Małgorzata Powązka: Ostatnia wyprawa pana Mrożka

Mrożek zmarł wczoraj (15 sierpnia) w szpitalu w Nicei. Miał wyjść do domu następnego dnia. Przeszedł drobną operację. Zabieg był rutynowy, bez powikłań. Mrożek bardzo dobrze się po nim czuł. Nieoczekiwanie jednak umarł. Jakby znów stanął przed krzywym zwierciadłem absurdu, ale tym razem ruszył na drugą stronę.

Całe życie gdzieś go gnało. Z Borzęcina do Krakowa. Z Krakowa do Paryża, a potem przez parę kontynentów. Pisał albo rysował. 12 zbiorów opowiadań. Ze 40 dramatów granych na całym świecie. Dwie powieści. Trzy zbiory felietonów. Trzy scenariusze. Dwa zbiory rysunków. Listy. Autobiografie.

Właśnie. Jeśli chce się poznać Mrożka pastelowego, trzeba sięgnąć po autobiografię „Baltazar”. To literacka terapia. Kiedy po udarze mózgu Mrożek popadł w afazję i miał kłopoty z wyrażaniem myśli, postanowił opisać swoje życie. Zrobił to lekko i elegancko. Pisze o swoim dzieciństwie, młodości, podróżach (także do ZSRR), twórczości, szaleństwach i miłościach. O swojej pierwszej żonie, Marii Obrembie też. Była Ślązaczką, mieszkała w Katowicach (jej ojciec, lekarz, był wcześniej adiutantem w powstaniu śląskim, niestety, autor nie napisał w którym). Ta książka, to chyba najbardziej pogodna wizja własnego życia, jaka spod ręki Mrożka wyszła.

Bo już trzy tomy Dzienników potrafią boleć. Często zarzuca się Mrożkowi, że mizantropem był. A co, nie wolno? Może starą duszę miał. Rozumiał więcej, to i chichotać nie było z czego. Jego Dzienniki wciąż leżą w księgarniach. Wystarczy przeczytać. Wiele można się dowiedzieć. Ale ostrzegam – wiedza nie uszczęśliwia.

Te Dzienniki to „donosy na samego siebie” (to z Mrożka). Sam przyznał, że nigdy nie myślał o ich publikacji. Dlatego często jest w nich swoim własnym prokuratorem. Pruje wnętrzności. Bryzga krwią na wszystko wokół. Tęskni. Kocha. Nienawidzi. Cierpi. I zadaje tysiące pytań, na które zazwyczaj nie znajduje odpowiedzi. Swoją drogą ciekawe, ale dzienniki zwykle nie są ani łatwą, ani lekką lekturą. Wystarczy sięgnąć po którekolwiek: Dąbrowskiej, Iwaszkiewicza czy Szczepańskiego (Jana Józefa); ale i tak żadne nie pobiją Dziennika Sándora Máraia (moim zdaniem to absolutne arcydzieło, choć autor popełnił samobójstwo).

Wracając jednak do Dzienników Mrożka, to pozwolę sobie na cytat, który chyba najlepiej ilustruje huśtawkę emocjonalną, na jaką autor nas zaprasza we wszystkich trzech tomach: „Zanim umrę – ile jeszcze cudownych niespodzianek w mojej głowie i dookoła. Zanim umrę – jaka jeszcze nuda i jaka powtórka. Jedno i drugie składają się na prawdę” – pisze Mrożek w drugim tomie Dzienników. I to jest prawda uniwersalna.

Bo Mrożek dlatego właśnie zrobił karierę na całym niemal świecie – był mistrzem prawd uniwersalnych. Ale jak długo może cieszyć świadomość bycia klasykiem? „No tak, myślę, że na tym można by skończyć. Co by tu jeszcze dodać? Chyba nic”. Napisał to prawie 40 lat temu, ale na szczęście jeszcze parę słów potem dorzucił.

Zostawił nam po sobie naprawdę bardzo dużo. Doceniamy? Niekoniecznie. Może teraz, po śmierci Mrożka, parę teatrów zagra kilka jego sztandarowych dramatów (wczoraj TVK Kultura przypomniała „Tango”), ale co dziś z tego do nas dotrze? Sam Mrożek optymistą tu nie był: „Człowiek współczesny: pożreć, pochłonąć wszystko, nadąć się i napompować wszystkim. Zrobić wszystko, mieć wszystko, być wszędzie”.

No, ale kiedy już się wszystkim napompujemy, może najdzie nas ochota na refleksję? Albo choćby refleksyjkę, taką prosto z Mrożka?

Mnie osobiście cieszy, że 23 marca 2012 Sławomir Mrożek został doktorem honoris causa Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach. Chociaż tego nie przegapiliśmy.

CZYTAJ KONIECZNIE
Ksiązki. Mimo wszystko ZNAJDZIESZ TUTAJ

*Długoterminowa prognoza pogody na sierpień 2013 ZOBACZ MAPY I WIDEO
*Topless czy w bikini? Co wypada w czasie upałów? ZOBACZ ZDJĘCIA
*Jakie nazwy dla gondol kolejki Elka? ZAGŁOSUJ [PLEBISCYT ROZPOCZĘTY]
*Śląska Wenus jak Wenus z Milo! Archeologiczna sensacja spod Raciborza [ZDJĘCIA]
*Radni z woj. śląskiego to milionerzy! [OŚWIADCZENIA MAJĄTKOWE]