Na Barbórkę zrozum górnika. Zobacz Śląski Słownik Górniczy

Potoczne słownictwo, którym posługują się górnicy w pracy, bazuje na zwrotach pochodzenia niemieckiego, które z czasem pod wpływem polskiego, czeskiego, a także gwary śląskiej uległy przekształceniom.

To dlatego wiele zdań wypowiadanych na dole składa się z powszechnie znanych określeń, które mogą znaczyć coś innego, niż mogłoby się w pierwszej chwili wydawać. Co więcej, w zależności od regionu, a nawet kopalni, maszyna, narzędzie albo czynność mogą być określane inaczej.

Dziś z okazji Barbórki proponujemy Wam, drodzy Czytelnicy, opanować kopalniany słownik minimum. Ponad 60 zwrotów i określeń znajdą Państwo w DZ dziś na kolejnych stronach wydania. Umieściliśmy je na górze stron - na paginach. Pierwsze zwroty publikujemy na tej stronie, ostatnie na stronie 40.

Przy ich wyborze korzystaliśmy ze słownika gwary śląskiej Marka Szołtyska, który publikowaliśmy w „Dzienniku Zachodnim” w 2011 roku. Pomocne okazały się też wskazówki mieszkańców naszego regionu - w tym górników - którzy dwa lata temu na prośbę red. Marcina Zasady przysyłali do redakcji ginące śląskie zwroty i wyrażenia.

Kopalnią wiedzy na temat używanych terminów górniczych jest także „Słownik górniczy”, którego autorem jest inżynier górniczy Stanisław Gisman. Pozycja ta została wydana przez Instytut Węglowy w Katowicach w 1949 r. Mimo upływu czasu, zdaniem pytanych przez nas górników, nie stracił na aktualności.

Na koniec po lekturze słownika możecie zrobić sobie test sprawdzający. Potraficie prze-tłumaczyć dobrą radę, jaką dał jeden z górników koledze? „Chyć suka za jaja i wciepnij jom na glajzy, bo jak sie bioly dowie, że cało szychta sie opieprzołeś, to bydziesz mioł po prymii”.

anszleger – nastawiacz przy windzie kopalnianej
arbajtancug, arbajciok – ubranie robocze
ajzynzyga – piłka z brzeszczotem do metalu
balek – okrągły kawałek drzewa, stempel w kopalni
badyhala – łaźnia
bania – metalowy pojemnik do przenoszenia materiałów wybuchowych
bamber – duży wóz do transportu urobku
bajzyga – wyrzynarka, piła do drewna
blotek – brzeszczot
bormaszyna – wiertarka pneumatyczna
beker – podziemna kolej na kopalni
bonanza – zabezpieczenie czoła przodku
buczek – syrena do sygnalizacji dźwiękowej
chodnik – podziemny korytarz
colsztok – miarka składana
czako - górnicza czapka z pióropuszem
fajla – pilnik
faustlik – średni młotek
fedrunek – urobek
fela (szwela) – okorek, podkład
felezunek – sprawdzanie obecności górników
flaps – zupa regeneracyjna, posiłek regeneracyjny
fuslapy – onuce
glajzy – szyny
gruba – kopalnia
grubiorz – górnik
hajer – rębacz strzałowy, górnik strzałowy
haszpel – kołowrót
hercowa – łopata do węgla
hołda – wysypisko
holajza – dłuto
jaja – łącznik wozów
kapliczka – lampa na ostatnim wagoniku
kalfaktor – górnik pomocniczy
klotka – piętro szoli
kolaska, bryczka – wagonik
koń – maszyna
koza, suka – wóz kłonicowy do przewożenia długich elementów
majzel – przecinak
marka – znaczek identyfikacyjny górnika
omentka – drut strzałowy
muterka – nakrętka
ocios - boczna ściana w kopalni
pancer – przenośnik ścianowy
pyrlik – duży, ciężki młot
pyrlik i żelosko – „górnicze młotki”, herb branży
przekop – główny chodnik na dole kopalni
raszpla – duży pilnik
ring – obudowa
spąg, zol – podłoga wkopalni
spodnioki – kalesony
szipa – łopata do piasku
szleper, śleper – ładowacz (najniższy stopień górnika)
szola – winda
szpind – szafka na ubrania robocze
szraubsztok – imadło
sztajger – sztygar
strop – „sufit” kopalni
sztympel – stojak
sztolkapy (stalkapy) – buty ze stalowymi ochraniaczami
strug - (kombajn strugowy) urabia węgiel w pokładach niskich o wysokości ok. 1,5 metra
szychta – dniówka
śledź – klin mocujący stojak stalowy
tifor – ciągarka linowa
walynciok – rodzaj stempla
wajcha – zwrotnica lub uchwyt na przykład dźwigni
zelter – woda gazowana
żelosko – młot w jednym końcu zaostrzony, w drugim zaopatrzony w obuch

*Śląskie jest NAJ... Ciekawe, czy to wiecie ROZWIĄŻCIE QUIZ
*Tragedia w Częstochowie. Para 18-latków zginęła w wypadku
*25 lat więzienia dla Krakowiaka, a on stoi z kamienną twarzą ZDJĘCIA
*Równica bez schroniska? Niestety to koniec