komunia;
könopiotka, siymiyniotka - zupa wigilijna na bazie ziaren konopi (siemienia) o gorzkawym smaku, podawana z kaszą gryczana lub perłową;
könsek - kawałek;
köntman - klient (z niem.); Hyjdla miała wczora we sklepie mocka köntmanöw;
köniorz - stajenny, miłośnik koni;
kracpuc - rodzaj grubego tynku zewnętrznego na domach;
kradzioch - złodziej;
kragel, szlabiker - kołnierz;
kraiczek - kromka chleba; Jo rod jym kraiczek z fetym i posolić (Lubię jeść kromkę chleba ze smalcem i solą);
krajzyga - piła tarczowa (z niem.);
kran - dźwig;
kranckuch - ciasto drożdżowe z posypką (z niem.);
krankol - chorobowe (z niem.);
KLIKNIJ I SPRAWDŹ KONIECZNIE:
SŁOWNIK ŚLĄSKI

krasiköń - koniczyna; ze sztyryma listkami je na szczyńści;
krauzki (wym. krałski) - falbanki;
krauzy (wym. krałzy) - słoje lub krauzki - małe słoiki;
krążać - szatkować, kroić; na podzim krążo sie kapusta do beczki;
kregul - krogulec;
kreple - pączki, tradycyjne z marmeladą, wynokwiane - z pudingym;
kroczać - iść żwawo, maszerować; kroczej, bo przidymy za nieskoro;
krojcok - mieszaniec, nierasowy; to je krojcok, a nie Hanys - niepełny Ślązak; krojcować - krzyżować; Jutro puda do Alojza krojcować kröliki;
krokwiok - duży 10-calowy gwóźdź;
kropi, sipi - siąpi, mży; Musza poschraniać siano, bo już sipi;
kropki, pilulki - krople np. żołądkowe, miętowe;
kröliczok - klatka na króliki; kröliczorz - hodowca królików lub szopa z królikami;
kröm - naczynia, różne rzeczy - drobiazgi; ida pomyć kröm - idę pozmywać naczynia;
krömflek - obcas;
krömlojchter - żyrandol;
krönżać - krajać, szatkować, np. kapustę na zimę;
krupniok - typowo śląski wyrób masarsko-wędliniarski na bazie kaszy, krwi i podrobów ze świń;
krupy - kasza, ale też grad; wczora leciały krupy; krupy pogańskie #- kasza gryczana;
krycha - kreska; wziąć coś na krycha - na kredyt; żyć na krycha, na kryja - bez ślubu;
kryka, kryczka, kryja - laska np. łod starzika; kryki - kule inwalidzkie;
kryklać, szkryflać - pisać byle jak w zeszycie;
krze, krzoki - krzaki, zarośla;
krzipki - skrzypce; ale rzympoli na tych krzipkach;
krzipieć - skrzypieć; Ta förtka trza namazać, bo krzipi;
krziż - krzyż, kręgosłup; möm z toböm krziż pański - mam z tobą problemy;
ksiynżoszek - zdrobniale ksiądz - ogólnie; wyróżnia się farorza i kapelönka;
kucać, kuckać - kaszleć;
kuczer, förmön - woźnica;
kufka - kufel;
kugelszrajber - długopis (z niem.);
kukać, kuknyć - zaglądać, zaglądnąć; Kukni, czy już tam padze - czy pada deszcz;
kukawka - kukułka;
kukulöntko - małe dziecko, niemowlak;
kukurzica, majz - kukurydza;
kulać - toczyć coś, np. po ziemi, formować, walcować;
kulok - walec, drewniany okrągły klocek; hajery mögły se wziönść kulok po szychcie;
kuloryba, öberiba - kalarepa;
kupa - dużo; kupaś tego nazbiyroł; nawalyło kupa śniega; miyszkać na kupie - wspólnie;
kupny - kupiony; Nojlepsze söm jajca swojskie - nie kupne;
kurbla - korba, np. przy studni; nojlepszo kawa je ze młynka na kurbla;
kurzić - palić gł. papierosy lub wzniecać kurz; Dźwigej te szłapy i nie kurz;
kurziniec - kupa od kury; gynsiniec - kupa od gęsi; psiniec - kupa od psa;
kurzok - palący papierosy;
kurzynta - kurczęta, np. od kwoki;
kusku dać, kusika, dziubka - dać całusa, pocałować;
kwantum - przydziałowa porcja czegoś; Wyduldoł żeś już swöj kwantum piwa?
kwaretka - ćwiartka;
kwasiory - coś kwaśnego; nie żdżałe jabka, to söm kwasiory;
kwaska - kwaśna woda powstała z kiszenia kapusty; Starki godały, że na owsiki to yno kwaska i jöndra z banie;
KLIKNIJ I SPRAWDŹ KONIECZNIE:
SŁOWNIK ŚLĄSKI

