Nasza Loteria SR - pasek na kartach artykułów

Gorzelik i Spyra o Muzeum Śląskim, kolejach i problemach autonomii [ZAPIS DEBATY]

Jerzy Gorzelik, Piotr Spyra
Arkadiusz Ławrywianiec
Z Jerzym Gorzelikiem i Piotrem Spyrą rozmawia Agata Pustułka

Jaki będzie Śląsk za 50 lat? Można to sobie dziś wyobrazić, gdy cały czas nie potrafimy poradzić sobie z przeszłością?
Piotr Spyra: Te 50 lat powinno wystarczyć na dwie sprawy. Przede wszystkim mam nadzieję, że energia Górnoślązaków, ich odrodzona tożsamość, stanie się dopełnieniem - zawsze otwartej na różne inspiracje - polskości. Jestem dumny ze swoich górnośląskich korzeni, ale w śląskiej tradycji, również w mojej tradycji rodzinnej, nigdy nie znalazłem śladów śląskiej narodowości. Dla mnie moje poczucie polskości wynika z faktu, że jestem i czuję się Górnoślązakiem, choć zdaję sobie sprawę, że wielu mieszkańców regionu widzi to inaczej. Mam nadzieję, że nasze śląskie dyskusje i ścieranie się różnych racji doprowadzi do ponownego, twórczego pogodzenia śląskości z polskością. Liczę również, że za 50 lat Górny Śląsk będzie prawdziwą perłą w koronie Rzeczypospolitej - regionem przodującym w Polsce pod każdym względem i twórczo współpracującym z pozostałymi regionami Polski.
Jerzy Gorzelik: Dla mnie symbolem pojednania będzie pojawienie się prezydenta RP Bronisława Komorowskiego pod bramą dawnego obozu na Zgodzie, gdzie po II wojnie ginęli mieszkańcy Górnego Śląska. Liczę, że za 50 lat Śląsk będzie atrakcyjny nie tylko dla osób z górnośląskimi korzeniami, ale też takich, którzy korzeniami sięgają innych części Europy i świata. Mam nadzieję, że w ciągu tych 50 lat nasz region dokona skoku cywi-lizacyjnego porównywalnego do XIX-wiecznej industrializacji. A nasza emancypacja, nieoznaczająca separatyzmu czy secesji, sprawi, że o własnych sprawach, choćby takich jak edukacja i kultura, decydować będziemy sami.

Czy przy okazji Kolei Śląskich nie runął jednak mit o śląskiej pracowitości? Może towarzyszy nam zbyt duże mniemanie o śląskiej wyjątkowości?
Jerzy Gorzelik: Te stereotypy odwołują się do sytuacji, która miała miejsce dziesięciolecia temu i została ukształtowana przez państwo pruskie, a potem niemieckie, w którym dyscyplina była wartością samą w sobie. Wielkoprzemysłowi robotnicy, także z racji charakteru swej pracy, stanowili najbardziej zdyscyplinowaną grupę społeczną. Pracowitości nie przekazuje się jednak w genach. Przemiany, które miały miejsce po 1945 roku, odbiły się niekorzystnie na mentalności Górnoślązaków. Nie ominęły nas negatywne zjawiska PRL-u, które dotknęły przecież całe społeczeństwo.
Piotr Spyra: Rzeczywiście, pruska tradycja prawna i uporządkowany model społeczeństwa wywarły pozytywne piętno na mieszkańcach Górnego Śląska i ziem polskich zaboru pruskiego, którzy broniąc swojej odrębności przed germanizacją, przejmowali jednocześnie to, co było w pruskiej tradycji pozytywne. U nas pracę, tradycję, zawsze się szanowało. Silna była również potrzeba ładu społecznego i niechęć do skrajnych teorii i ideologii rewolucyjnych. Koleje Śląskie to przykład niepowodzenia pewnego projektu, który przygotowała wąska grupa menadżerów, a nie ogół Górnoślązaków.

