Pisarz Ernest Hemingway stwierdził, że starość nie jest wielkim nieszczęściem, jeśli się weźmie pod uwagę tę drugą ewentualność… Należy się więc cieszyć z każdego darowanego roku życia. A jednak starość nas przeraża, niechętnie się do niej przyznajemy.
- Starość należałoby odczarować, zacząć o niej rozmawiać bez lęków - uważa Artur Fabiś, doktor nauk humanistycznych, założyciel Uniwersytetu Trzeciego Wieku w Mysłowicach. - Ktoś się chwali, że jest stary? Jakby to była jego wina, że ma dużo lat. Jakby to było coś strasznego. A powinien się cieszyć, że dotrwał sędziwego wieku, bo dopisało mu szczęście.
Zdaniem dr. Fabisia, wszystkie działania dyskryminacyjne biorą się ze stereotypowego postrzegania starości, z takiego zakurzonego jej obrazu. Tymczasem już co piąty mieszkaniec województwa śląskiego ma 60 lat i więcej, a będziemy społeczeństwem jeszcze starszym.
Nadal jednak obowiązuje kult młodości i ludzie młodzi są najważniejsi - wszędzie. W publicznej przestrzeni, telewizji, reklamie, w kolejce do lekarza i na rynku pracy. Gloryfikuje się młodość, stawiając ją w opozycji do starości, a nawet do jawnej do niej niechęci. Piękno równa się młodość. Jak to piękno wydobyć ze starości, nauczyć się dostrzegać urodę, ale także potrzeby ludzi, którym młodość minęła?
Stygmatyzacja
- Senior, seniorzy, buntuję się przeciwko tej stygmatyzacji - mówi pani Halina z Chorzowa. - Nie lubię też łaski, "kawa lub herbatka dla seniora", po niższej cenie, w określone godziny wyłącznie przed południem. Przy stolikach same stare twarze. Czy nie moglibyśmy otrzymać takiego zaproszenia także w porze wieczorowej?
Zawsze chciała pomagać innym. Na emeryturze spełnia te plany w Parkowej Akademii Wolontariatu, grupie wsparcia, która ułatwia ciekawe formy spędzenia wolnego czasu. Podczas bezpłatnych zajęć uczą się języków, chodzą na wycieczki, piszą artykuły do parkowej gazetki. Spotykają się w Kapeluszu w Parku Śląskim i społecznie pracują na jego rzecz.
- Musimy przebudować swoje myślenie i odejść od paternalizmu, takiego protekcjonalnego, lekceważącego traktowania starszych - przekonuje prof. Irena Lipowicz, rzecznik praw obywatelskich. - Jeżeli w szpitalu mówi się do starszej osoby per "babciu", to może w tym być trochę czułości, ale także lekceważenie, na co zirytowana kobieta odpowiada: "Nie jestem twoją babcią, proszę mnie traktować tak samo jak innych pacjentów. Pracowałam, płaciłam podatki i zasługuję na tę normalność". Osoba starsza często nawet nie wie, jak bardzo jest dyskryminowana. Pokornie to znosi.
Stara jesteś, to zjeżdżaj
Pomiata się nimi w banku, przychodni, urzędzie, bo nie rozumieją i za dużo zadają pytań. Wyłącznie z powodu wieku odmawia się osobie starszej wydania karty kredytowej, podjęcia pilnej interwencji lekarskiej.
Nawet w reklamach telewizyjnych utrwalany jest wizerunek osób sędziwych jako bezwolnych i nieporadnych. Bezpośrednio do nich skierowane są reklamy co najwyżej leków bez recepty, rzadziej kosmetyków. Można za to im wcisnąć garnki albo filtr do wody za kilka tysięcy złotych.
O dyskryminacji na rynku pracy wiadomo powszechnie. - Musimy walczyć z przekonaniem, że jeżeli starsza osoba pozostaje długo zatrudniona, to zabiera miejsce młodym. Wszystkie badania wskazują, że to są inne miejsca pracy. Wysoki wskaźnik zatrudnienia osób starszych wręcz generuje więcej pracy - twierdzi prof. Lipowicz. - Pracodawca w końcu będzie musiał docenić starszego pracownika, bo emigracja młodszych jest katastrofalna. Rzadko proponuje się w Polsce seniorom ulgowe bilety na widowni. Na Zachodzie mają tańsze wczasy, ulgowe karnety na wyciągi narciarskie.
Czego boi się senior?
Pan Lucjan z Katowic jest na emeryturze od 20 lat, przepracował pół wieku w wojsku i przemyśle ciężkim. Boi się biedy.
- Pomagam dużo młodszemu emerytowi, sąsiadowi - mówi. - Kupuję mu chleb, bo szkoda mi chłopa.
Senior boi się panicznie, że niewdzięczna rodzina umieści go w domu opieki wbrew jego woli, a za jego pieniądze.