kwiść - kwitnąć; Na bez rok bydöm mi te kwiotki kwiść;
kwolić sie - chwalić się; Nie kwol sie tak tym swoim kołym - swoim rowerem;
kycać - kuśtykać, chodzić o kulach;
kyjza - ser, ale też w powiedzeniu: głupota; ale żeś puściył kyjza;
kyjzyblat - byle jaka gazeta, brukowiec;

L
labiydzić, lamyncić - narzekać, skarżyć się;
lachać sie - śmiać się;
laclik - śliniak; Dej mu tyn laclik, bo sie pokido - bo się poplami;
laczki, lacie - pantofle domowe;
labiydzić - lamentować, narzekać;
laga - gruby kij, ale też coś łatwego, np. w robocie; Ale mosz laga na tej szychcie;
lajbik - biustonosz lub część sukni, bluzki - podwyższona talia, ale też rodzaj gorsetu przedłużanego z szelkami - tasiemkami na końcu z uchwytami na pończochy;
lajchynwagyn, lajchynwagön - wóz pogrzebowy (z niem.);
lajera, lajerka - katarynka, ale też monotonna rozmowa; lajerman - kataryniarz;
lajsta - listwa; lajstki - listewki; z lajstköw robi sie dracha - z listew robi się latawiec;
lak - farba, ale też cerata, np. na stół do kuchni; lakować - malować;
lakszuły - lakierki, buty na wysoki połysk, lakierowane;
lanszaft - pejzaż, np. namalowany na obrazie (z niem.);
lanzok - gruźlica; We Wilchwach kole Wodzisławia lyczöm lanzoka;
larmo - hałas; W tym larmie idzie łogupnyć; larmować - hałasować;
larwa - maska, wstrętna gęba; dostaniesz w ta larwa - trzepnę cię w tę wstrętną gębę;
latoś - tego roku; łoński rok - zeszłego roku; na bez rok - na przyszły rok;
latowy - letni; latowo chałupa - letni domek;
lauba - przybudówka nad wejściem do budynku lub domek letniskowy na działkach;
laufbryka - bryczka, powóz (z niem.), ale też podjazd z desek np. na budowie;
laufka - oczko w pończosze;
lazaret - szpital (z niem.);
leber - nierób, obibok;
leberwörzt, leberka - wątrobianka;
lecy kaj, lecy jak - gdzieniegdzie, niedbale; latoś te posiote gymizy wylazły mi lecy kaj;
legitka - legitymacja;
legnyć se, lygać - położyć się, legnąć;
lejstra - zeszyty szkolne, książki;
leluja - kwiat lilii lub wyrośnięta dziewczyna - nastolatka;
lelyń - jeleń;
lewus - leń;
linijorz - linijka;
linksztanga, linsztanga - kierownica rowerowa;
lipensztift - szminka (z niem.);
lipiyń - lipiec;
lipsta - narzeczona;
listonorka - listonoszka;
liszki - grzyby kurki;
liznyć - przewrócić się, upaść, ale i polizać, np. lizaka;
loce - lata (on, ona, ono); Je już zima, a łon durch loce po bosoku;
logry - legary, kantówki drewniane; na lograch sie kładło delöwka;
lojfer - chodnik dywanowy, ale też ruchliwe dziecko; ukelznył na lojfrze; w szachach - goniec;
lojtnant - stopień wojskowy lejtnant, porucznik (z niem.);
lotać - fruwać, biegać; Ale locesz po tym placu jak wicher;
lömp - nicpoń, urwis, lump; Tyn twöj synek to je pierziński lömp;
lönt, chachar - łobuz, ale też lönty - ubrania; Dej te lönty do szranku;
luft - powietrze (z niem.), luftbiksa - wiatrówka; luftplömpa - pompka rowerowa;
lukaty - z kręconymi włosami; Ale sie urodziył lukaty - po kim to mo?
luknyć - spoglądać, spojrzeć; Lukni yno na ta dziołcha, czy ci sie spodobo;
KLIKNIJ I SPRAWDŹ KONIECZNIE:
SŁOWNIK ŚLĄSKI

