Nasza Loteria SR - pasek na kartach artykułów

Dr Żeglin: Szczęście w ożenku sprzyjało Piastównom. Bywały żonami królów i cesarzy [NASZA HISTORIA]

Tomasz Borówka
Władysław Wygnaniec i Agnieszka Babenberska
Władysław Wygnaniec i Agnieszka Babenberska Bogdan Snoch, Protoplasta książąt śląskich
W grudniowym numerze miesiecznika Nasza Hostoria piszemy o ksieżnej Agnieszce Babenberskiej, europejskiej arystokratce i przodkini śląskich Piastów. Tutaj zaś o średniowiecznej arystokracji i Piastach rozmawiamy z dr. Mieczysławem Żeglinem

Babenbergowie, ród księżnej Agnieszki, przodkini śląskich Piastów, o której piszemy w grudniowym numerze miesięcznika Nasza Historia, zaliczał się do europejskiej arystokracji. Jakie miejsce zajmowała wśród tej arystokracji dynastia piastowska?
Arystokracja („rządy najlepszych”) wykształciła się w starożytnej Grecji, natomiast jej apogeum przypadło na epokę średniowiecza. Znamienite rody arystokratyczne Europy wywodziły swoją genealogię od …. bogów lub herosów z czasów starożytnych (względnie wczesnego średniowiecza), często sięgającą kilkunastu pokoleń wstecz, zaś ich przedstawicieli zaczęto z czasem określać, jako magnifici (wielmożni), illustrissimi ac magnifici (jaśnie wielmożni).
Szczególnym poważaniem cieszyły się królewskie rody, m.in. goccy Amali i Balti, szwedzcy Ynglingowie, duńscy Skjoldungowie, anglosascy Wessex, szkoccy Alpinowie, Bruce i Stuartowie, dynastie francuskie, normandzkie, angielskie, niemieckie (Merowingowie, Karolingowie, Robertyni, Kapetyngowie, Andegaweni, Plantageneci, Lancasterowie i Yorkowie, Agilolfingowie, Luidpoldingowie i Babenbergowie, Billungowie, Konradyni, Ludolfingowie, Salierowie, Hohenstaufowie, Welfowie, Luksemburgowie, Habsburgowie, Wittelsbachowie, Wettynowie, Hohenzollernowie) oraz arystokratyczne rody Italii (Colonna, Crescentii, Mancini, Orsini, Gaetani, Savoia, Spinola, Doria, d'Este).
Natomiast Piastowie, podobnie jak inne średniowieczne dynastie słowiańskie, np. czescy Przemyślidzi czy karynccy potomkowie Boruta, kultywowali pamięć o swoim pochodzeniu z niskiego stanu – od oracza, kołodzieja, itp. Przykładowo przy ich intronizacji stawiano pod tron księcia chłopskie chodaki, bądź przyoblekano w odzienie wieśniacze.
Na dodatek linia dynastyczna Piastów przed Mieszkiem I jest wyjątkowo krótka – obejmuje tylko trzy pokolenia!

Piastowie i Piastówny zawierali związki małżeńskie z potomkami innych wielkich dynastii i słynnych rodów. Z kim się w ten sposób spokrewnili? Kto zaszedł najwyżej?
Pierwsi Piastowie wchodzili w związki małżeńskie z najbliższymi sąsiadami, w tym liczne z potomkami wikingów, zarówno skandynawskich, jak i ruskich (dynastia Rurykowiczów). Córka księcia Mieszka I (Dagome iudex) o imieniu Sigrid względnie Gunnhild (słowiańskie imię Świętosława jest tylko hipotetyczne – nie podaje tego wprost żadne źródło historyczne), była żoną dwóch królów: szwedzkiego Eryka Zwycięskiego (Erik Segersäll) i duńskiego Swena Widłobrodego (Svend Tveskæg), a także matką Kanuta Wielkiego, króla Anglii, Danii i Norwegii.
Inne Piastówny, które wyszły za wikingów, to księżniczki: Gertruda Mieszkówna – żona wielkiego księcia kijowskiego Izjasława I z dynastii Rurykowiczów, Ryksa Bolesławówna – małżonka dwóch królów Szwecji i księcia Nowogrodu (Holmgård) oraz Eufemia kujawska, żona kniazia halickiego Jurija Lwowycza, tytułującego się królem Rusi i księciem Lodomerii.
Również Piastowie wiązali się z księżniczkami ruskimi pochodzenia skandynawskiego, jak Kazimierz I Odnowiciel – Dobroniega Maria, córka wielkiego księcia kijowskiego Włodzimierza I (Valdamarr), Bolesław II Śmiały – Wyszesława, córka kijowskiego Światosława II (Sveinald), czy Bolesław IV Kędzierzawy – Wierzchosława, córka nowogrodzkiego Wsiewołoda (Vissivald).
Najbardziej spektakularny mariaż w dynastii Piastów miał miejsce w Merseburgu w 1013 roku, kiedy to książę Mieszko II Lambert poślubił lotaryńską hrabiankę Rychezę z dynastii Ezzonidów, bliską krewną cesarza Ottona III, a w 1025 roku obydwoje koronowali się w katedrze gnieźnieńskiej. Niestety kilka lat później małżeństwo rozpadło się z przyczyn politycznych. Upadek państwa pierwszych Piastów w latach 30-tych XI wieku, najdobitniej symbolizuje wyjazd bł. Rychezy Lotaryńskiej, królowej Polski do Rzeszy (Sacrum Romanum Imperium) oraz kastracja króla Polski Mieszka II w Czechach.
Po tej katastrofie, męskim przedstawicielom rodu Piastów rzadko udawało się wiązać ze słynnymi rodami europejskich, choć wyjątkiem okazali się niektórzy Piastowie śląscy: Władysław II Wygnaniec poślubił Agnes von Babenberg (Agnieszkę Babenberską), Henryk I Brodaty – Hedwig von Andechs (św. Jadwiga Śląska), a Henryk IV Prawy – Matilde von Brandenburg.
Więcej szczęścia i wzięcia miały Piastówny. Pierwszym mężem Ryksy śląskiej był król kastylijski Alfons VII, tytułujący się cesarzem Hiszpanii. Z kolei Ryksa Elżbieta (Eliška Rejčka) z linii wielkopolskiej została królową Czech i Polski, poślubiając w 1303 r. Wacława II z dynastii Przemyślidów, a po jego rychłej śmierci – wyszła za mąż za Rudolfa III Habsburga, księcia Austrii, króla Czech i tytularnego króla Polski.
Największymi karierami matrymonialnymi na forum europejskim mogły poszczycić się: Maria bytomska, a następnie Elżbieta Łokietkówna – żony króla Węgier Karola Roberta z dynastii Andegawenów (Charobert d'Anjou-Sicile), Agnieszka głogowska – druga żona księcia Dolnej Bawarii i byłego króla Węgier Ottona III z dynastii Wittelsbachów, Beatrycze świdnicka – pierwsza małżonka króla niemieckiego i cesarza rzymskiego Ludwika IV z dynastii Wittelsbachów, oraz Anna świdnicka – trzecia żona króla Czech, Niemiec, Włoch i cesarza rzymskiego Karola IV Luksemburskiego (Karel I. vu Lëtzebuerg).

