Intensywna praca to dobry trening dla twojej pamięci

**Czy zaburzenia pamięci mogą być dziedziczone?**

Zaburzenia pamięci są objawem i mogą występować w przebiegu wielu schorzeń, takich jak np.: choroby neurozwyrodnieniowe, choroby naczyniowe ośrodkowego układu nerwowego, choroby organiczne i urazy OUN, choroby psychiczne, schorzenia ogólnoustrojowe - zaburzenia gospodarki wodno-elektrolitowej, zaburzenia metabolizmu, zaburzenia funkcji narządów miąższowych, schorzenia endokrynologiczne, schorzenia hematologiczne, zespoły niedoborowe, przyczyny jatrogenne - polekowe, choroby nowotworowe, choroby układowe, choroby układu krążenia, zapalenia.
Tylko niewielka część z wymienionych tutaj grup schorzeń ma podłoże genetyczne i tylko w takich sytuacjach można mówić o dziedziczeniu zaburzeń pamięci; i tak np. w chorobie Alzheimera, która jest najczęściej występującą chorobą neurozwyrodnieniową przebiegającą z zaburzeniami pamięci, postać genetyczna tej choroby dotyczy około 1,5 proc. wszystkich chorych. Tak więc - bezpośrednio odpowiadając na zadane pytanie - należy stwierdzić, że bardzo rzadko występują dziedziczne postacie choroby z zaburzeniami pamięci.

Czy można poprawić sobie pamięć poprzez ćwiczenia, np. rozwiązywanie krzyżówek itp.?

Tak, ćwiczenia pamięci mogą podtrzymywać jej dobrą kondycję, są zalecane w każdym wieku i dla wszystkich, którzy dbają o swoje zdrowie psychiczne, podobnie jak ćwiczenia ruchowe dla tych, którzy chcą zachować sprawność fizyczną i poczucie zdrowia.

W wywiadzie w Polsce Dzienniku Zachodnim mówił pan, że witamina B1 może poprawić pamięć. Czy każdy może ją przyjmować bezpiecznie i czy jest ona dostępna bez recepty?

Niedokładnie zrozumieliśmy się; witamina B1, witamina B12 i inne są niezbędne dla prawidłowego funkcjonowania mózgu, w tym także pamięci, dlatego niebezpieczne stają się niedobory witaminowe i tylko w takich sytuacjach konieczna jest suplementacja witaminowa. Niekontrolowane przyjmowanie witamin nie wpływa na poprawę pamięci, a czasami może być wręcz szkodliwe. Wszystkie leki, w tym witaminy, powinny być przyjmowane pod kontrolą lekarską. Przedawkowanie witamin może być niebezpieczne!!!
Co poleca pan na pamięć komuś, kto w 6 dni musi opanować materiał z całego półrocza do egzaminu poprawkowego?

Zalecam spokojne, intensywne uczenie się zadanego materiału z wykluczeniem bodźców rozpraszających. Zdecydowanie odradzam stosowanie jakichkolwiek leków, preparatów i innych środków tzw. "poprawiających pamięć", bowiem po pierwsze takie nie istnieją, a po drugie mogą zadziałać wręcz odwrotnie!

Kto ma generalnie lepszą pamięć - kobiety czy mężczyźni?

Nie odnotowano zróżnicowania pod tym względem.

Czy to prawda, że jedzenie czekolady korzystnie wpływa na pamięć?

Nie stwierdzono, aby jakikolwiek produkt spożywczy wpływał na poprawę pamięci u osób zdrowych.

Czy to prawda, że palenie papierosów pogarsza naszą pamięć?

Palenie papierosów jest bardzo szkodliwe dla zdrowia, to oczywiście wiedzą wszyscy, jednak niestety wielu przyjmuje tę informację z przymrużeniem oka, nie przejmując się alarmem lekarzy.
W odniesieniu do pamięci, zależność jest następująca: palenie tytoniu jest jednym z ważnych czynników ryzyka schorzeń sercowo-naczyniowych, w tym mózgowych, co w prosty sposób prowadzi do naczyniowego uszkodzenia układu nerwowego w postaci niedotlenienia mózgu,
a to jest jedną z częstszych przyczyn zaburzeń pamięć.

Czy sytuacja, kiedy zapominam podczas rozmowy słów, których chciałem użyć lub zapominam coraz częściej, co w ogóle chciałem powiedzieć, może być początkiem kłopotów z pamięcią?

