Szpinakiem i kapustą w plamkę żołtą. Jak leczyć AMD

Co to takiego ta żółta plamka?
To bardzo mała powierzchnia w siatkówce. Siatkówka to z kolei część neurosensoryczna, czyli bardzo ważna błona znajdująca się we wnętrzu gałki ocznej, która odpowiada za odbiór bodźców świetlnych. Tam znajdują się wszystkie receptory. Natomiast plamka to niewielki obszar, ale najważniejszy w tej siatkówce, odpowiedzialny za widzenie centralne, czyli np. za możliwość czytania, innymi słowy, wykonywania codziennych czynności.

Niektórzy mówią, że czasem coś im "fruwa" przed oczami, widzą jakieś "farfocle". Czy to ma coś wspólnego z plamką?
Nie, jeśli coś nam "fruwa" w polu widzenia, tzw. muszki, paprochy, to są zmiany, które też pojawiają się z biegiem czasu, gdyż gałkę oczną wypełnia galaretowata substancja, zwana ciałem szklistym. I ona z wiekiem w niektórych miejscach gęstnieje i tworzą się takie "farfocle", które gdy patrzymy pod światło, mogą w polu widzenia się przemieszczać. Takie zmiany mogą być drażniące, ale są zupełnie niegroźne dla widzenia. Żartujemy, jako okuliści, że te "muszki" przed oczami to nasi przyjaciele, trzeba się z nimi zaprzyjaźnić i tyle. Są kropelki, które polecamy pacjentom w takich sytuacjach, ale ich skuteczność jest różna. Za to choroby plamki żółtej mogą być niebezpieczne, a w skrajnych sytuacjach prowadzić do ślepoty.

Mówi się, że zwyrodnienie plamki żółtej, czyli choroba nazywana w skrócie z angielska AMD, związana jest z wiekiem. Kogo więc dotyczy?
Rzeczywiście, w przypadku tego zwyrodnienia, czasem używa się nawet określenia starcze. Ja jednak przeciw temu protestuję. Jest to po prostu zwyrodnienie związane z wiekiem. Trudno mówić o osobach po 50. roku życia, że to starcy. To przecież osoby aktywne życiowo i zawodowo. Zmiany te są natomiast związane z procesem spowolnienia metabolizmu w pewnych bardzo ważnych elementach siatkówki.

Czy to oznacza, że zwyrodnienie plamki żółtej dotyczy tylko osób po 50. roku życia?
W wypadku AMD, tak. Ale spotykamy pojedyncze przypadki tej choroby u osób około 40. roku życia. Niepokojące jest to, że średnia wieku chorych obniża się. Z drugiej strony, nasze społeczeństwo jest coraz starsze. W ciągu najbliższych kilkunastu lat liczba osób po 60. roku życia wzrośnie dwukrotnie, natomiast od 15. do 50. roku życia dwukrotnie zmaleje. Przybędzie nam na pewno dwukrotnie więcej pacjentów z AMD i nakłady NFZ na ich leczenie na pewno będą niewystarczające.
Jaka jest, pani zdaniem, wiedza pacjentów na temat AMD?
Wydaje mi się, że spora, choć na pewno nie jest wystarczająca, więc stale trzeba ludzi uświadamiać. Podzielę się refleksją. Media często, mam wrażenie, informują na temat zaćmy i wywołanej tym schorzeniem ślepoty. Proszę państwa: zaćma to zmętnienie soczewki. Możemy ją usunąć operacyjnie i wszczepić sztuczną i jeżeli jest zdrowy nerw wzrokowy i siatkówka, to pacjent, który np. widział tylko ruchy ręki przed okiem, może mieć po operacji pełną ostrość wzroku. Chcę jednak podkreślić, że jeśli jest uszkodzona siatkówka i nieleczone AMD, usunięcie zaćmy niczego nie zmieni.

Czy to są ci pacjenci, którzy po zabiegu usunięcia zaćmy mówią potem: źle mi to zoperowano, bo nie widzę lepiej, a czasem nawet gorzej?
Dokładnie tak. Słyszymy potem: dlaczego ja sobie dałem tę zaćmę zoperować. Nic nie pomogło. Tacy pacjenci najprawdopodobniej mają zmiany już w zaawansowanej fazie AMD.

Czy każdy może zachorować na AMD?
Niestety, tak.

