Pałac Kultury Zagłębia ma 55 lat! Dzisiaj urodziny

A kultura tu podobno jest, świadczy o tym nasz wspaniały dom kultury... - śpiewa w jednej ze swoich piosenek zespół Zielone Żabki. Swój wspaniały dom kultury ma również Dąbrowa Górnicza. Stojący w samym centrum miasta Pałac Kultury Zagłębia to dzisiaj nie tylko miejsce, gdzie prowadzona jest działalność kulturalna, ale prawdziwy symbol miasta. Dokładnie dzisiaj "Kultura", bo tak o monumentalnym socrealistycznym gmachu mówią dąbrowianie, kończy pięćdziesiąt pięć lat.

Dąbrowa Górnicza wyrosła na węglu, a kiedy do zakładanych tutaj od początku XIX wieku kopalń i hut zaczęli docierać pracownicy, zaczęła się budowa wszelkiego rodzaju domów - od willi poprzez kamienice aż po robotnicze lepianki. Miastu wciąż brakowało jednak swoistego centrum. Po II wojnie światowej pomysł jego stworzenia przedstawił urodzony w 1899 r. w dzielnicy Będzina - Ksawerze gen. Aleksander Zawadzki, wówczas wojewoda śląsko-dąbrowski, a potem przewodniczący Rady Państwa PRL.

- To Zawadzki był pomysłodawcą budowy Pałacu Kultury Zagłębia. Nowa władza po poprzedniej odziedziczyła urząd wojewódzki, ale chciała też zbudować obiekty pokazujące siłę nowej władzy - mówi Arkadiusz Rybak, dąbrowski historyk i dyrektor Muzeum Sztygarka. Pierwszy był katowicki Pałac Młodzieży, który miał być Pałacem Dziecka im. Józefa Stalina.
Teren, gdzie dziś stoi "Kultura" na przełomie lat 40. i 50. nie był jeszcze zagospodarowany. - Było tam bajoro, przechodziła też tamtędy bocznica kolejowa z kopalni Reden do Huty Bankowej i stały pozostałości dworca Kolei Iwano-grodzko-Dąbrowskiej - mówi Rybak. Nie zachowały się źródła mówiące o tym, czy ówczesne władze miasta rozważały inne lokalizacje domu kultury. Jak dodaje, umiejscowienie Pałacu Kultury Zagłębia było związane właśnie z całym projektem przebudowy centrum Dąbrowy Górniczej.

- Uważano, że tak duże miasto robotnicze jak Dąbrowa Górnicza powinna mieć centrum, oczywiście z centralnym placem, gdzie mogłyby odbywać się uroczystości. Oprócz "Kultury" miały tu powstać też inne budynki. Między pałacem a pomnikiem Bohaterom Czerwonych Sztandarów budynek Komitetu Miejskiego PZPR, a w miejscu dzisiejszej superjednostki ratusz. Z całego założenia powstał tylko pałac i plac Wolności - opowiada historyk.

ZOBACZCIE, JAK POSTĘPUJĄ PRACE PRZY PAŁACU KULTURY ZAGŁĘBIA

Wykonanie projektu nowego domu kultury władze powierzyły Zbigniewowi Rzepeckiemu, cenionemu w regionie architektowi, który przed wojną zaprojektował m.in. katowicki Dom Powstańca czy szpital dziecięcy w Świętochłowicach.
- Podjął się tego, ale przeżywał olbrzymi stres, bo wszystkie projekty przechodziły przez szczególną rewizję, również ideologiczną - wspomina znany architekt Henryk Buszko.

Ostatecznie w 1951 roku rozpoczęło się wznoszenie gmachu. Budowa trwała aż siedem lat i nie brakowało podczas niej problemów. Nie zawsze na budowie były materiały, bo był to okres, gdy cała Polska odbudowywała Warszawę. Na miejscu nie było też już Zawadzkiego, który przeniósł się do Warszawy na stanowisko sekretarza KC partii. Niewiele brakowało, a budowa Pałacu Kultury Zagłębia zostałaby wstrzymana, a obiekt rozebrany. Po 1956 roku inwestycja przestała być finansowana. Sprawa trafiła na specjalną naradę zorganizowaną przez gen. Jerzego Ziętka.
- Byłem na tej naradzie - mówi Henryk Buszko. - 80 procent uczestników było zdania, że budynek trzeba rozebrać i budować od nowa. Ja się nie odzywałem. W końcu Ziętek zapytał mnie, co sądzę w tej sprawie. Odpowiedziałem, że jestem człowiekiem, który żywi wielki szacunek dla pracy ludzi i nie popieram tej decyzji. Wtedy Ziętek zakończył zebranie, a do mnie powiedział: "A Was proszę jutro na 9 na Jagiellońską" - wspomina architekt.

Ostatecznie władze podjęły decyzję o kontynuacji praci 11 stycznia 1958 r. dokonano uroczystego otwarcia Domu Kultury, jak się wówczas nazywał. Główne regionalne media, czyli "Dziennik Zachodni" i "Trybuna Robotnicza" informowały o tym na pierwszych stronach. "Dąbrowa Górnicza przeżyła w sobotę swój wielki dzień. Uroczystość otwarcia nowego Domu Kultury splotła się w jedną całość z hołdem złożonym najlepszym synom Dąbrowy, z hołdem dla rewolucyjnej przeszłości Zagłębia" - można było przeczytać w "Trybunie Robotniczej". " Jeśli w życiu miasta, tak jak w życiu człowieka, są jakieś daty, stanowiące zwrotny punkt, to dla Dąbrowy Górniczej jedną z takich dat będzie z pewnością 11 stycznia 1958 r." - pisał z kolei "Dziennik Zachodni", który dodawał, że to największy i najpiękniejszy tego rodzaju obiekt w województwie katowickim.