Rzeczywiście może tak być, jednak przytoczony tutaj przykład zaburzeń pamięci najczęściej jest następstwem zdenerwowania, stresu lub braku koncentracji uwagi. Jeśli taka sytuacja zaczyna się powtarzać, jest zauważalna dla otoczenia lub znacząco utrudnia wypowiedź, to trzeba udać się do lekarza, najlepiej rodzinnego, który dalej odpowiednio pokieruje diagnostyką.

Czy reklamowane preparaty do "odświeżania umysłu", jak Czerwony Byk, Pluszz rzeczywiście pomagają?

Rozumiem, że chodzi o poprawę pamięci. Jeśli pytanie rzeczywiście dotyczy możliwości uzyskania poprawy pamięci po zastosowaniu wyżej wymienionych preparatów, to moja odpowiedź jest negatywna.
Czy hipnoza może zmienić pamięć i osobowość?

Tak.

Czy intensywne uczenie się i praca umysłowa pogarszają pracę mózgu w okresie starości? I czy praca wpływa na nasz mózg odwrotnie?

Intensywna praca umysłowa jest znakomitym treningiem dla procesów poznawczych, w tym pamięci. Udowodniono, że osoby, które mają lepsze wykształcenie, dłużej uczyły się w życiu i intensywnie pracowały umysłowo, rzadziej mają problemy z pamięcią i rzadziej chorują na chorobę Alzheimera.

Jak długo można przyjmować magnez - jedną tabletkę dziennie i jak długo powinna trwać przerwa pomiędzy kuracjami?

Magnez należy stosować tylko w przypadku jego niedoboru, taki stan można łatwo stwierdzić przeprowadzając laboratoryjne badania krwi. Należy podawać go tak długo, jak długo nie zostaną wyrównane jego nieprawidłowe stężenia. Podobnie jest z witaminami. Również stosowanie mikroelementów nie może odbywać się bez nadzoru lekarskiego.

Kiedy możemy stwierdzić, że nasze problemy z pamięcią to coś niepokojącego i powinniśmy to leczyć?

Decyzję należy pozostawić lekarzowi. W sytuacji stwierdzenia zaburzeń pamięci należy zwrócić się do lekarza rodzinnego, który zdecyduje o dalszym postępowaniu diagnostycznym i ewentualnym leczeniu.

Czy można ukształtować i rozwinąć pamięć u małych dzieci, żeby w przyszłości lepiej przyswajały wiedzę?

Uważam, ze programy nauczania przedszkolnego i szkolnego są wystarczającym treningiem umysłowym dla naszych milusińskich i nie potrzeba stosować dodatkowych zajęć w tym kierunku.
Czy ma sens kupowanie książek w stylu "popraw swoją pamięć"? Czy one rzeczywiście pomagają?

Niewątpliwie tak. Szereg uwag zawartych w tego typu publikacjach może być bardzo przydatnych w praktyce.

Czy stosowanie "wspomagaczy" w postaci amfetaminy daje realny efekt w zapamiętywaniu?

Amfetamina jest środkiem narkotycznym, którego stosowanie prowadzi do uzależnienia i stopniowej degradacji organizmu. Zdecydowanie odradzam stosowanie jakichkolwiek psychostymulantów dla osiągnięcia poprawy pamięci, bowiem mogą przynieść wręcz odwrotny skutek.

Czy problemy z pamięcią dotyczą tylko osób starszych, a jeśli nie - to w jakim wieku mogą się pojawiać?

Wraz z wiekiem pogarszają się różne funkcje poznawcze, w tym pamięć. Wiek stanowi najsilniejszy czynnik ryzyka wystąpienia choroby Alzheimera. Jednak należy pamiętać, że nie jest to jedyna przyczyna zaburzeń pamięci. Choroby przebiegające z zaburzeniami pamięci mogą wystąpić również u osób młodszych.

Opiekowaliśmy się w domu chorym z zanikiem pamięci; doradzano nam podawać mu dużo orzechów włoskich parzonych mlekiem. Czy to pomaga?

Nie jest znany żaden produkt spożywczy, czy to orzechy, mleko, czekolada, magnez, miód, czy migdały lub inny, który wybiórczo i cudownie wpływałby na poprawę pamięci. Wszystko zależy od przyczyny, która prowadzi do zaburzeń pamięci.

Jaki wpływ na pamięć długotrwałą ma nauka w stresie - takim, jakiemu aktualnie poddawani są studenci w czasie sesji?

Stres, któremu poddana jest osoba zmuszona do szybkiego pamięciowego opanowania materiału, może działać na zapamiętywanie stymulująco. Najważniejsze, aby nie wpadać w panikę i całą uwagę skupić na zapamiętywanym materiale oraz nie stosować środków tzw. "dopingujących".

