Życiorys arcybiskupa Józefa Kowalczyka

W 1956 r. rozpoczął studia i formację w Wyższym Seminarium Duchownym "Hosianum" w Olsztynie, a 14 stycznia 1962 r. w Olsztynie przyjął święcenia kapłańskie. Tego samego roku otrzymał nominację na wikariusza parafii Świętej Trójcy w Kwidzynie.

W październiku 1963 r. podjął studia na Wydziale Prawa Kanonicznego Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego w Lublinie, a 24 lutego 1965 r. wyjechał do Rzymu, by je kontynuować na Wydziale Prawa Kanonicznego Papieskiego Uniwersytetu Gregoriańskiego. W Rzymie kończy też kurs kanonicznej praktyki administracyjnej przy Kongregacji Soboru (dzisiaj Kongregacja Kleru), podejmuje współpracę (1967) z Sekretariatem Generalnym Synodu Biskupów w Rzymie oraz uczęszcza na studium przy Tajnym Archiwum Watykańskim (ukończone dyplomem archiwisty).

W 1968 r. uzyskał tytuł doktora prawa kanonicznego. W tym samym roku rozpoczął Studium w Rocie Rzymskiej, zakończone tytułem adwokata Roty Rzymskiej (1971).

Dnia 19 grudnia 1969 podjął stałą pracę w Kongregacji ds. Dyscypliny Sakramentów. W tym czasie towarzyszy abp. Luigi Poggi, nuncjuszowi apostolskiemu do spraw specjalnych, w podróżach do Polski (1976-1978) i wchodzi w skład Zespołu Stolicy Apostolskiej ds. Stałych Kontaktów roboczych z przedstawicielami rządu PRL.

Dnia 18 października 1978 otrzymał misję utworzenia Sekcji Polskiej Sekretariatu Stanu. Tego samego roku został mianowany przez Sekretarza Stanu kard. Jeana Villota przewodniczącym Komisji ds. Publikacji pism Karola Wojtyły sprzed powołania go na Biskupa Rzymu. W 1981 r. został członkiem Rady Administracyjnej Fundacji Jana Pawła II. Jako kierownik Sekcji Polskiej Sekretariatu Stanu, brał udział w licznych zagranicznych pielgrzymkach Ojca Świętego Jana Pawła II.

Po wznowieniu 17 lipca 1989 r. stosunków dyplomatycznych między Stolicą Apostolską i Polską został mianowany nuncjuszem apostolskim w Polsce i podniesiony do godności arcybiskupa tytularnego Heraklei (26 sierpnia 1989). Święcenia biskupie przyjął 20 października 1989 r. w bazylice św. Piotra z rąk Ojca Świętego Jana Pawła II. Jako zawołanie biskupie przyjął słowa: Fiat voluntas Tua.

Dnia 26 listopada 1989 r., uroczystą Mszą św. w warszawskiej katedrze św. Jana Chrzciciela rozpoczął misję Nuncjusza Apostolskiego wobec Kościoła katolickiego w Polsce, a 6 grudnia 1989 r. złożył w Belwederze listy uwierzytelniające, rozpoczynając swoją misję wobec państwa oraz jako dziekana Korpusu Dyplomatycznego w Polsce.
Jako nuncjusz apostolski corocznie przewodniczy Mszy św. koncelebrowanej w rocznicę inauguracji pontyfikatu, a jako dziekan Korpusu Dyplomatycznego w pierwszych dniach nowego roku składa życzenia Głowie Państwa Polskiego. Oficjalnie żegna też w Nuncjaturze Apostolskiej ambasadorów kończących swoją misję w Polsce.

W czasie swojej misji doprowadził do przywrócenia ordynariatu polowego Wojska Polskiego w 1991 r., przygotował i przeprowadził całościową reorganizację kościelnych struktur administracyjnych w Polsce (1992, 1996, 2004 i 2009), negocjował tekst umowy konkordatowej i 28 lipca 1993 r. podpisał Konkordat między Stolicą Apostolską i Rzecząpospolitą Polską (ratyfikowany w 1998). Brał udział w przygotowaniach i towarzyszył w pielgrzymkach do Polski Ojcu Świętemu Janowi Pawłowi II (1991, 1995, 1997, 1999, 2002) i Benedyktowi XVI (2006).

Otrzymał doktoraty honoris causa: Akademii Rolniczej w Krakowie (1999), Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego (2000), Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II (2001) i Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego (2004).

Honorowy obywatel Sandomierza (1992), Kwidzyna (1993), Chojnic (1994) oraz powiatu tarnowskiego (2010). Odznaczony Wielkim Krzyżem Orderu Zasługi Republiki Federalnej Niemiec (2007), Wielkim Krzyżem Orderu Republiki Portugalskiej (2008), Krzyżem Pro Piis Meritis przez Kawalerów Maltańskich (2003), Wielkim Orderem św. Zygmunta Diecezji Płockiej (1999) oraz Medalem Milito pro Christo Ordynariatu Polowego (2009). Laureat odznaki honorowej "Bene Merito" za działalność wzmacniającą pozycję Polski na arenie międzynarodowej, przyznaną przez Ministra Spraw Zagranicznych RP (2009), nagrody "Orli Laur", przyznanej przez kapitułę konsulów honorowych w Polsce (2005) oraz statuetki "Złotego Hipolita" od Towarzystwa im. H. Cegielskiego (2006).

Inicjator budowy w rodzinnej miejscowości (Jadowniki Mokre) Ośrodka Opiekuńczo-Rehabilitacyjnego dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnej oraz Izby Pamięci Pontyfikatu Ojca Świętego Jana Pawła II przy tym ośrodku (2008). Wmurowanie kamienia węgielnego pod budowę odbyło się w 1999 r., a otwarcie nastąpiło w 2003 r.

Publikacje:
1. De extraordinario confirmationis ministro, Roma 1969.
2. Dojrzewanie czasu, Poznań 1998.
3. Na drodze konsekrowanej, Kraków 1999.
4. Służyć Słowu, Poznań 2000.
5. Fiat voluntas Tua. Arcybiskup Józef Kowalczyk, Nuncjusz Apostolski w Polsce, Warszawa 2002.
6. Tym, którzy Polskę stanowią, Warszawa 2003.
7. Otwórzcie serca Chrystusowi, który przychodzi z darem pokoju. Open Your Hearts to Christ, who comes with the Offer of Peace, Warszawa 2003.
8. Nuncjatura Apostolska — Dom Papieski w Warszawie, La Nunziatura Apostolica — Casa del Papa a Varsavia, Warszawa 2005; wydanie drugie, poszerzone Warszawa 2009.
9. Jestem wpisany w Ciebie nadzieją. Świadectwa po śmierci Jana Pawła II, Marki 2006.
10. Świadectwo i służba. Rozmowy o życiu i Kościele, Warszawa 2008.