lulać - sikać, ale też kołysać; "Lulajże Jezuniu";
lulok - sikulik, siusiok;
lyczyć - leczyć;
lyjamt - nieporządek, bałagan; Ale mosz lyjamt w tym garażu;
Lyjna, Lyna, Lyjneczka - imię Helena, Hela, Helenka;
lyjty, hiby - lanie, baty; Szykuj sie ty najduchu na lyjty;
lyki - lekarstwa, leki; lykorz - lekarz;
lynga - długa bułka francuska, bagietka;
lynkać - straszyć, bać się; wylynkać - wystraszyć;
lyska - leszczyna;
lyźć - leźć; Kaj tam leziesz? Dyć sie piźniesz - uderzysz się; lyź dali - wejdź;

Ł
łachy, ciuchy - ubrania;
łacny - tani; Tyn twöj synek je łacny w utrzimaniu;
łapnyć - chwycić, złapać;
łaska - łasiczka, gronostaj;
łaszczyć sie - łakomić, skąpić;
łazić - chodzić;
łebek, łeböń - synek; To je möj łebek - to jest mój syn;
łechtać - łaskotać, ale też skąpić; Pożyczej na piwo, nie być łechciwy;
łep - głowa;
łeżka - łyżka; łeżyczka - łyżeczka;
łobalić sie, obalić - przewrócić się;
łobciepać - obrzucać, otynkować;
łobdrzistany, obdrzistany - ubrudzony;
łobiod - obiad; śniodani - śniada-nie, śniodać - jeść śniadanie, swaczyna - podwieczorek, wieczerzo - kolacja; wieczerzać - jeść kolację;
łobiesić sie, łobwiesić sie, obiesić sie - powiesić się;
łobiycki, łobiecki - obiecanki; Łobiecki pod kiecki, a gupimu radość;
łoblyc sie, oblyc - ubrać się; Starziku, łoblykliście ta westa na łopak - na odwrót;
łoblyczki - ubranie;
łobrobiać, obrobiać - uprawiać pole, grządki;
łobroz, łobrozek, obrozek - obraz, obrazek; Starka trzymali za łobrozym piniöndze;
łobrzinek - skrawek; Zaś mi prziszeł tyn łobrzinek kołocza;
łobstoć, obstoć - ostać się, wytrzymać;
łociypka, ociypka - snopek;
łoczy - oczy; Łoczy mie bolöm, musza mieć brele;
łod - od; Łod jutra już sie poprawia i nie byda wyrobioł;
łodbywać, odbywać - nakarmić dobytek, wydoić, zaopatrzyć;
łodpust - odpust; Na łodpust przijadom karasele, huśtaczki i szisbudy;
łogiyń, ogiyń - ogień; bydzie ogiyń na dachu - w powiedzeniu: będzie awantura;
łogörki, ogörki - ogórki;
łojcowie, ojcowie - rodzice; Na bezuch prziszli do mie łojcowie;
łoklany, oklany - nachalny, uciążliwy, upierdliwy;
łoklupać, oklupać - opukać, ale i zbić; Wczora mi łoklupali gymba;
łokminić, okminić - okłamać;
łokno - okno;
łokocić, okocić - mieć młode (dotyczy zwierząt);
łokropicznie, okropicznie - okropnie, strasznie;
łokulista, brelorz - okulista;
KLIKNIJ I SPRAWDŹ KONIECZNIE:
SŁOWNIK ŚLĄSKI

