Będzin: Synagoga się sypie

Zwiedziło go także sporo wycieczek szkolnych. Wcześniej miejsce to pełniło rolę zwykłej piwnicy. Potem okazało się, że na ścianach są polichromie, przedstawiające Ziemię Świętą, znaki zodiaku i symbole związane z Izraelem. Obecnie jednak jest w takim stanie, że nie wiadomo, ile jeszcze razy otworzy swoje podwoje i jej ściany opowiedzą historię.

Kilka dni temu do synagogi weszli przedstawiciele Śląskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków. Byli przerażeni tym, jak niszczeje to miejsce.

Trzeba zadbać o zabezpieczenie polichromii, żeby nie ulegały dalszej destrukcji

- Obowiązek dbania i opiekowania się zabytkiem należy do właściciela, w przypadku synagogi Mizrachi, do gminy Będzin. Naszym zadaniem jest m. in. nadzór i kontrola tego, co dzieje się z zabytkami. Czternastego maja wykonaliśmy taką kontrolę i okazało się, że stan polichromii w pomieszczeniu jest bardzo zły. Na podstawie spisanego w trakcie kontroli protokołu, nasz pracownik przygotuje wystąpienie pokontrolne, które zostanie przekazane gminie. Po pierwsze, trzeba zadbać o doraźne zabezpieczenie polichromii, żeby nie ulegały dalszej destrukcji. To jest najważniejsze i do wykonania w pierwszej kolejności. Docelowo należy przeprowadzić pełną konserwację polichromii - mówi Magdalena Lachowska, zastępca wojewódzkiego konserwatora zabytków w Katowicach.

Co będzie w sytuacji, gdy gmina nie zastosuje się do zaleceń? W ostateczności sprawa może zostać skierowana nawet do prokuratury. Tymczasem gmina ma swoje stanowisko w tej sprawie.
- Synagoga, podobnie jak kamienica, w której ona się mieści jest w przymusowym zarządzie miasta. Te problemy własnościowe powodują, iż miasto nie może ubiegać się o środki pomocowe na konserwację zabytku, dzięki którym mogłaby nastąpić renowacja pomieszczenia - tłumaczy Marzena Karolczyk, rzeczniczka UM.

Dodaje, że miasto jest w trakcie regulacji stanu prawnego nieruchomości. Skarb Państwa najprawdopodobniej przez zasiedzenie, uzyska tytuł własności w drugim kwartale 2010 roku, co będzie podstawą do wystąpienia przez miasto do wojewody śląskiego z wnioskiem o komunalizację nieruchomości. Czy jednak polichromie mogą tyle czekać i nie będzie dla nich za późno?
- Zakres prac konserwatorskich koniecznych do przeprowadzenia w najbliższym czasie, uwzględniający niezbędne prace ze względu na stan obiektu, ustalono wspólnie z wojewódzkim konserwatorem zabytków - zapewnia rzeczniczka.

Tymczasem wczoraj bożnicę odwiedził Joseph Feldman. Przyjechał aż z Australii, żeby zobaczyć miasto, skąd pochodzą jego ojciec i dziadek. Był wstrząśnięty, kiedy obejrzał synagogę. Bo to ona, w pewnym sensie, ocaliła jego ojcu życie. Tu ukrywał się przez pewien czas. - Moja rodzina zajmowała się produkcją tałesów (żydowskich chust modlitewnych). Ojciec urodził się w Olkuszu, ale na początku 1939 roku z rodziną trafił do Będzina. Najpierw mieszkał na ulicy Kościelnej, niedaleko wielkiej synagogi w pobliżu zamku. Kiedy synagogę spalono, przeniósł się w inne miejsce. Wspominał, że przez jakiś czas ukrywał się w bożnicy Mizrachi, która znajdowała się z tyłu kamienic - wspomina Joseph i przerywa, oglądając podwórko przy synagodze. Dodaje, że wygląda dokładnie tak, jak w opowieściach ojca.
Po wojnie ojciec Josepha Feldmana mieszkał w Niemczech, potem wyjechał do Australii. Tam poznał swoją przyszłą żonę. Co ciekawe, ona przed i w czasie wojny mieszkała w sąsiadującej z Będzinem Czeladzi.

W wyniku zawieruchy wojennej opuściła miasto, ale wróciła do niego w 1945 roku, razem ze swoim bratem. Niestety, zginął zastrzelony tuż po powrocie, w dawnym mieszkaniu, w niewyjaśnionych okolicznościach. Mama Josepha wyjechała wtedy do Australii.
- Mój ojciec ma 90 lat. To niesamowite, że będę mógł mu opowiedzieć o tym miejscu, pokazać zdjęcia. A wszystko dzięki córce, która namówiła mnie na tę podróż - dodaje Joseph.