*Aquadrom w Rudzie Śląskiej - najpiękniejszy park wodny w Polsce ZOBACZ ZDJĘCIA i WIDEO
*Zniewalający wystrój restauracji Kryształowa Magdy Gessler ZOBACZ ZDJĘCIA i WIDEO
*75. urodziny Stanisława Oślizło. Benefis legendy Górnika Zabrze ZDJĘCIA
*Morderstwo w Skrzyszowie - NIEZNANE FAKTY

Codziennie rano najświeższe informacje z woj. śląskiego prosto na Twoją skrzynkę e-mail. Zapisz się do newslettera

Ale w tym kontekście słychać już głosy: jak sobie nie poradziliście z kolejami, to jak sobie poradzicie z tą autonomią?
Jerzy Gorzelik: To chybiony argument. Rząd centralny nie radzi sobie od lat z dużo poważniejszymi problemami, tyle że nie kwapi się do wyciągania konsekwencji wobec odpowiedzialnych. W samorządzie wszystko widać ostrzej. Oczywiście sprawa przyniosła naszemu regionowi ogromne straty wizerunkowe, a w wypowiedziach warszawskich polityków słyszę wręcz nutkę satysfakcji. Nie oznacza to jednak, że inni nasze problemy rozwiązywać będą lepiej.
Piotr Spyra: Wielu zwolenników autonomii, członków Ruchu Autonomii Śląska traktuje kwestie autonomii jak dogmat. Twierdzą oni, że idea autonomii czy szeroko pojętej samorządności jest lekarstwem na wszystkie problemy, a władza samorządowa jest zawsze lepsza od władzy państwowej. Cóż, można powiedzieć, że przy nieudanym starcie Kolei Śląskich, tak pojmowana idea samorządności i autonomii straciła swoje dziedzictwo. Okazało się, że nie tylko władza centralna popełnia błędy.
Jerzy Gorzelik: Ależ oczywiście, władze regionalne nie są wolne od błędów. Ich słabość wynika po części z drenażu elit. Realna władza jest w centrali, więc naturalną koleją rzeczy dla polityków celem jest mandat posła lub europarlamentarzysty. Pracę na rzecz regionu traktują jako stan przejściowy. Autonomia pozwoli to zmienić. Będzie jednak narzędziem do rozwiązywania problemów, a nie samym rozwiązaniem.
Piotr Spyra: To ciekawa i ważna deklaracja.
Jerzy Gorzelik: Kiedy regiony zwiększą kompetencje, będą skuteczniejsze.
Piotr Spyra: Reforma wprowadzona przez rząd Jerzego Buzka była jedną z najdalej idących w Europie, jeśli chodzi o zakres władzy samorządowej. Mamy bardzo rozsądną równowagę między władzą państwową i samorządową. Do zmiany są pewne szczegóły związane z rozdziałem kompetencji, np. między wojewodą i marszałkiem. Nie da się w ciągu jednej czy dwóch dekad dokonać mentalnościowej i organizacyjnej rewolucji. Jeśli system polityczny i partyjny na szczeblu centralnym jest wykrystalizowany, to na szczeblu regionalnym rzeczywiście liderów jest zbyt mało Nie działają też jeszcze w pełni mechanizmy politycznej konkurencji, choć rodzą się na naszych oczach regionalne i lokalne "klasy polityczne". Ich pełne wykrystalizowanie się wymaga jednak czasu. Uważam, że samorządy regionalne mają duży i realny zakres władzy i mogą kreować politykę regionalną. Przykładem może być infrastruktura i transport.

Śląskim sprawom towarzyszą wielkie emocje. To sprawa języka, mniejszości śląskiej, muzeum. Czy w takiej atmosferze jest w ogóle szansa na jakieś porozumienie?
Piotr Spyra: Dla mnie punktem odniesienia i testem dobrej woli jest sprawa Muzeum Śląskiego. Przedstawiony przez dyrektora Muzeum scenariusz wystawy nie jest neutralny, lecz zawiera ideologiczną wizję dziejów regionu. Zwolennicy tego scenariusza chcą go widzieć jako projekt nowoczesny i lepszy od "zaściankowego", polskiego spojrzenia na historię Śląska.. W rzeczywistości jest to dość sztuczne przetransponowanie niemieckiej wizji przeszłości naszej krainy na grunt polskiej instytucji kultury. To nie zarzut, ale opis sytuacji. Mam wrażenie, że ze strony przeciwników scenariusza jest chęć debaty. Z drugiej strony widzę poczucie wyższości i unikanie dyskusji. Zawsze byłem zwolennikiem dialogu. O takich sprawach musimy rozmawiać. Prawda jest taka, że polska przeszłość Śląska nie jest w tym scenariuszu uwzględniona.

