Nadczynność tarczycy. Jak leczyć tarczycę? Objawy chorej tarczycy [WIDEO] SPOTKANIA MEDYCZNE

211. Spotkania medyczne imienia Krystyny Bochenek, organizowane przez Dziennik Zachodni i Radio Katowice odbyły się 12 maja w sali spotkań sceny w malarni teatru śląskiego w Katowicach. rozmawialiśmy o chorobach tarczycy. Na dolegliwości tarczycy cierpi 300 mln ludzi. Jednak 50 proc. z nich nawet nie wie, że jest chorych Gościem 211. Spotkań Medycznych była prof. dr hab. n. med. Beata Kos-Kudła, endokrynolog

Jakie funkcje pełni tarczyca i dlaczego jest tak ważna dla naszego zdrowia?
Tarczyca jest bardzo ważnym organem, zresztą jak cały układ hormonalny, lecz choroby tarczycy są najczęstsze. Wpływ tarczycy na organizm jest ogromny. Hormony tarczycy tak naprawdę wpływają na wszystko. Na ośrodkowy układ nerwowy, na mózg, na serce, mogą powodować zaburzenia rytmu serca, nawet jego niewydolność, wpływają na gospodarkę węglowodanową - możemy mieć wyższy cukier, na gospodarkę lipidową - w niedoczynności tarczycy mamy wysoki cholesterol, mogą wpływać na kości, być przyczyną osteoporozy. Tak naprawdę hormony tarczycy mogą mieć wpływ na wszystkie organy. Śmiejemy się, że jak lekarz nie potrafi wymyślić, co pacjentowi dolega, to mówi - idź do endokrynologa, zbadaj tarczycę.

Często zastanawiamy się, jak taki mały organ - tarczyca, może pełnić w organizmie tak wielką rolę?
To rzeczywiście mały organ. Dorosłe kobiety nie powinny mieć tarczycy większej niż 18 mililitrów, a mężczyźni więcej niż 20 mililitrów. Bez tarczycy nie da się jednak żyć. Jeśli by ją nam usunięto albo była nieleczona niedoczynność, doszłoby do tzw. przełomów hipometabolicznych i pacjent mógłby umrzeć. Podobnie, nieleczona nadczynność też doprowadziłaby do poważnego zagrożenia życia.

Co się dzieje w naszym organizmie, gdy tarczyca źle pracuje?
Mamy wtedy najczęściej do czynienia ze wspomnianą już nadczynnością albo niedoczynnością. Może być też tarczyca powiększona, tzw. wole guzowate, ale pracująca prawidłowo. Dlatego samo sprawdzanie hormonów tarczycy nie zawsze jest wystarczające.

Jakie objawy towarzyszą niedoczynności, a jakie nadczynności tarczycy?
Swoim studentom tak to tłumaczę. W nadczynności tarczycy, gdy mamy dużo hormonów, wszystkiego mamy za dużo. Możemy mieć szybką akcję serca, takie kołatanie, tachykardię, czasem migotanie przedsionków, pocimy się, szybko spadamy na wadze. To typowe objawy nadczynności. Kompletnie odwrotnie jest w przypadku niedoczynności. Nic nam się nie chce, właściwie tylko byśmy spali, nie mamy ochoty do życia, jesteśmy depresyjni, przybieramy na wadze, mamy suchą skórę, czyli wszystko odwrotnie. Jak pod poradnią czekają pacjenci, to od razu wiadomo, kto na co choruje. Ci z nadczynnością biegają, kłócą się, że teraz była jego kolejka, a ci z niedoczynnością siedzą i spokojnie przyglądają się biegającym.
Wychodzi na to, że jak nie możemy spać - tarczyca, za dużo śpimy - tarczyca. Tyjemy - tarczyca, chudniemy - tarczyca. A czasami z objawów wynika, że powinniśmy mieć i nadczynność, i niedoczynność?
Fakt, np. wypadanie włosów może być i w nadczynności i niedoczynności. Albo w zupełnie innej chorobie.

Jakie objawy powinny jednak wzmóc naszą czujność, jeśli chodzi o choroby tarczycy?
W wypadku niedoczynności tarczycy, jeśli przybieramy na wadze, a nie mamy powodów ku temu. Sucha skóra, zmęczenie u osoby, która zawsze była aktywna, a nagle przestaje, wypadanie włosów, problemy z kojarzeniem, trudniej się myśli, skłonność do depresji u zawsze pogodnej osoby, to powinniśmy zwrócić uwagę na tarczycę.

