Za mało nas nie tylko do pieczenia chleba...

Wakacje już dawno się skończyły, a jednak nie brakuje pracowników, którzy wciąż marzą o jakimkolwiek wypoczynku. Pytają więc, czy zgodne z prawem jest odwlekanie udzielenia im urlopu przez pracodawcę w nieskończoność, i to tylko dlatego, że nie ma kim zastąpić w firmie osoby, która chce iść na urlop.

W takiej sytuacji jest Czytelniczka z Zabrza. - Od kilku lat w moim przedsiębiorstwie zwalniane są kolejne osoby, ale nie przyjmuje się nikogo na ich miejsce, tylko obowiązki po nich przerzuca się na wciąż zatrudnionych - wyjaśnia pani Katarzyna. - Skutek jest taki, że brakuje ludzi do prostych zastępstw. Problem pojawia się, gdy ktoś zachoruje, natomiast w sezonie urlopowym jest prawdziwy dramat.

Czytelniczka dodaje, że pracodawca stosuje nawet drobny szantaż i sugeruje, że osoby, które zbyt natarczywie domagają się urlopu i nie są w stanie zrozumieć problemów firmy, mogą wkrótce stracić pracę. - Ludzie boją się bezrobocia i po cichu godzą się na tę uwłaczającą sytuację - dodaje pani Katarzyna.

- Istotnie, kontrole Państwowej Inspekcji Pracy wykazały, że wzrasta odsetek pracodawców, którzy nie udzielają pracownikom urlopów wypoczynkowych w roku, w którym nabywają oni do nich prawo - mówi Beata Sikora-Nowakowska, starszy inspektor pracy, zarazem rzecznik prasowy Okręgowego Inspektoratu Pracy w Katowicach. - Nie udzielają też urlopów zaległych. Wynika to z zatrudnienia zbyt małej liczby pracowników w stosunku do potrzeb firmy.

Ekspert OIP wyjaśnia: Nie sprzedasz swojego urlopu pracodawcy

Beata Sikora--Nowakowska, rzecznik prasowy OIP w Katowicach

Co mówią przepisy Prawa pracy o udzielaniu urlopu wypoczynkowego?
Zgodnie z art. 161 Kodeksu pracy, pracodawca jest obowiązany udzielić pracownikowi urlopu w tym samym roku kalendarzowym, w którym pracownik nabył do niego prawo.

A co z zaległym urlopem wypoczynkowym, na przykład za poprzedni rok? Kiedy pracodawca powinien udzielić pracownikowi takiego urlopu niewykorzystanego jeszcze za 2014 rok?
Urlopy, które nie zostały wykorzystane zgodnie z ustalonym planem lub w terminie uzgodnionym z pracownikiem, stają się urlopami zaległymi, które powinny być udzielone najpóźniej do 30 września następnego roku kalendarzowego.
Termin ten zostanie zachowany, jeżeli pracownik rozpo-cznie korzystanie z urlopu najpóźniej 30 września danego roku kalendarzowego. Dodam jeszcze, że nieudzielenie przez pracodawcę zaległego urlopu do końca września, nie powoduje utraty prawa do urlopu, nie upoważnia jednakże pracownika do samodzielnego skorzystania z urlopu wypoczynkowego.

Czy pracownik może zrzec się prawa do urlopu wypoczynkowego? Czy pisemna umowa zawarta pomiędzy pracownikiem a pracodawcą o zrzeczeniu się prawa do urlopu jest ważna?
Osoba pozostająca w stosunku pracy nie może zrzec się do niego prawa. Oświadczenie pracownika bądź pisemna umowa pracodawcy z pracownikiem o zrzeczeniu się prawa do urlopu są nieważne. Dzień 30 września to ustawowy termin, którego nie możemy wydłużać przez jakąkolwiek czynność prawną.

A gdyby pracownik znalazł się w trudnej sytuacji życiowej, to czy może zrezygnować z części urlopu w zamian za wypłatę pieniędzy za urlop?
Nie. Pracownik nie może zrzec się prawa do urlopu wypoczynkowego. Wypłata ekwiwalentu pieniężnego jest dopuszczalna tylko wtedy, gdy pracownik nie wykorzysta przysługującego mu urlopu w całości lub w części z powodu rozwiązania lub wygaśnięcia stosunku pracy. Jeżeli pracownik jest zatrudniony, powinien wykorzystać urlop wypoczynkowy w naturze, czyli korzystać z wolnych od pracy dni.

A jeśli pracownikowi pozostało jeszcze np. 10 dni urlopu sprzed czterech lat, to czy urlop przepadł, bo się przedawnił? Czy pracownik mimo wszystko może wystąpić z wnioskiem o udzielenie go, a jeśli tak, to do kiedy?
Roszczenia ze stosunku pracy przedawniają się z upływem 3 lat. Roszczenie o urlop wypoczynkowy przedawnia się z upływem 3 lat od dnia, w którym stało się wymagalne. Rozpoczęcie biegu następuje bądź z końcem roku kalendarzowego, za który urlop przysługuje, albo najpóźniej z końcem 30 września - jeśli urlop został przesunięty - z ważnych przyczyn leżących po stronie pracownika.
Przedawnienie powoduje, że pracownik nie może dochodzić realizacji swojego prawa. Swój urlop pracownik może rozpocząć 28 września, w poniedziałek, lub 30 września - w ostatnim dniu roboczym ostatniego kwartału. (JJ)