Górny Śląsk to wielka rzecz– IPN wydał wystąpienia Korfantego w Sejmie Śląskim

Sejm Śląski utworzono na mocy Statutu Organicznego Województwa Śląskiego, uchwalonego 15 lipca 1920 r., w okresie polsko-niemieckich zmagań o przynależność państwową Górnego Śląska. Nadawał on województwu szeroką autonomię w wielu dziedzinach życia. Pierwsze wybory do Sejmu Śląskiego odbyły się 24 września 1922 r., a pierwsze posiedzenie regionalnego parlamentu - 10 października tegoż roku.

W setną rocznicę tego wydarzenia w Katowicach i Świętochłowicach zorganizowano młodzieżowe rekonstrukcje pierwszego posiedzenia Sejmu Śląskiego, zaś IPN zaprezentował publikację z wygłoszonymi w Sejmie Śląskim przemówieniami Wojciecha Korfantego. Ich wyboru i opracowania dokonali Sebastian Rosenbaum i Mirosław Węcki z katowickiego IPN.

- Jest to edycja krytyczna wyboru mów Wojciecha Korfantego ze śląskiego parlamentu. Jak dotąd nie były one publikowane, tymczasem stanowią ważny przyczynek do rekonstrukcji poglądów polityka w okresie międzywojennym. Tom ukazuje się w stulecie otwarcia pierwszych obrad Sejmu Śląskiego – wyjaśniła Monika Kobylańska z katowickiego IPN.

Publikacja powstała w ramach projektu badawczego śląskiego IPN „Powstania śląskie 1919-1921”. Jest to wybór najważniejszych mów Korfantego z Sejmu Śląskiego, poprzedzony wstępem charakteryzującym doświadczenia parlamentarne tego polityka, który zasiadał także w parlamentach Niemiec i Polski. Znane są jego przemówienia w niemieckim Reichstagu, pruskim Landtagu oraz polskim Sejmie i Senacie, jednak przemówienia z Sejmu Śląskiego opublikowano po raz pierwszy.

Przedstawiciele IPN oceniają, iż Wojciech Korfanty - polski przywódca narodowy Górnego Śląska, dyktator III powstania śląskiego – był wybitnym mówcą, dobrze poruszającym się w wielu sferach tematycznych. Opublikowane w książce przemówienia mogą być pomocne dla historyków w rekonstrukcji światopoglądu i postaw politycznych Korfantego w okresie międzywojennym - obok jego tekstów publicystycznych, zamieszczanych zwykle na łamach własnego dziennika „Polonia”.

Wśród opublikowanych przemówień są zarówno wczesne wystąpienia – np. to na drugim posiedzeniu Sejmu Śląskiego w październiku 1922 r. w dyskusji nad sejmowym regulaminem pracy - jak i późne, takie jak to ze stycznia 1929 r., kiedy Korfanty odnosi się do wniosku w sprawie zatrudnienia w śląskim przemyśle inżynierów - obywateli państwa niemieckiego.
Duża jest rozpiętość tematyczna wystąpień – dotyczą zarówno spraw politycznych, jak i ekonomicznych, prawnych, organizacyjnych i personalnych. Przemówienia prezentują poglądy Korfantego na wiele zagadnień integrującego się z Rzecząpospolitą Polską Województwa Śląskiego oraz sytuację polityczną w Polsce, szczególnie po przewrocie majowym.

- Przemówienia polityka dokumentują jego zaangażowanie w budowanie porządku demokratycznego w Województwie Śląskim, nierzadko w starciu z autorytarną władzą sanacyjną i osobistym przeciwnikiem Korfantego – wojewodą śląskim Michałem Grażyńskim oraz jego zwolennikami w Sejmie Śląskim I kadencji – wyjaśniła Monika Kobylańska.

Pierwsze wybory do Sejmu Śląskiego odbyły się 24 września 1922 r., a pierwsze posiedzenie 10 października tegoż roku. W parlamencie zasiadało 48 posłów, którzy mieli być wybierani na pięcioletnią kadencję. W pierwszej kadencji w Sejmie zasiedli posłowie: Bloku Narodowego (18), Polskiej Partii Socjalistycznej (8), Narodowej Partii Robotniczej (7), Deutsche Katholische Volkspartei oraz Deutsche Partei (po 6), Deutsche Sozialdemokratische Arbeiterpartei (2) i Polskiego Stronnictwa Ludowego (1).

Posiedzenie otworzyła – jako marszałek senior – publicystka i działaczka społeczna Janina Omańkowska. M.in. jej postać była inspiracją do poniedziałkowej historycznej (tj. opowiedzianej z kobiecej perspektywy – PAP) rekonstrukcji otwarcia pierwszego posiedzenia Sejmu Śląskiego, którą przygotował Instytut Myśli Polskiej im. Wojciecha Korfantego.

W historycznym gmachu Sejmu Śląskiego, gdzie dziś mieszczą się urzędy wojewódzki i marszałkowski, otwarto wystawę „60 na 100. Sąsiadki. Głosem kobiet o powstaniach śląskich i plebiscycie”. Ta prezentowana po raz pierwszy przed trzema laty ekspozycja, mająca charakter popularyzatorski i edukacyjny, ukazuje losy kobiet z przełomu XIX i XX wieku, których dzieje tworzą opowieść o śląskich zrywach powstańczych i akcji plebiscytowej z kobiecej perspektywy. To jedna z inicjatyw, których celem jest wprowadzenie do głównego nurtu historycznej narracji o regionie także mniej znanych postaci kobiecych.

Przedwojenna autonomia woj. śląskiego wyrażała się m.in. możliwością ustanawiania w niektórych dziedzinach życia publicznego odrębnych praw oraz decydowania o ewentualnym zastosowaniu w woj. śląskim ustawodawstwa ogólnopolskiego.

Sejm Śląski powoływał Radę Wojewódzką i miał władzę legislacyjną na terenie województwa, przy czym polityka zagraniczna i sprawy wojskowe wyjęte były spod jego kompetencji i podlegały Sejmowi RP. Do kompetencji Sejmu Śląskiego należały ustawy w zakresie szkolnictwa, policji, wód, organizacji administracji wojewódzkiej i samorządu, rolnictwa czy wyznań. Sejm Śląski był też uprawniony do wydawania przepisów cywilnych i karnych w zakresie swojej właściwości.

Pierwszym marszałkiem Sejmu Śląskiego, wybranym podczas posiedzenia 10 października 1922 r., został reprezentujący Chadecję adwokat i działacz narodowy Konstanty Wolny. Pełnię tę funkcję także w kolejnych kadencjach, do 1935 r.(PAP)
mab/ pat/