Ślązacy w Wehrmachcie. Zdrajcy czy ofiary? [ZDJĘCIA]

W 1922 roku po trzech powstaniach śląskich i plebiscycie ostatecznie podzielono obszar Górnego Śląska pomiędzy Niemcy i Polskę. W części włączonej do Polski 66% mieszkańców deklarowało się jako polskojęzyczni. Również po niemieckiej stronie granicy mieszkało wielu Polaków. W latach 30. wielu z nich jako obywateli III Rzeszy wcielono do Wehrmachtu. Wielu mieszkańców polskiej strony również czekała służba w armii wroga.
W 1939 roku dokonano podziału grup narodowościowych i etnicznych na ziemiach okupowanych. Oprócz Niemców mających niemieckie pochodzenie i obywatelstwo III Rzeszy wyróżniono m. in. grupę "volksdeutsch". Ludność tą uznawano za historycznie wierną niemczyźnie. Różnica między nimi, a okoliczną ludnością miała mieć charakter nie rasowy, a polityczny. W tej kategorii byli Ślązacy, Kaszubi i Mazurzy.

Podpisanie niemieckiej listy narodowościowej - tzw. volkslisty (DVL) wiązało się z wypełnieniem szczegółowej ankiety, która zawierała pytania o przynależność wyznaniową, od kiedy rodzina mieszkała w danym rejonie, o krewnych w Niemczech itd. Po jej odebraniu, przydzielano ankietowane osoby do jednej z czterech grup volkslisty.

W III kategorii "volksdeutschy" znalazły się osoby autochtoniczne uważane za częściowo spolonizowane (Ślązacy, Kaszubi, Mazurzy) oraz Polacy niemieckiego pochodzenia (pozostające w związkach małżeńskich z Niemcami). 
Wszystkie osoby mieszkające na Górnym Śląsku były zobowiązane do wypełnienia kwestionariuszy. 16 lutego 1942 roku zarządzono obowiązek wskazania policji osób, które nie podały narodowości niemieckiej. W 2. połowie 1944 za odmowę wpisania na DVL wprowadzono karę śmierci.

Według zachowanych, niepełnych danych dla powiatów rejencji katowickiej do poszczególnych grup volkslisty wpisano ok. 90% mieszkańców. Na Górnym Śląsku wpisano na DVL 1,45 mln osób. Otrzymanie 3 kategorii DVL było dla Ślązaków ochroną przed więzieniem lub obozem koncentracyjnym.


Wszyscy, którzy podpisali niemiecką listę narodowościową, podlegali prawu niemieckiemu. Byli powoływani do służby we wszystkich formacjach wojska niemieckiego. Odmowa służby była jednoznaczna z wyrokiem śmierci za zdradę i represjami wymierzonymi w rodzinę.

Powoływaniu do niemieckiego wojska towarzyszyły różne postawy. Niektórzy w ogóle nie podpisywali "volkslisty", narażając się w ten sposób na poważne konsekwencje łącznie z wysłaniem do Auschwitz. Inni, już powołani manifestowali swoją polskość otwarcie rozmawiając po polsku, czy śpiewając polskie pieśni patriotyczne. Niezwykłą odwagą wykazał się Romuald Hawranke. Ten gimnazjalista z Katowic powołany w 1942 roku już podczas uroczystej przysięgi zameldował po niemiecku że "jest Polakiem i przysięgi nie złoży".

*Tauron Nowa Muzyka ZNAJDŹ SIĘ NA ZDJĘCIACH
*Beerfest 2012 zakończony ZOBACZ ZDJĘCIA
*KONKURS FOTOLATO 2012: Przyślij zdjęcia, zgarnij nagrody!

Przed powołaniem do Wehrmachtu mogły uchronić samookaleczenia. Niektórzy w ten brutalny sposób chcieli uniknąć wcielenia do wojska. Na Górnym Śląsku do pewnego kowala zgłaszali się chłopcy zagrożeni powołaniem do Wehrmachtu. Rzemieślnik miażdżył im ręce ciężkim młotem. Kontuzje uniemożliwiały im służbę wojskową.

Byli jednak i tacy, którzy naprawdę wierzyli w zwycięstwo Niemiec i już we wrześniu 1939 roku przechodzili na ich stronę. To przedstawiciele mniejszości niemieckiej, zaliczani do I kategorii volksdeutschy. Później często służyli oni w Waffen SS.

