Dzisiaj przypada 105. rocznica powołania Rady Narodowej Księstwa Cieszyńskiego. Jutro odbędzie się okolicznościowy koncert

U schyłku I wojny światowej na gruzach wielkich monarchii zaczęły odradzać się nowe państwa. Jesienią 1918 r. Cieszyn stał się miejscem wydarzeń, które zaważyły na losach całego Śląska Cieszyńskiego. To właśnie tutaj, dzięki lokalnym działaczom, powstały zręby państwowości polskiej i jeden z pierwszych organów władzy polskiej, podczas gdy w Galicji i Królestwie Polskim organy państwowe niezależne od zaborców jeszcze nie działały.

- Kiedy w innych polskich miastach ośrodki władzy dopiero się tworzyły, w Cieszynie działała już Rada Narodowa Księstwa Cieszyńskiego. Kiedy Polska odzyskiwała niepodległość, w mieście nad Olzą już od dziesięciu dni powiewały polskie flagi - pisał na łamach DZ historyk Andrzej Drobik.

Przełom września i października w 1918 roku był na Śląsku Cieszyńskim wyjątkowo burzliwy. W Cieszynie dało się zauważyć coraz wyraźniejszą rywalizację polsko-czeską. Według spisu ludności z 1910 roku, większość ówczesnego Śląska Cieszyńskiego zamieszkana była przez etnicznych Polaków, Czesi z kolei nie wyobrażali sobie przyszłej Czechosłowacji bez Cieszyna i jego okolic, uznając, że Czechosłowacja odrodzić się musi w granicach Korony św. Wacława.

Kluczowe dla utworzenia w Cieszynie polskiego ośrodka władzy państwowej było spotkanie zwołane na 12 października w cieszyńskim Domu Narodowym. Postanowiono na nim utworzyć polski organ władzy z równą reprezentacją środowisk katolickich, ewangelickich i socjalistów. Działacze niepodległościowi postanowili mocno nawiązać do piastowskiego charakteru Śląska Cieszyńskiego, dlatego zdecydowali się na nazwę Rada Narodowa Księstwa Cieszyńskiego.

„Uznajemy bezwarunkowo przynależność naszą i kraju naszego do całej, zjednoczonej i niepodległej Polski, z dostępem do morza” - ustalono wówczas w przyjętej uchwale.

Przez następne dni trwały szczegółowe ustalenia przedstawicieli różnych ugrupowań i stronnictw, a podczas kolejnego spotkania 19 października oficjalnie powołano RNKC. Uchwalono utworzenie komitetu składającego się z 21 osób. Każde stronnictwo wydelegować miało 7 osób, w tym jednego posła do parlamentu austriackiego, oraz jedną kobietę. W skład prezydium Rady weszli powszechnie szanowany ks. Józef Londzin (Związek Śląskich Katolików), Jan Michejda (Polskie Zjednoczenie Narodowe) oraz Tadeusz Reger (PPSD).

– Rada jednoczyła wszystkie polskie siły na terenie Śląska Cieszyńskiego. Byli ewangelicy z Janem Michejdą na czele, byli katolicy z ks. Józefem Londzinem, byli socjaliści pod przywództwem Tadeusza Regera. To pokazało, że trzy najważniejsze ugrupowania ideowe potrafią iść ręka w rękę i ze sobą współpracować – mówił przed laty w rozmowie z DZ Michał Przeperski, autor książki „Nieznośny ciężar braterstwa. Konflikty polsko-czeskie w XX wieku”. Dodał, że RNKC była pierwszym od zera tworzonym przez Polaków ośrodkiem władzy. – Cieszyńska Rada była ciałem, które było antytezą politycznej sztuczności, tworzonym oddolnie polskim ośrodkiem władzy – tłumaczył.

W obliczu napływających do Cieszyna informacji o aktywizacji czeskich sąsiadów, a zwłaszcza powstałego w międzyczasie w Ostrawie czeskiego odpowiednika RNKC – Zemskiego národniego výboru pro Slezsko, Rada Narodowa Księstwa Cieszyńskiego 30 października oświadczyła, że „proklamuje uroczyście przynależność państwową Księstwa Cieszyńskiego do wolnej, niepodległej, zjednoczonej Polski i obejmuje nad nim władzę państwową”.

Andrzej Drobik podkreślił w swoim artykule, że "W tym samym dniu zapadły decyzje mające na celu formalne i faktyczne przejęcie władzy przez Polaków. Do Cieszyna przybyło 60 wójtów gmin Śląska Cieszyńskiego i złożyło uroczyste ślubowanie, a 31 października Rada Narodowa zdecydowała się na przeprowadzenie wojskowego zamachu stanu w cieszyńskich koszarach".

Zamach przygotowała grupa cieszyńskich oficerów, wiedząc, że do podobnego przewrotu przygotowuje się grupa żołnierzy niemieckich. Kiedy młody Gustaw Morcinek, który pełnił wtedy dyżur w centrali telefonicznej, przejął depeszę z Krakowa, zalecającą rozbrojenie austriackich żołnierzy, polscy oficerowie postanowili działać szybko. Już 1 listopada w Cieszynie powiewały białoczerwone flagi. Polska przyszła tutaj zatem 10 dni przed oficjalnym proklamowaniem niepodległości.

Rada zakończyła działalność w sierpniu 1920 roku.

Dla uczczenia 105. rocznicy tych wydarzeń 20 października o godzinie 18.00 w Teatrze im. A. Mickiewicza w Cieszynie odbędzie się specjalny koncert. Na scenie teatru zabrzmią najsłynniejsze arie i pieśni Stanisława Moniuszki w mistrzowskiej aranżacji Włodka Pawlika (w 2014 laureata nagrody Grammy, przyznanej po raz pierwszy przedstawicielowi polskiego jazzu). Jako że ojciec polskiej opery narodowej obficie czerpał z folkloru, w koncercie towarzyszyć będzie Włodkowi Pawlikowi renomowany Zespół Pieśni i Tańca Ziemi Cieszyńskiej im. Janiny Marcinkowej. W programie znajdą się m.in. „Prząśniczka”, „Pieśń wieczorna”, „Ten zegar stary”, „Gdyby rannym słonkiem”, „Szumią jodły na gór szczycie”.