Jaki będzie pomnik ofiar obozu ,,Zgoda”? Zaniedbany teren obozu może wktótce wyglądać całkiem inaczej.

Projekt budowy pomnika na terenie byłego obozu ,,Zgoda” w Świętochłowicach nadal jest tajemniczy. Miasto nie zaprzecza, że prowadzi w tej sprawie rozmowy, ale nie podaje terminu spotkania zainteresowanych stron. Wiadomo jedynie, jak informuje Adrian Blondzik z biura prasowego magistratu, że takie spotkanie obędzie się w pierwszej połowie marca.

O budowę pomnika bardzo zabiega jeden z ostatnich żyjących więźniów ,,Zgody’, 90-letni dzisiaj Gerhard Gruschka, teolog i historyk urodzony w Gliwicach. Wyznał ,,DZ”, że ma nadzieję doczekać się spełnienia tego marzenia. Do obocu trafił jako 14-latek i cudem przeżył, co trzeci więzień zmarł.

- Niech pomnik ,,Zgody” będzie znakiem prawdziwej harmonii między naszymi narodami – apeluje Gerhard Gruschka.

W ,,Zgodzie” po wojnie więziono esesmanów i działaczy NSDAP, ale przede wszystkim zwykłych Ślązaków, w tym uczniów, kobiety i dzieci, powstańców śląskich, również żołnierzy AK i NSZ, nawet obcokrajowców. To NKWD kazało zapełnić wszystkie baraki po niemieckim obozie koncentracyjnym ludźmi zgarniętymi ze ślaskich domów i ulic. Od lutego do listopada 1945 roku przez obóz przeszło około 6 tys. osób. Wyjątkowym okrucieństwem wykazał się wtedy komendant Salomon Morel.

O upamiętnieniu ofiar świętochłowickiego obozu, tak polskich jak i niemieckich, przez dziesiątki lat nie było nawet mowy.

- Przetrwała tylko brama obu obozów w Eintrachthütte i Zgoda, po latach były bardzo zaniedbane – opowiada Gerhard Gruschka. - W 1994 roku byli więźniowie wmurowali kamień z ciałem Chrystusa w lewy filar bramy, jako pierwszy znak pamięci.

W 1995 roku na cmentarzu w Nowym Bytomiu powstał niewielki pomnik, poświęcony zmarłym w obozie ,,Zgoda”. Wtedy też po raz pierwszy byli więźniowie spotkali się przy bramie obozowej. Potem już każdego roku w czerwcu gromadzili się w tym miejscu.

W 2009 roku na placu przed bramą ustawiono tablicę pamiątkową z polskim napisem, z czasem jeszcze dwie tablice w języku niemieckim i angielskim.

- W 2015 roku władze miasta Świętochłowic zobowiązały się przesunąć bramę o około 20 metrów w kierunku ulicy, żeby była bardziej widoczna, dodano też kostkę brukową. Tak pozostało do dziś - dodaje Gerhard Gruschka.

Izabella Kuehnel w 2018 roku przygotowywała materiały na wystawę o Rodzinie Śląskiej na zlecenie Muzeum Śląskiego, do której ostatecznie nie doszło. Ale dobrze poznała Gerhrarda Gruschkę, autora pierwszej książki o ,,Zgodzie” i jego pomnikową misję.

- Bardzo ubolewał, że pomnik w Świętochłowicach jest taki skromny, prawie niewidoczny z ulicy, a sama brama niszczeje – podkreśla Izabella Kuehnel. W ubiegłym roku powiedziała o tych troskach prezydentowi Świętochłowic Danielowi Begerowi, który napisał do Gerharda Gruschki list z przyrzeczeniem opieki nad miejscem pamięci.

Kilka miesięcy później prezydenta odwiedził syn Gerharda, Martin Gruschka. Powoli zaczął odżywać projekt pomnika z 2004 roku, autorstwa Aliny i Andrzeja Grzybowskich. Powstał też społeczny komitet do sprawy budowy pomnika, ze wsparciem IPN w Katowicach. Całkowity koszt budowy szacuje się na około 300 tysięcy złotych, a uroczystość odsłonięcia pomnika przewidziana jest na 19 czerwca 2021 roku.

Prof. Andrzej Grzybowski zaprojektował już pomnik ku czci górników poległych na Wujku, żołnierzy organizacji niepodległościowych poległych w latach 1945–1956, Sybiraków czy Porozumienia Jastrzębskiego. W projekcie ,,Zgody” są symbole religijne i ta kwestia wywołała dyskusje, czy nie lepiej zastąpić je sylwetkami ludzi. Obecnie, według informacji magistratu, trwają rozmowy na temat wyglądu pomnika.

Pojawił się też pomysł większego zagospodarowania terenu, ale nie wiadomo jeszcze, jak ma wyglądać. Czy będzie to budynek z nowoczesną izbą pamięci, czy wyznaczona ścieżka edukacyjna, a może odtworzony barak? Miasto zapewnia jednak, że to miejsca zasługuje na pamięć tak bardzo, że na pewno nie zostanie zostawione samo sobie.

Komitet Społeczny Budowy Pomnika Ofiar Obozu Zgoda
Numer rachunku: 31 1090 2011 0000 0001 4683 6010