- W innych krajach są wypracowane metody prawne pozwalające odpowiednio wcześniej podjąć życiowe decyzje, znaleźć osobę godną zaufania, która w takich wypadkach będzie nas zabezpieczać - mówi prof. Lipowicz. - Ważną formą obrony może stać się testament mądrze sformułowany, ustanowienie pełnomocnictwa, osób bliskich albo przyjaciół, do działań w swoim imieniu na wypadek utraty pełnej świadomości.
Coraz więcej osób mieszka w pojedynkę, żyje w pojedynkę i nie ma kto opiekować się starszymi członkami rodziny.
- Ludzie często nie wiedzą, że zwolnienie lekarskie, takie samo, jak na chore dziecko, przysługuje na opiekę nad starszym członkiem rodziny, jeśli zamieszkują we wspólnym gospodarstwie domowym. 14 dni w roku - przypomina rzecznik praw obywatelskich. - Zajmiemy się również tym, czy ustawodawca potrafi uszanować prawa dziadków do widywania się ze swoimi wnukami. Coraz częściej rodziny są rozbite i wiemy, jak trudno jest im utrzymać kontakt z wnukami.Najpilniej ingerencji ustawodawcy wymaga tak zwana odwrócona hipoteka, bo bez ochrony prawnej starsi ludzie mogą stracić gospodarstwo rolne, dom, mieszkanie, padając łupem przebiegłych przedsiębiorców, a nawet oszustów.
Polak na emeryturze
Pani Małgorzata z Tarnowskich Gór boi się, czy będzie ją stać na leczenie. Gdy zmarł mąż, pojawił się strach przed samotnością. Pieniędzy można nie mieć w młodości, ale nie na starość.
Statystyczny emeryt żyje w Polsce za 1.950 zł brutto. Tyle wynosi średnia emerytura wypacana przez ZUS. Aż 16 proc. emerytów otrzymuje co miesiąc mniej niż 1000 zł, oczywiście, brutto, a 2 proc. dostaje więcej niż 4.000 zł.
Mamy 5 mln emerytów ZUS i 2,35 mln osób z rentą. Status emeryta, na odmiennych zasadach niż w systemie powszechnym, ma w Polsce kolejne 1,3 mln osób. Są to rolnicy, żołnierze, byli pracownicy spraw wewnętrznych i resortu sprawiedliwości.
Kiedy byłeś u babci?
Pani Emilia z Siemianowic Śląskich ma 76 lat i niemal codziennie pokonuje z kijkami 7-8 km. Rejestruje, ile w czasie tego marszu straci zbędnych kalorii.
- Robię to po, żeby moje dzieci i wnuki nie miały ze mną problemów - wyjaśnia. Jeszcze niedawno senior na rowerze wywoływał uśmieszek wśród młodych. Dziś wnuki są dumne z babci, że podejmuje ten wysiłek.
- Swoje rachunki płacę przez internet, sama jeżdżę samochodem - dodaje pani Emilia.
Nie starzeje się ten, kto nie ma na to czasu. Uniwersytety Trzeciego Wieku to był strzał w dziesiątkę. Mamy ich w Polsce 450.
- To jeden z najlepszych pomysłów w Europie - mówi Jan Olbrycht, eurodeputowany. A prof. Lipowicz dodaje, że już powinniśmy przejść do następnego etapu i wykorzystać ten ogromny potencjał.
- Potrzebujemy czegoś innego, organizacji, w której realizować się będą osoby o uzdolnieniach technicznych i nieodpłatnie wykonają drobne remonty na rzecz innych seniorów - wyjaśnia pani profesor. - Gdzie są grupy samopomocy osób starszych, które, wspomagane przez państwo, wspólnie wynajmują dom i spróbują sami urządzić sobie życie?
Na co czas poświęca polski senior? Na własne zainteresowania i przyjemności przeznacza zaledwie 8 minut dziennie. Tak wynika z badań pełnomocnika rządu ds. równego traktowania.
Okrutna starość
Podczas II Kongresu "Obywatel Senior" w Katowicach, który odbywał się w Parku Śląskim, wiele mówiono, jak budować przestrzeń przyjazną ludziom starszym z ławeczkami przy drodze. Prawdziwym problemem starości jest zniedołężnienie fizyczne, umysłowe i tu ani rodzina, ani państwo sobie nie radzą.
- Nie może być naszym celem umieszczenie maksymalnej liczby seniorów w domach opieki. To jest fałszywa droga - uważa prof. Lipowicz. Łatwo powiedzieć. Czasami dom pomocy jest jedynym rozwiązaniem, choć wcale nie najłatwiejszym.
*PROGNOZA POGODY NA 19-30 WRZEŚNIA 2013
*GALERIA KATOWICKA OTWARTA: CZY WARTO DO NIEJ PÓJŚĆ? RECENZJA I ZDJĘCIA]
*Horror w Chorzowie: Dzwonię zgrobu! Uwolnijcie mnie! [NAGRANIE + ZDJĘCIA]
*Najlepsze prezenty na DZIEŃ CHŁOPAKA 30 WRZEŚNIA 2013
Dołącz do nas na Facebooku!
Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!
Dołącz do nas na X!
Codziennie informujemy o ciekawostkach i aktualnych wydarzeniach.
Kontakt z redakcją
Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?