Dezercja z niemieckich oddziałów wojskowych była niezwykle trudna. Dowódcy oddziałów do których trafiali byli obywatele polscy dobrze wiedzieli, że większość z nich nie ma zamiaru umierać za III Rzeszę i podczas walki zdezerteruje przy pierwszej okazji. Wyznaczano im pewnych ideowo i rasowo "opiekunów". W przypadku ich ucieczki stosowano odpowiedzialność zbiorową wobec całego oddziału. Wielu Polakom udało się jednak uciec i trafić do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie lub do 1. Dywizji Piechoty w ZSRR. W starciu pod Monte Cassino brało udział wielu Polaków walczących w Armii Andersa i tych służących w Wehrmachcie. Ucieczki na froncie wschodnim były bardziej ryzykowne. Tak zwanych "polskich Niemców" nieraz brutalnie przesłuchiwano i wysyłano do łagrów. Zbiegowie z Wehrmachtu próbowali swoich sił także w konspiracji, lecz partyzantów przestrzegano przed powoływaniem ich do ruchu oporu. Zdarzały się jednak udane akcje przekazania polskiemu podziemiu tajnych informacji wojskowych III Rzeszy.

Największa część polskich żołnierzy w Wehrmachcie po prostu chciała przeżyć dopasowując się do istniejących warunków. Przypominali w tym wielu spośród prawie 20 milionów żołnierzy niemieckich.

Warto wspomnieć o Erneście Wilimowskim, najlepszym polskim piłkarzu okresu międzywojennego. Popularny "Ezi" mówił o sobie, że jest Górnoślązakiem. Po wybuchu II wojny światowej podpisał volkslistę by móc kontynuować swoją wspaniałą karierę. Wstąpił do OrPo - niemieckiej policji porządkowej, co uchroniło go od służby w Wehrmachcie. Wyjechał w głąb III Rzeszy i kontynuował karierę sportową. 8 razy zagrał w kadrze Niemiec, zdobywając 13 bramek. Po II wojnie światowej Wilimowski za grę w reprezentacji III Rzeszy został wymazany z historii polskiej piłki. Grał w Niemczech do 1959 roku. Nigdy już nie wrócił na Śląsk. W 1980 roku Polski Związek Piłki Nożnej, wyróżnił byłego reprezentanta honorową odznaką. Wilimowski zmarł w 1997 roku w Karlsruhe.

Gra w reprezentacji Niemiec sprawiła, że przez dziesięciolecia skazano piłkarza w Polsce na potępienie lub zapomnienie. W sporządzanych kronikach nie grano w piłkę nożną, lecz w politykę - pisał w miesięczniku "Śląsk" Ryszard Jasnorzewski.

Służba Polaków w Wehrmachcie to temat wstydliwy. Po wojnie starano się przedstawić to jako przymus, a powołanych jako ofiary wojny. Obecnie są zaliczani w poczet "polskich strat wojennych" Obok nich znaleźli się: deportowani do ZSRR, wcieleni do Armii Czerwonej, przymusowi robotnicy w Niemczech czy osadzeni w obozach koncentracyjnych. Mówi się też o nich jako o "zakładnikach" III Rzeszy. Wstępując do Wehrmachtu mieli świadomość, że jest to gwarancja bezpieczeństwa dla ich rodzin.
4 listopada 1944 r. zarządzono jednak, że polscy obywatele, którzy zadeklarowali swoją przynależność do narodowości niemieckiej, bądź korzystali z praw i przywilejów z tego tytułu mieli trafić do obozu i przymusowo pracować. Taka polityka władz była powszechnie akceptowana w społeczeństwie dobrze pamiętającym okres okupacji.

Ustawą z 6 mają 1945 roku dopuszczono rehabilitację przed sądem grodzkim osób, które podpisały niemiecką listę narodowościową II, III, i IV kategorii. Osoby, które podpisały listę I kategorii (tzw. Reichslistę), nie podlegały rehabilitacji.
Jeszcze przed konferencją poczdamską zakazano osobom narodowości niemieckiej przebywania na terenie ówczesnego województwa śląsko - dąbrowskiego.

Po roku 1950 ówczesne władze państwa polskiego zrehabilitowały wszystkich, którzy podpisali volkslistę a nie zostali zrehabilitowani w inny sposób.

Źródło: Ryszard Kaczmarek "Polacy w Wehrmachcie" Wydawnictwo Literackie Kraków 2010.

*Tauron Nowa Muzyka ZNAJDŹ SIĘ NA ZDJĘCIACH
*Beerfest 2012 zakończony ZOBACZ ZDJĘCIA
*KONKURS FOTOLATO 2012: Przyślij zdjęcia, zgarnij nagrody!