Ale wszystkie te objawy można też wiązać ze starzeniem się?
To prawda, ale te objawy postępują wtedy na ogół wolno. W niedoczynności tarczycy są bardziej spektakularne. Tak czy inaczej hormony tarczycy zawsze warto sprawdzić. Mamy teraz bardzo dużo niedoczynności tarczycy. Wynika to z faktu, że mamy coraz więcej schorzeń immunologicznych. Tak jak w wypadku chorób alergicznych, powstają w naszm organizmie przeciwciała, które niszczą hormony tarczycy. I one doprowadzają do jej niedoczynności. Często to także dzieje się powoli. To stanowi duży problem w okresie, gdy kobiety myślą o ciąży. Ginekolodzy teraz proszą je o sprawdzenie hormonów tarczycy przed zajściem w ciążę. Trzeba wiedzieć, że w pierwszym trymestrze ciąży tarczyca dziecka w ogóle nie pracuje. A te hormony odpowiedzialne są za rozwój ośrodkowego układu nerwowego, czyli to, jakie nasze dziecko będzie miało IQ, zależy od tego, ile hormonów tarczycy dostarczy mu mama w tym czasie. Jeśli mało, to naturalnie potem będzie problem. Zwracam też uwagę na to, że jak ktoś ma skłonność do alergii, czy choroby stawów np. RZS, powinien pomyśleć o tym, że być może ma też przeciwciała skierowane przeciwko swojej tarczycy i sprawdzić to, by uzyskać wiedzę, czy nie doprowadza do niedoczynności. Dużo gorsza jest nadczynność tarczycy.

Dlaczego?
Bo towarzyszą jej najczęściej zaburzenia rytmu serca, spadek masy ciała, każdy kto ma za dużo hormonów tarczycy czuje się po prostu fatalnie. Zmęczony, ma nietolerancję wysiłku, tego stanu trudno nie rozpoznać.

Jakie są przyczyny chorób tarczycy?
Przyczyn jest dużo. Niedoczynność tarczycy najczęściej powoduje choroba Hashimoto, w której przeciwciała niszczą tarczycę, często niedoczynność pojawia się po operacji tarczycy, po leczeniu radiojodem, powodują ją inne stany zapalne, może też źle funkcjonować przysadka mózgowa. Jeśli chodzi o nadczynność, jedną z najczęstszych przyczyn jest także autoimmunolo-giczna choroba Gravesa-Basedowa. Nadczynność mogą też powodować guzki tarczycy. W krajach o niedoborze jodu, najczęściej przyczyną nadczynności jest wole guzowate, a tam gdzie go dużo, choroba Gravesa-Basedowa. Nadczynność tarczycy mogą też powodować m.in. niektóre leki, nowotwory tarczycy oraz przedawkowanie jodu. Z nadczynnością tarczycy nie wolno jechać nad Bałtyk czy inne północne morze. Tarczyca produkuje bowiem hormony z jodu, jeśli dostarczymy go więcej, hormonów też będzie więcej. Nie wolno też iść z nadczynnością do groty solnej, bo można sobie bardzo zaszkodzić. Nad Bałtyk możemy jechać tylko z niedoczynnością bądź wyrównaną tarczycą.
Kiedy jeszcze stykamy się na co dzień z jodem?
Np. zażywając namiętnie preparaty witaminowe, w których jest 150 albo 200 mikrogramów jodu. Jeśli mamy subkliniczną nadczynność tarczycy, to znaczy ona trochę więcej tych hormonów produkuje, to zażywając witaminki z jodem doskonale sobie tę nadczynność wyindukujemy.

A sól jodowana?
O, tę to trzeba kupować. Jest nawet wymóg jodowania soli, bo to w Polsce jedyne źródło jodu. Jest nawet pewien problem, bo z jednej strony zaleca się, żeby ograniczać spożycie soli z powodu zagrożenia wieloma chorobami, głównie nadciśnieniem tętniczym, ale z punktu widzenia tarczycy, to nie jest dobry pomysł. Za chwilę okaże się, że będziemy mieć znów guzowate tarczyce w populacji. Powinniśmy o tym myśleć. Niektóre kraje jodują pasze dla zwierząt. My tego nie robimy.

Jakie mogą być skutki nieleczonej tarczycy?
Poważne. Nieleczona nadczynność tarczycy prowadzi do przełomu tarczycowego. Nie możemy z niewyrównaną czynnością tarczycy pójść na jakikolwiek zabieg operacyjny, także do stomatologa, nawet do leczenia w znieczuleniu miejscowym, bo taki rodzaj stresu może powodować dodatkowy wyrzut hormonów tarczycy. Przełom tarczycowy to stan zagrożenia życia, z którego wychodzi tylko 10 proc. pacjentów. Na szczęście dziś, gdy umiemy dobrze diagnozować i leczyć choroby tarczycy, takie sytuacje należą do rzadkości. Nadczynność tarczycy jest też, o czym już mówiłam, niebezpieczna dla serca. Pamiętajmy, że nieleczona tarczyca doprowadza do innych chorób, albo nasila ich objawy.

Kiedy problemem są guzy tarczycy?
Powiem tak, coraz rzadziej operujemy guzki tarczycy, chyba że są duże, albo uciskają tchawicę, czyli powodują zaburzenia oddychania, gdy trudno jest opanować nadczynność, bo wydzielają bardzo dużo hormonów. Gdy są małe, musimy je obserwować. Naturalnie wcześniej trzeba zrobić biopsję, by wiedzieć, czy to zmiana łagodna, czy nowotwór. Bezwzględnym wskazaniem do zabiegu jest podejrzenie nowotworu albo ucisk na tchawicę, uniemożliwiający oddychanie.