*Aquadrom w Rudzie Śląskiej - najpiękniejszy park wodny w Polsce ZOBACZ ZDJĘCIA i WIDEO
*Zniewalający wystrój restauracji Kryształowa Magdy Gessler ZOBACZ ZDJĘCIA i WIDEO
*75. urodziny Stanisława Oślizło. Benefis legendy Górnika Zabrze ZDJĘCIA
*Morderstwo w Skrzyszowie - NIEZNANE FAKTY

Codziennie rano najświeższe informacje z woj. śląskiego prosto na Twoją skrzynkę e-mail. Zapisz się do newslettera

Jerzy Gorzelik: Przez kilkadziesiąt lat w sferze kultury, pamięci i wizji historii Śląska mieliśmy do czynienia kolejno z dwoma monopolami: nazistowskim i PRL-owskim. Przeciwnicy wystawy bronią monopolu jednej wizji odwołując się do emocji. Mówią o sieci stworzonej przez ludzi nauki, którzy rzekomo działają przeciwko polskiej racji stanu. Często nawet nie ukrywają, że bliższa jest im PRL-owska wizja dziejów Śląska od tej, którą kreślą niezależni współcześni historycy. Kruszenie PRL-owskiego monopolu wyzwala namiętności. W kuluarach sejmiku, podczas debaty o muzeum słyszałem z ust jednego z krytyków Muzeum Śląskiego, że na mównicy występowali "jakiś Żydek z Germańcem". Nie jest to język dialogu.

Kiedy spadnie temperatura śląskich sporów?
Jerzy Gorzelik: Kiedy przestaniemy wtłaczać wizję historii w narodowe ramy, niemieckie czy polskie. Toczy się spór między przeciwnikami takich ograniczeń oraz tymi, którzy chcą nam je narzucić. Odrzucając m.in. dziedzictwo czasów industrializacji, przez lata PRL traktowane jako wrogie, obce. Pora przyjąć je jako swoje, bo mamy być z czego dumni. Wyjść poza nacjonalistyczne opłotki.
Piotr Spyra: Temperatura sporów spadnie, kiedy uznamy prosty fakt, że nikt nie ma monopolu na śląskość i zaczniemy wzajemnie szanować swoje prawo do różnego patrzenia na Śląsk. Nie ma, przynajmniej na dzień dzisiejszy, uniwersalnego, "europejskiego" spojrzenia na historię Śląska. Są za to: polska, czeska czy niemiecka tradycje historiograficzne. Wszystkie one są równoprawne i ciekawe. Chodzi tylko o to żeby zdawać sobie sprawę i nie rozmawiać o Śląsku z punktu widzenia prawdy ostatecznej.
Rozmawiała: Agata Pustułka


*Aquadrom w Rudzie Śląskiej - najpiękniejszy park wodny w Polsce ZOBACZ ZDJĘCIA i WIDEO
*Zniewalający wystrój restauracji Kryształowa Magdy Gessler ZOBACZ ZDJĘCIA i WIDEO
*75. urodziny Stanisława Oślizło. Benefis legendy Górnika Zabrze ZDJĘCIA
*Morderstwo w Skrzyszowie - NIEZNANE FAKTY

Codziennie rano najświeższe informacje z woj. śląskiego prosto na Twoją skrzynkę e-mail. Zapisz się do newslettera

Dołącz do nas na Facebooku!

Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!

Polub nas na Facebooku!

Dołącz do nas na X!

Codziennie informujemy o ciekawostkach i aktualnych wydarzeniach.

Obserwuj nas na X!

Kontakt z redakcją

Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?

Napisz do nas!