Jakie są objawy tej choroby. Czy możemy je sami zauważyć, czy dopiero okulista podczas badania?
Zanim odpowiem, chciałabym podkreślić, że po 50. roku życia przynajmniej raz w roku powinniśmy poddać się badaniom okulistycznym. Ale nie takim związanym tylko z doborem okularów, tylko pełnym. Bo to największy błąd, jaki można popełnić. Należy powiedzieć lekarzowi: proszę mnie porządnie zbadać: sprawdzić przedni i tylny odcinek oka. Tylko wtedy takie badanie ma sens. Jeżli pacjent po dobraniu okularów nadal ma zaburzenia widzenia, może mu się krzywić obraz, zniekształcać, w centralnej części pola widzenia może widzieć ciemną plamę. To świadczy o zaawansowanej postaci zwyrodnienia plamki żółtej. Generalnie, jeśli w centrum pola widzenia występuje wspomniana ciemna plama, istnieje ryzyko, że mamy AMD.

Czy falowanie pisma też jest sygnałem, że być może chorujemy na zwyrodnienie plamki?
Nie chciałabym, żeby było to odebrane jednoznacznie, ponieważ istnieje tez wada refrakcji, zwana astygmatyzmem, związana z niesferycznością rogówki, nieskorygowana też może powodować krzywienie linii pisma. Jeśli jednak powiążemy to z wiekiem i pojawi się taki objaw nagle, powinniśmy potraktować go jako objaw AMD. Tak czy owak trzeba udać się do okulisty i wykonać badanie dna oka.
Jak leczy się AMD?
We wczesnej fazie AMD wystarczy suplementacja luteiny i innych pierwiastków. Ale niekoniecznie trzeba od razu kupować gotowe preparaty, które nie są przecież najtańsze. Pozwolę sobie natomiast zareklamować świeży, polski szpinak i zieloną kapustę, gdyż zawierają w sobie najwięcej tych mikroelementów, które mogą wspomóc naszą siatkówkę.

Inne zielone warzywa też spełniają taką funkcję?
Nie, tylko szpinak i zielona kapusta. Inne mają tych pierwiastków dziesięciokrotnie mniej.

Ile trzeba tego szpinaku jeść, żeby dostarczyć sobie odpowiednią dawkę luteiny?
Nie popadajmy w skrajności. Nie chodzi o to, żeby zapchać się szpinakiem, tylko żeby on w ogóle w naszej diecie, w sałatkach był. Chodzi, przypominam, o świeże liście.

Wróćmy do leczenia, czy dla postawienia trafnej diagnozy wystarczy badanie dna oka?
Jeśli badanie dna oka wykaże wczesną postać AMD, to jest to ten moment, gdy - jak już wspomniałam - leczymy chorobę tylko za pomocą suplementacji, bądź za pomocą takiego czy innego odżywiania - wspomagamy siatkówkę. Pamiętajmy, że to siatkówka jest najbardziej wrażliwą tkanką na niedotlenienie. Dlatego ważny jest też ruch, bo jak się ruszamy, pobudzamy krążenie. Naturalnie wysiłek trzeba dostosować do możliwości.

Jak leczy się cięższą, tzw. wysiękową postać AMD?
Wtedy jest zwykle dramatycznie. Wiąże się to z ograniczonym dostępem pacjentów do okulisty, czasem oczekiwania na wykonanie wysokospecjalistycznych badań. Tymczasem w przypadku tej fazy AMD, powinna ona być leczona w ciągu kilku tygodni. Nieleczona szybko może doprowadzić do nieodwracalnej ślepoty. Obecnie mamy specjalną grupę pacjentów, którym NFZ refunduje leczenie, ale leczymy tylko 1/3 osób z wysiękowym AMD. Jako lekarze ubolewamy nad tym, bo wiemy, że nowoczesne leczenie umożliwia utrzymanie widzenia u tych pacjentów na stałym poziomie. Iniekcje, czyli zastrzyki do wnętrza gałki ocznej, to leki hamujące rozwój niepełnowartościowych naczyń. To jedyna i najlepsza metoda leczenia. Z przykrością muszę stwierdzić, że niestety, na dziś AMD jest chorobą nieuleczalną. Pacjent musi być stale monitorowany, bo w każdej chwili choroba może ulec aktywacji. Polska jest niestety wśród czterech krajów o najgorszym dostępie do leczenia AMD w Europie.

Maria Zawała
Anna Sojka

*Przepisy drogowe od 18 maja 2015: 50 km/h + odebranie prawa jazdy
*WYBORY PREZYDENCKIE 2015 NA ŻYWO: WYNIKI, GŁOSOWANIE, OPINIE
*Gdzie jest burza? Gwałtowny deszcz i grad [MAPA BURZOWA POLSKI ONLINE, RADAR BURZOWY]
*Matura 2015 bez tajemnic: PYTANIA + ARKUSZE + ODPOWIEDZI
*NA ŻYWO Akcja ratunkowa w KWK Wujek Śląsk trwa. Szukają 2 górników
*Nowe becikowe: 1 tys. zł przez 12 miesięcy ZASADY + DOKUMENTY
*Śląsk Plus. Zobacz nowe wydanie interaktywnego tygodnika o Śląsku