Czy jest coś takiego jak pamięć wybiórcza, gdy zapamiętujemy pewne rzeczy, których nie chcemy pamiętać i chcielibyśmy je wymazać z pamięci, a nie możemy tego zrobić?

Bronimy się przed pewnymi informacjami, ale mimo wszystko cześć z nich bardzo trudno jest wymazać z pamięci. Jeśli zostały zapamiętane i utrwalone w okolicznościach szczególnych emocji, to mogą być mocno zakotwiczone w pamięci i trudno się ich pozbyć. Nawet, gdy w ciągu dnia nie myślimy o nich, to mogą wracając nocą w czasie snu.
Czy można sobie jakoś radzić z taką trudną sytuacją?

Trzeba pracować nad sobą, tak, by nie tkwić myślami w niechcianych tematach, nie analizować niechcianych tematów, starać się o nich nie myśleć.

Na co skarżą się zwykle pacjenci, gdy pierwszy raz przychodzą do neurologa?

Skarżą się na zapominanie o codziennych czynnościach, o tym, że nie pamiętają, gdzie położyli okulary czy klucze, zapomnieli wyłączyć kuchenkę, pozostawili klucze w drzwiach.

Czy lekarze dysponują pewnymi narzędziami, które ocenią, czy nasza pamięć jest adekwatna do naszego wieku?

Tak, tym zagadnieniem zajmują się neuropsycholodzy, którzy poprzez seryjnie wykonywanie odpowiednich testów potrafią dokładnie określić stan ludzkiej pamięci.

Która z części mózgu odpowiedzialna jest za przechowywanie, kodowanie i odtwarzanie informacji?

Za pamięć odpowiadają struktury położone w przyśrodkowej części płata skroniowego w mózgu, a dokładnie hipokamp i jego najbliższe otoczenie; właśnie tam rozpoczynają się pierwsze procesy zwyrodnieniowe prowadzące do zaburzeń pamięci w chorobie Alzheimera.

Czy w momencie wystąpienia pierwszych objawów u pacjenta, lekarz od razu może zdiagnozować zespół otępienny?

Nie jest to proste, niejednokrotnie pewne rozpoznanie można postawić dopiero w momencie rozwoju pełnego obrazu klinicznego danej jednostki chorobowej. Otępienie to nie tylko choroba Alzheimera,
to również inne choroby neurozwyrodnieniowe układu nerwowego, takie jak: otępienie czołowo-skroniowe, otępienie z ciałami Lewy'ego, otępienie w chorobie Parkinsona, otępienie naczyniopochodne, choroba Huntingtona i wiele innych. Każdy zespół otępienny powinien być bardzo dokładnie zdiagnozowany, gdyż czasami przyczyną wystąpienia zaburzeń pamięci mogą być guzy mózgu, np. oponiak, czyli łagodny guz mózgu, zazwyczaj dobrze poddający się leczeniu neurochirurgicznemu, podobnie jak i krwiaki pourazowe, czy wodogłowie normotensyjne. W tych sytuacjach po wykonaniu operacji zespół otępienny bardzo często ulega regresji.
notowała: Monika Krężel

Dr nauk medycznych Stanisław Ochudło

Urodził się w 1957 r. w Katowicach. Dyplom lekarza uzyskał na Śląskiej Akademii Medycznej w Katowicach w 1982 r. Pracę zawodową rozpoczął w Mikołowie, a od 26 lat pracuje w Centralnym Szpitalu Klinicznym Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach, początkowo w Klinice Neurologii, a od 1998 r. w Klinice Neurologii Wieku Podeszłego. Prowadzi specjalistyczną praktykę lekarską w zakresie neurologii.

Jest autorem lub współautorem 46 publikacji naukowych oraz 156 prac przedstawianych na krajowych i zagranicznych konferencjach i zjazdach naukowo-szkoleniowych; autorem rozdziałów w trzech podręcznikach neurologicznych oraz tłumaczem kolejnych trzech. Dr Ochudło jest członkiem Polskiego Towarzystwa Neurologicznego (PTN), gdzie pełnił funkcje sekretarza Zarządu Głównego, był także sekretarzem i wiceprzewodniczącym Śląskiego Oddziału PTN. Należy do Polskiego Towarzystwa Udaru Mózgu oraz Sekcji Schorzeń Pozapiramidowych i Sekcji Alzheimerowskiej PTN, a także do Movement Disorders Society.

Żona - dr Halina Ochudło i syn - dr Michał Ochudło są stomatologami, córka Agata studiuje stomatologię na Śląskim Uniwersytecie Medycznym. Dr Stanisław Ochudło interesuje się historią najnowszą Polski i Europy, filozofią. Lubi turystykę górską, szczególnie jazdę na nartach.