Działo neutronowe, jonowe, mikroskopy za miliony w Chorzowie. ZDJĘCIA. Otwarto Centrum Mikroskopowego Badania Materii Uniwersytetu Śląskieg

Naukowcy wybrali teren w Chorzowie, ponieważ nie dochodzi tutaj do wstrząsów. Jest to szczególnie ważne dla części urządzeń, które są niezwykle czułe. Jedno z nich – mikroskop XXX, wykorzystuje elektrony pędzące z prędkością połowy prędkości światła. Aby dobrze funkcjonował, w pomieszczeniu, gdzie się znajduje urządzenie, nie ma w ścianach żadnych kabli, utrzymywana jest stała wilgotność powietrza, a temperatura nie może zmienić się więcej niż o jeden stopień Celsjusza w ciągu doby. Badane próbki schładza się do około minus 180 stopni. Tylko ten jeden mikroskop transmisyjny kosztował około 8,5 miliona złotych. Centrum zakończono budować z końcem 2022 roku, lecz oficjalnie otwarto je dopiero 1 marca.

Wśród innych mikroskopów elektronowych są także takie, które badają powierzchnię różnych materiałów. Mikroskopy scanningowe są niezastąpione w badaniu np. wytrzymałości, składu produktu przy produkcji leków. Te urządzenia pozwalają np. odkryć, co jest powodem wad fabrycznych itp. Jedno z urządzeń ma zainstalowane w sobie działo jonowe, które umożliwia podzielenie włosa aż na dziesięć tysięcy części.

Mikroskopy są przydatne także w rozwijanej technologii perowskitów. Odpowiednio zaprojektowana powierzchnia paneli perowskitowych pozwala na znaczne zwiększenie ich wydajności. Tutaj jednak potrzebna jest technologia, która daje możliwość produkcji materiałów i jego ukształtowania z dokładnością mierzoną w nanometrach.

— Mamy też mikroskop konwencjonalny wyposażony w biały laser. Możemy badać nim materię biologiczną w pełnym zakresie długości fali widzialnej oraz fluorescencyjnej. Oprócz tego mamy również mikrotomograf rentgenowski. To nie takie urządzenie, które znamy ze szpitala, że obserwujemy całego człowieka. My możemy tutaj oglądać rzeczy z rozdzielczością do pięciuset nanometrów – dodaje dr inż. Marcin Libera, dyrektor Centrum Mikroskopowego Badania Materii na Uniwersytecie Śląskim.

Na konferencji prasowej podkreślano, że skromnie wyglądający z zewnątrz parterowy budynek jest jednym z najlepiej wyposażonych centrów mikroskopowych w tej części Europy. Prorektor ds. prof. Michał Daszykowski przekazał, że Uniwersytet Śląski przymierza się do kolejnej inwestycji w budowę centrum nauki – SPINplace.

— Tego typu inwestycje nie powinny służyć tylko jednej uczelni, bo nie ma sensu, żeby i politechnika, i uniwersytet, miały ten sam mikroskop i wydawały te same pieniądze podatników na urządzenie, które może służyć wielu innym podmiotom. Stąd, między innymi, jedna z umów z firmą Tescan. Umów, których będzie dużo, dużo więcej – mówi rektor Uniwersytetu Śląskiego profesor Ryszard Koziołek.

Jak wspomina rektor, Tascam, to jest jedna z wiodących firm w usługach i w przemyśle wysokich technologii - jest w Czechach najważniejszym ośrodkiem specjalizujących się w tego typu usługach i produktach technicznych. Ryszard Koziołek wspomina także, że UŚ konsultował, kto może chcieć korzystać z tego typu urządzeń. Pozytywnie odpowiedziało około stu naukowców z różnych jednostek – zarówno uczelni, jak i ośrodków badawczych różnych firm. Część badań ma być skomercjalizowanych. Całkowity koszt SPINlabu to około 30 milionów złotych.

— Bardzo cieszy mnie, że jest bardzo mocna współpraca samorządu, sektora akademickiego i biznesu – powiedział marszałek województwa śląskiego Jakub Chełstowski.

Marszałek powiedział, że pieniądze (około 26,5 miliona złotych), które przekazano na centrum pochodzą z pieniędzy wynegocjowanych od Komisji Europejskiej. Według Jakuba Chełstowskiego, to nauka ma być motorem napędowym zmian na Śląsku, a sektor górniczy „ze swoim bagażem kłopotów” za kilkanaście lat powoli się zamknie.