Sama uroczystość miała stricte polityczny charakter, bo otwarcie połączono z 15. rocznicą powstania Związku Walki Młodych. W akademii udział wzięli oprócz Aleksandra Zawadzkiego, Edward Gierek, Jerzy Ziętek, Jan Szydlak, Stefan Skrzydło i wielu innych partyjnych działaczy. Aktywiści ZWM i ZMS otrzymali medale i odznaczenia państwowe, a centralnym punktem dekoracji sceny był portret I sekretarza KC PZPR Władysława Gomułki... W części artystycznej wystąpił zespół Śląsk.

Dodajmy, że generał Zawadzki ma jeszcze jedno ważne miejsce w historii obiektu. Po jego śmierci w 1964 roku w "Kulturze" stworzono "Stałą wystawę ruchu robotniczego w Zagłębiu Dąbrowskim i pamiątek po Aleksandrze Zawadzkim". Aż do 1991 roku można było zobaczyć m.in. należące do niego... kapcie i okulary, a także tapczan, na którym umarł, meble podarowane przez prezydenta Indonezji Sukarno czy szereg innych pamiątek z kraju i zagranicy.

Po otwarciu Pałacu zarządzanie budynkiem przejęły władze Dąbrowy Górniczej. Dla rozrastającego się miasta Pałac Kultury Zagłębia stał się możliwością kulturalnego awansu jego mieszkańców. Wcześniej rolę miejskiego domu kultury pełniła tzw. Stara Kultura, czyli nieistniejący już dzisiaj XIX-wieczny budynek na tyłach nieczynnego kina Ars, w którym za cara znajdowały się kozackie koszary. PKZ przydał się również do obchodów wszelkich świąt i rocznic. - W Dąbrowie Górniczej wszystko odbywało się albo w "Kulturze", albo na schodach przed budynkiem. Również Barbórki, Dni Hutnika czy nadawanie odznaczeń zakładom pracy - mówi Arkadiusz Rybak.

Pałac Kultury Zagłębia to jeden z najbardziej znanych w kraju reprezentantów socrealizmu w architekturze. Już na swoje 15. urodziny - w 1973 roku - został wpisany na listę zabytków.

- Nie jest to kicz i bzdura, ale pokazuje umiejętności i talent architektów. Architektura jest najtrwalszym pomnikiem i przekazuje informacje o poziomie kulturalnym i zamożności kraju - ocenia Henryk Buszko. - Uważam, że to podwójny symbol. Symbol okresu, w którym żyliśmy i pomnik wytrwałości i docenienia pracy i wysiłku ludzkiego - dodaje.

- To perła architektury socrealistycznej w Polsce. Takich budynków jest bardzo mało - mówi Małgorzata Majewska, dyrektor Pałacu Kultury Zagłębia.

Dla mieszkańców Dąbrowy Górniczej "Kultura" jest dzisiaj nieodłączną częścią miasta. Wbrew pozorom PKZ to nie tylko budynek przy placu Wolności. - To dwadzieścia placówek, w których cały czas coś się dzieje. To również wiele zespołów i współpraca z Miejską Orkiestrą Dętą - dodaje Majewska.

Swoje 55. urodziny Pałac będzie obchodził w Domu Kultury w Ząbkowicach. Organizatorzy w szczególności zapraszają osoby urodzone 11 stycznia 1958 roku, dla których przygotowane zostały specjalne niespodzianki.

Przedłużająca się modernizacja obiektu pokazuje, jak bardzo go brakuje. - Gdy Pałac jest w remoncie, mamy dziurę w miejskiej infrastrukturze kulturalnej - uważa Arkadiusz Rybak. - To prawda. Dopiero teraz to czujemy - potwierdza dyrektor Małgorzata Majewska. - Remont jest bardzo uciążliwy, ale gdy się skończy, pałac będzie osuszony, zwiększy się ilość pomieszczeń, a niepełnosprawni wjadą na piętra windami. Efekt remontu będzie imponujący - dodaje pani dyrektor.

- Pałac zyska nie tylko nowy blask, ale znów będzie miejscem pełnym zarówno młodszych, jak i starszych mieszkańców. Przez ostatnie 55 lat wrósł już na stałe w krajobraz Dąbrowy Górniczej i jej ścisłego centrum. Jest miejscem, które skupia artystów, animatorów kultury oraz mieszkańców zaangażowanych w kulturę - uważa prezydent Dąbrowy Górniczej, Zbigniew Podraza.
Niewielu artystów i mieszkańców wie pewnie, że początkowo "Kultura" miała być odwrócona w drugą stronę. Pierwotnie oś architektoniczna nowego centrum miała być zwrócona w stronę Dąbrowskiej Fabryki Obrabiarek. Dzięki zmianie założeń miasto zyskało swoisty rynek, a współcześni dąbrowianie miasta bez placu Wolności chyba sobie nie wyobrażają i nawet gdyby warszawiacy upomnieli się o brakujące piętro Pałacu Kultury i Nauki - jak z humorem mówi się czasem o dąbrowskiej "Kulturze" - za nic w świecie nie oddaliby swojego pałacu.
Tomasz Szymczyk

*Zachwycający pokaz fajerwerków na Nowy Rok w Katowicach ZOBACZ ZDJĘCIA
*Horoskop na 2013 rok ZOBACZ, CO MÓWIĄ KARTY
*Morderstwo w Grodźcu: Syn zabił swoich rodziców i uciekł. ZOBACZ TWARZ ZABÓJCY
*Akt oskarżenia wobec matki Madzi z Sosnowca TRZY ZARZUTY