łołtörz, ołtörz - ołtarz; We Boże Ciało söm piknie postrojöne łołtorze;
łopakliwy - uskarżający się;
łoroz, oroz - naraz, nagle; Łoroz #sie blyskło, uderzyło i żech sie wylynkoł;
łorynżada, oranżada, brałza - oranżada;
łosprowiać, osprowiać - opowiadać, bajać;
łostać - zostać; Z tego pecynka łostała mi sie yno pjyntka;
łostuda, ostuda - kłótnia, zwada, awantura, zgorszenie;
łoszkliwe - brzydkie; łoszkliwiec #- brzydal;
łoszkrabiny, oszkrabiny - obierki z kartofli, jabłek itp.;
łoszkubek, oszkubek - ktoś niewydarzony, nieudacznik;
łoświycić, oświecić, rożygnyć - zaświecić;
łotać - łatać, zaszywać łatkami dziurę;
łoto, oto - ostatnio, niedawno; Łoto mi sie trefiył pierziński cufal;
łotpust - odpust;
łozim, ozim - liczebnik osiem; łozimset - osiemset; łozimdziesiönt - osiemdziesiąt;
łożynić sie - ożenić się;
łożyrok, ożyrok - pijak; łożarty - pijany;
łön, łöna - on, ona; Nie bydzie mi sie tu łön roztopyrczoł;
łönaczyć - słowo zastępujące wszelką czynność; słowo joker;
łöno - rzeczownik zastępujący wszelkie nazwy;
łöński rok - ubiegły rok;
łyknyć - połknąć, łyknąć; Dyć to łykni, nie trzimej tego w tej gymbie;
łysöń, glacok - łysy;

M
macać - dotykać; macać sie - guzdrać się; Mie macej sie, bo nöm cug uciecze;
macha - mina, zdziwienie; szczylo macha choby afa;
macher - fachowiec, rzemieślnik, człowiek przedsiębiorczy;
maciczka, mamulka - mama, mamusia, mateczka, ale też środek sadzonki; Nie przysypuj maciczki ziemiom, bo nie zyndzie tyn szałot;
madrac - materac;
majzel - przecinak, głównie ślusarski (z niem.);
majtnyć sie - minąć się, nie trafić; We szisbudzie trzi razy żech sie majtnył;
maköwki - wigilijna potrawa #na bazie bułek zwykłych lub maślanych przekładanych specjalną masą makową z dodatkiem bakalii; typowo śląska potrawa;
maköwy - ciepłe rękawice z jednym palcem;
makröny - ciastka suche z kaszy manny lub płatków owsianych #- dawniej niezbędne na każdej uroczystości rodzinnej lub odpustowej;
malckawa - kawa zbożowa;
malta - zaprawa murarska;
malyrz - malarz; malyrka - malarka;
malz - (czyt.: malc) przypalony cukier do zalewy śledziowej lub wódki;
małowiela - prawie, nieomal; Małowiela, a dostoł bych w pysk;
małpica, afa - małpa, złośliwa osoba; To małpica, że mi tego nie padała;
mamincycek - maluch, dziecinny, trzymający się maminej kiecki;
mamlać, cyckać - ssać, np. bombon - cukierek, ale też całować się;
mamlas, mamlasiaty, mamlaty - oferma, płaczliwy, mamincycek;
mamlok - długo jedzący lub cukierek do ssania, landrynka;
mamulka, mamuliczka - mamusia; godali mi moja mamulka;
manczester, manszester - sztruks; w manczestrokach chodzili do roboty;
mandle - migdały - owoce lub migdałki w gardle; Mojigo małego wczora bolały mandle;
manele - bagaże, rzeczy;
mankulyje - kłopoty; chodzić w mankulyjach - frasować się;
mantel, mantlik - płaszcz, płaszczyk lub opona;
mantelszyrca - podomka, fartuch z rękawami;
KLIKNIJ I SPRAWDŹ KONIECZNIE:
SŁOWNIK ŚLĄSKI

