Prof. Skudrzyk: Język polski jest tworem żywym, dlatego wciąż się będzie zmieniał

Ileż to słów kiedyś powszechnie używanych odeszło w niepamięć? Język polski wciąż się zmienia, nic więc dziwnego, że nie mówimy już "gorzeć" zamiast palić się, lub w sytuacji, gdy oblejemy się rumieńcem. O kogucie nie powiemy kur, a o biedaczce - nieboga. Kto wracając do domu zzuwa, a nie zdejmuje buty? W niepamięć powoli odchodzą nawet "sień", "polano" i "proca".

ZAGŁOSUJ W NASZEJ SONDZIE:
Który język jest dla Ciebie ojczysty? Polski, śląski, niemiecki czy czeski? [SONDA]

Dziś Międzynarodowy Dzień Języka Ojczystego. Dlatego w Bibliotece Śląskiej każdy z nas będzie mógł zaproponować słowa, które warto w naszym języku zachować. Każdy z uczestników zabawy otrzyma w prezencie książkę polskiego autora.

Najlepsze propozycje zamieszczone zostaną na stronie internetowej Biblioteki Śląskiej i spośród nich internauci wybiorą słowa warte ocalenia. Martyna Dyszka

CZYTAJ TAKŻE:
Poseł Plura: Mowa ojczysta? Śląska godka!
Dzień Języka Ojczystego: Laski nie robimy. Dbalosc o jezyk jest pozadana

Nasz język jest tworem żywym, dlatego wciąż się będzie zmieniał

Z prof. Aldoną Skudrzyk, językoznawcą z Uniwersytetu Śląskiego, rozmawia Martyna Dyszka
Czy język polski jest taki sam jak 50 lat temu?
Współczesny język jest inny, bo inni są ludzie, którzy się nim posługują i inna jest rzeczywistość, do której się odnosi. Język nadąża za przemianami w każdej dziedzinie życia, rządzi się swoimi prawami, ewoluuje też od wewnątrz - sam w sobie. Nigdy jednak nie są to zmiany gwałtowne, stare konstrukcje zwykle współwystępują z nowszymi: ktoś powie, że widział jeszcze gęstszą mgłę, inni powiedzą, że była ona bardziej gęsta, bo nie trzeba wtedy zastanawiać się nad sposobem stopniowania przymiotnika: gęstszy czy gęściejszy? Język jest narzędziem komunikowania się, jego rozwój zmierza w kierunku maksymalnego usprawnienia, co bardzo często oznacza nadmierne uproszczenia.

Sami jesteśmy świadkami niektórych jego zmian. Oto cofa się wymiana "h" w "ż" na rzecz "h" w "sz". Współcześnie częściej powiemy i napiszemy o Sapiesze, rzadko o Sapieże. Jadąc na motocyklu marki Yamaha, jedziemy na yamasze! Widoczną współczesną tendencją jest poddanie kultury i języka silnym wpływom obcym. Dziś są to wpływy języka angielskiego, zwłaszcza w wariancie amerykańskim i amerykańskiej kultury. Zjawisko przechodzenia wyrazów obcych z jednego języka do drugiego jest naturalnym przejawem wzajemnych kontaktów między narodami.

Czy są słowa, których już nie używamy?
W każdej dziedzinie niegdyś było zupełnie inaczej. Spójrzmy na rzeczywistość tak bliską każdemu jak rodzina. W rodzinie mojego dzieciństwa był stryj i stryjenka (stryjna), był wuj, wujenka (wujna). Określenie stryj odnosiło się do brata ojca, stryjenką nazywano jego żonę, wujem brata matki, a jego żonę wujenką. Wtedy mężem ciotki był wuj, choć wcześniej mąż ciotki to pociot lub naciot. Dziś jeszcze pociotkiem nazwiemy żartobliwie dalekiego krewnego. Zaniknęły używane dawno temu określenia: synowiec, synowica, siestrzan, siestrzanek, siestrzanka, brataniec, braciec, bracieniec. Spójrzmy na inną ważną sferę życia, czyli na pracę. Na określenie człowieka zajmującego się przetwarzaniem skóry istnieje wiele nazw: szewc, rymarz, siodlarz, garbarz, kuśnierz, kaletnik, rękawicznik. Wyrazy te odchodzą powoli do słownikowego lamusa. Rzemiosło kurczy aktywność, różnorodność nazw nie jest potrzebna.

A nowe słowa w języku?
Spróbujmy chociażby zestawić listę nazw zawodów, które pojawiły się niedawno: broker, couch, barista, menedżer, copywriter, fundraiser, mechatronik, mediator sądowy, optometrysta, trendsetter czy rezydent. Mamy bogaty zbiór nazw związanych z informatyką, cyfryzacją. We współczesnej polszczyźnie pojawiło się dużo słownictwa związanego z gospodarką kapitalistyczną, wolnym rynkiem, ekonomią: dumpig, dyskonto, inflacja, dealer, hossa, bessa, makler, marketing, debet, leasing, deficyt, indeksacja, NIP, VAT, bezrobocie, parytet, alokacja, biznes, consulting, sponsor, catering, factoring czy REGON.

W jaki sposób powinniśmy dbać o nasz język ojczysty?
Czytać, czytać, czytać. Szanować rozmówcę - zachowywać wszelkie zwroty adresatywne, formuły zwracania się do drugich, świadczące o naszej grzeczności językowej i przywiązaniu do polskiej tradycji; wyrażając myśl jasno i precyzyjnie, ale i serdecznie. Szanować siebie - nie nadużywać wyrażeń i wyrazów prostackich, brutalnych i wulgarnych.

*Slash w Katowicach! Spodek oszalał [SENSACYJNE ZDJĘCIA i WIDEO]
*Hajmat, hanysy, gorole, powstania śląskie, godka! [Śląski Słownik Pojęć Kontrowersyjnych]
*Ranking szkół nauki jazdy 2013
*Poznaj tajemnicę abdykacji papieża Benedykta XVI