Jasna Góra to twierdza, która ma komendanta i załogę wojskową. O tej roli sanktuarium często zapominamy

Z myślą o przypomnieniu wojskowego znaczenia Jasnej Góry powstało Jasnogórskiego Stowarzyszenia Pro Fortalitium Marianu, (Dla Twierdzy Maryjnej). "For-talitium Marianum" - tak nazwał twierdzę jasnogórską w 1639 roku król Władysław IV Waza. Jego zabiegi, mające na celu ufortyfikowanie klasztoru jasnogórskiego, były kontynuacją starań ojca i poprzednika na tronie polskim Zygmunta III Wazy, który zapoczątkował wznoszenie twierdzy w 1620 roku.

W 1769 roku twierdzę jasnogórska zajęli konfederaci barscy, uprzedzając Rosjan. Po przybyciu do Częstochowy, Kazimierz Pułaski, poprawił umocnienia twierdzy. Było w niej około 500 żołnierzy. Jasna Góra dzielnie broniła się przed atakami wojsk rosyjskich. Jednak 27 sierpnia 1772 r. wkroczyły wojska rosyjskie na Jasną Górę.

W czasie wojny siedmioletniej Jasna Góra broniła się przed Prusakami. Na pewno 28 lutego 1793 roku wojska pruskie pod dowództwem ppłk. Hansa Wartenberga zaczęły oblegać twierdzę. Wymiana ognia artyleryjskiego zakończyła się 5 marca, kiedy to po otrzymaniu wiadomości, że twierdza nie może liczyć na pomoc ze strony wojsk koronnych, mjr Wierzbowski poddał warownię. 28 października klasztor wizytował Fryderyk Wilhelm.

Okupacja pruska trwała 14 lat. Kolejnymi dowódcami byli: do 1796 de Zeltzer, w latach 1796-1805 gen. Politz, po nim funkcję tą objął mjr Hundt. 31 października 1806 roku Wielka Armia Napoleon Bonaparte przekroczyła Odrę. Wojska pruskie wycofały się z terenów przedrozbiorowych Polski pozostawiając załogi w ważniejszych twierdzach m.in. w Częstochowie. Po traktacie w Tylży Częstochowa weszła w skład Księstwa Warszawskiego, a twierdza stała się warownią państwową. Przez cały rok 1808 trwały prace fortyfikacyjne na Jasnej Górze.

Oczywiście najbardziej znana jest historia Jasnej Góry jako twierdzy z czasów Potopu szwedzkiego. Z tego okresu możemy oglądać w sanktuarium fragmenty oryginalne fragmenty murów.

Od strony północno-zachodniej zrekonstruowano bastion św. Rocha. Fortyfikację wiernie odtworzono. Bastion wygląda tak, jak w czasie obrony przed Szwedami. Jest wieżyczka obserwacyjna, stanowiska artyleryjskie, na których znajdują się repliki armat, moździerzy, amunicji. Pod bastionem przed stuleciami znajdowały się kazamaty. Podczas robót rozbiórkowych ukazały się fragmenty dawnych przejść, pochylni. Tą drogą na bastion musieli przechodzić obrońcy klasztoru. Tędy też przetaczano działa. Fragmenty oryginalnych murów wyeksponowano. Można je teraz oglądać z góry, przez okna – świetliki.

Przeorzy klasztoru byli nazywani komendantami twierdzy. I dziś na Jasnej Górze dałoby się sformować mały oddział żołnierzy z ojców, którzy mają za sobą żołnierską przeszłość jak o. Jerzy Czekaj, czy o. Józef Tyniecki, o. Kamil Szustak.
Najwyższy stopniem jest o. dr Jan Golonka. Jest pełnym pułkownikiem w stanie spoczynku. Był kapelanem w Tarnowskich Górach.

Z badań o. Jana Golonki wynika, że od drugiej połowy XVII wieku wyjątkowo często w źródłach można natrafić na kapelanów paulińskich. Obok bernardynów i dominikanów paulini byli jednym z zakonów, spośród których rekrutowało się najwięcej kapelanów wojskowych.

Nie tylko paulini z Jasnej Góry byli, czy są kapelanami. Ojciec Atanazy Olejniczak, od 1937 roku przebywający na studiach filozoficznych w Rzymie, pod koniec drugiej wojny światowej został oddelegowany przez oddział Polskiego Czerwonego Krzyża w Rzymie do polskiego szpitala w Bari, w charakterze kapelana, w stopniu kapitana.
Współcześnie paulini kapelani służyli lub służą w armii USA.

O. Joachim Dembicki, urodzony w Lubawie, od 1970 r. posługujący w polonijnym sanktuarium maryjnym w Doylestown, zwanym amerykańską Częstochową od 1974 roku etatowo pełnił służbę kapelana w armii USA.

Brał udział w operacji "Pustynna Burza" jako asystent głównego kapelana dywizji, za co został odznaczony Brązowym Medalem Gwiazdy. Jest na emeryturze, pułkownikiem w stanie spoczynku. Na wystawie w Bastionie św. Rocha na Jasnej Górze można zobaczyć jego mundur.

Inny paulin o. Wilk był kapelanem w armii amerykańskiej i przebywał z żołnierzami na terenie bazy w Niemczech.

W 1813 roku, na rozkaz władz okoliczni chłopi rozebrali jasnogórskie mury obronne. W 1842 roku car Mikołaja I zezwolił na uporządkowanie pozostawionych stert gruzów, oraz na odbudowę murów fortecznych, ale już bez funkcji ściśle obronnej.