maras - błoto; zmaraszöny - ubrudzony;
marekwia, markew, markus - marchewka;
marka - znaczek pocztowy lub kopalniany;
markyrant - człowiek markujący, udający, np. robotę, zaangażowanie itp.;
marmelada - marmolada;
masara - wielka tłusta mucha; Weź klapaczka i zabij ta masara;
masne szczypy - dawniej cienkie żywiczne patyczki do rozpalania ognia bez papieru;
masny - tłusty; pomaścić kapusta - dodać omasty;
masorz - rzeźnik; ale też zmasarzić sie - zakrwawić, odrzeć się;
maszkety, paskudy - coś ekstra do zjedzenia; Ale mosz ta gymba maszkietno - ale jesteś łakomy, ale też: jeześ paskudny - jesteś wymyślaty;
masztalnia - stajnia;
maszyniok - maszynista, np. kolejowy, obsługujący maszynę wyciągową w kopalni;
maścić - dodać tłuszczu; Nojlepszo je kapusta pomaszczono szpyrkami;
maścić sie - pomylić się, wygłupić; Aleś sie wczora na tej muzyce zmaściył, ale też szybko iść; Kaj tak maścisz? Dokąd pędzisz?
maślönić sie - mazgaić się, robić coś niezdarnie;
maśniczka - maselniczka, naczynie do robienia masła, ale też niedorajda; w piosence No To Co: "stojom jak maśnice";
matlanga - niezgrabny, powolny, niedołęga; matlanżyć - robić niezgrabnie, powoli;
mazać - smarować; mazidło - smarowidło, maść; pomazać fetym sznitka;
mazej stönd, bier sie - idź precz, odejdź;
maznyć - uderzyć; Jak cie mazna bez tyn pysk;
mazok - beksa, maruda, płaczek;
maźglaty - brudny od tłuszczu, umazany, utłuszczony;
medalyjka, mydalyjka - medalik; medalikorze - mieszkańcy Częstochowy;
melka, mylzupa - zupa mleczna;
miano - imię i nazwisko; Jako ci je na miano? Jako cie mianujöm?
miarkować - rozumieć, uważać; Miarkuj sie jako robisz, bo możesz nachytać;
micki, kröliki - króliki;
miech - worek; miyszek - woreczek, ale też moszna;
miechym piźniöny, kopnytny - wariat, oszołomiony;
mieć ała - być głupim;
mieć prawie, recht - mieć rację

KLIKNIJ I SPRAWDŹ KONIECZNIE:
SŁOWNIK ŚLĄSKI

Uwaga, kolejna, piąta część słownika śląskich słówek ukaże się w DZ w poniedziałek, 16 grudnia

*Regionalna lista płac. Sprawdź, ile zarabiają [ZAROBKI OD 100 ZŁ DO 1 MLN ZŁ]
*Kuchenne Rewolucje w Tychach: Dom Bawarski Tychy Magdy Gessler [ZDJĘCIA + WIDEO]
*Najpiękniejsze polskie kolędy [POSŁUCHAJ i WYBIERZ]
*Najlepsze prezenty na święta Bożego Narodzenia [ZOBACZ ZDJĘCIA]