Czy biopsja jest bezpieczna? Niektórzy mówią, że lepiej nie drażnić guza.
Z założenia, gdy widzimy zmiany guzkowe, powinniśmy zrobić biopsję. Jeśli guzki potem nie będą się zmieniać, nie ma potrzeby powtarzania biopsji, ale jeśli lekarzowi coś się w nich nie spodoba, będzie musiał ponownie sprawdzić. Proszę się tego nie bać. Biopsja cienkoigłowa to nie jest wycinek, my to często mylimy. My tylko wkłuwamy igiełkę do guzka, by zobaczyć jakiego typu komórki tam są, niczego "nie poruszamy".

Czy to prawda, że zwiększa się ilość nowotworów tarczycy?
Takiej tendencji nie obserwujemy, tylko dzięki lepszym metodom diagnostycznym my je częściej wykrywamy.
A co ze skutkami Czarnobyla? Tyle się mówiło o związkach dawnego wybuchu w elektrowni jądrowej na Ukrainie z nowotworami tarczycy.
Zaskoczę państwa, ale okazało się, że jeśli chodzi o nasz kraj, nie zwiększyła się liczba nowotworów tarczycy z tego powodu. Więcej ich rozpoznajemy, o czym już wspomniałam, bowiem bardziej się tym tarczycom od tej pory zaczęliśmy przyglądać. Mamy też obecnie o wiele lepsze aparaty do USG. Częściej robimy biopsje. Choć zaleca się kłucie większych guzków, to czujność lekarza jest najważniejsza. Ostatnio mieliśmy wykryty nowotwór w zmianie dwumilimetrowej.

Jak wielkim zagrożeniem są nowotwory tarczycy?
To zależy jakie. Najpopularniejszym jest rak brodawkowaty tarczycy. Gdy znajdujemy go w guzkach do centymetra, mówimy, że to mikrorak. Gdy go usuniemy, mamy całkowite wyleczenie. Jeśli zmiana jest większa i nastąpią przerzuty, to rokowania i leczenie są inne. Nowotwór to nowotwór. Dużo gorzej rokują raki pęcherzykowe. Często decydujemy się na zabieg, bo w biopsji nie jesteśmy w stanie rozróżnić, czy mamy do czynienia z gruczolakorakiem czy już rakiem pęcherzykowym. Najgorsze są raki anaplastyczne, które zachowują się jak typowe raki. Tych na szczęście jest mało.

Jak powinna wyglądać prawidłowa diagnostyka chorób tarczycy?
Standardowo powinniśmy najpierw oznaczyć hormony tarczycy, czyli TSH trzeciej generacji. Może to zlecić lekarz rodzinny.

Jeśli TSH jest w normie, możemy spać spokojnie?
Nie do końca. Bo TSH może być w normie, a możemy mieć wiele guzków. Dlatego trzeba też zrobić USG tarczycy. Tylko wtedy będziemy mieć pełny obraz stanu tego narządu. Inne dodatkowe badania dobrze wykonać, gdy mamy np. choroby alergiczne, RZS czy cukrzycę. Lekarz na pewno je zleci.

Jak leczyć choroby tarczycy?
Oj, leczenie jest proste. Jeśli mamy niedoczynność, to trzeba uzupełnić hormony tarczycy. Pacjent ma się czuć dobrze. Trudniej z nadczynnością - dajemy lek hamujący, a więc nie całkiem naturalny. Staramy się więc nadczynność wyleczyć do dwóch lat, a jak nam się to nie udaje, to w wypadku wola guzkowego decydujemy się na leczenie radykalne, a więc albo usuwamy tarczycę albo podajemy radiojod, by wole zlikwidować. Czasem radiojodem leczymy też wola zamostkowe.

Czy to znaczy, że czasem wola nie widać?
A owszem, gdy schodzi do środka. Takie wola to bardzo często pozostałość czasów, gdy w naszym kraju mieliśmy duże niedobory jodu.

Kto powinien zbadać tarczycę profilaktycznie, naturalnie oprócz kobiet, które decydują się na macierzyństwo?
Na pewno wszyscy mający problemy kardiologiczne, głównie zaburzenia rytmu serca, migotania przedsionków czy niewydolność krążenia oraz chorzy na alergie i inne choroby układu immunologicznego.
Maria Zawała, Anna Sojka

*Matura 2014 ARKUSZE + KLUCZ ODPOWIEDZI + PRZECIEKI
*Elementarz: Bezpłatny podręcznik POBIERZ KSIĄŻKĘ
*Weź udział w quizach Dziennika Zachodniego. SPRAWDŹ SWOJĄ WIEDZĘ
*Prawo jazdy kat. A. Egzamin na motocykl [PORADNIK WIDEO, ZDJĘCIA PLACU]