Śląscy Piastowie okazali się żywotniejsi, niż ich kuzyni z Polski. Ostatni piastowski król Polski zmarł w XIV wieku, ostatni piastowski książę śląski - ponad 300 lat później. Czy śląskich Piastów nigdy nie kusił tron na Wawelu?
Warto przypomnieć, że tzw. testament Bolesława III Krzywoustego z 1138 roku, spowodował powstanie osobnych linii dynastycznych Piastów, tj. śląskiej, wielkopolskiej, małopolskiej, mazowieckiej i kujawskiej. Rzeczywiście Piastowie śląscy okazali się najbardziej żywotni. Podczas gdy ostatni męscy potomkowie Piastów małopolskich (Bolesław V Wstydliwy, zm. 1279 r.) wielkopolskich (Przemysł II, zm. 1296 r.), kujawskich (Kazimierz III Wielki, zm. 1370 r.) i mazowieckich (Janusz III, zm. 1526 r.) odeszli ze świata, odpowiednio w XIII, XIV i XVI w., to Piastowie śląscy, tak linii dolnośląskiej, jak i górnośląskiej, dożyli do przełomu XVII i XVIII wieku. Książę legnicko-brzesko-wołowski Jerzy IV Wilhelm (Georg Wilhelm I.) zmarł w 1675 r., zaś jego siostra Karolina w 1707 r., natomiast ostatnim przedstawicielem linii Piastów cieszyńskich był baron Ferdinand II. von und zu Hohenstein, zmarły w 1706 r.
Śląscy Piastowie panowali na Wawelu, co jakby zatarło się w polskiej historiografii. Jan Matejko, najwybitniejszy polski malarz historyczny, w swoim „Poczcie królów i książąt polskich” (1890-1892) przedstawił jedynie dwóch (Władysław II Wygnaniec i Henryk I Brodaty), a pominął aż czterech książąt śląskich Piastów (Mieszko IV Plątonogi, Henryk II Pobożny, Bolesław Rogatka, Henryk IV Prawy), którzy zasiadali na tronie krakowskim. Niewątpliwie na taki wybór wpłynęła dominująca wówczas ideologia nacjonalistyczna, zaś sam Matejko najwyraźniej programowo prezentował swój dystans do Ślązaków.
Mało znany jest fakt, że w 1573 roku książę cieszyński Wacław III Adam z dynastii Piastów, syn księcia Wacława II i margrabianki Anny Hohenzollern (Anna von Brandenburg-Ansbach), kandydował do godności króla Polski – niestety bezskutecznie. Pierwszym elekcyjnym królem Polski został książę francuski Henryk Walezy (Henri de Valois), który rok później … uciekł z Wawelu do Paryża.

Rozmawiał: Tomasz Borówka


*Najpiękniej oświetlone miasto na święta. Które? ZOBACZ TUTAJ
*Zboczeniec z Częstochowy nieuchwytny. Goni, straszy i chce gwałcić [PORTRET PAMIĘCIOWY]
*Napad na Club 80 w Siemianowicach. Bandyci zdemolowali lokal
*Prezent na Święta Bożego Narodzenia: Najfajniejszy prezent na święta TOP 10 PREZENTÓW
*Śląsk Plus - pierwsza rejestracja za darmo. Zobacz nowy interaktywny tygodnik o Śląsku

Dołącz do nas na Facebooku!

Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!

Polub nas na Facebooku!

Dołącz do nas na X!

Codziennie informujemy o ciekawostkach i aktualnych wydarzeniach.

Obserwuj nas na X!

Kontakt z redakcją

Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?

Napisz do nas!