Muzeum Śląskie: Kulturalnie, pod ziemią

Byłam świadkiem wmurowania dwóch kamieni węgielnych pod tę inwestycję. Pierwszy zrobił to w połowie lat 80. XX w. przy ul. Ceglanej w Katowicach premier Zbigniew Messner. 20 lat później, w 2005 roku, drugi kamień wkopały władze regionalne już na terenie wygasłej kopalni Katowice. Nowy gmach miał stanąć tuż-tuż, ale znowu coś nie wyszło. Jak zresztą zawsze.

Najpierw ludzie kultury i politycy wykorzystywali każdą okazję, by upomnieć się o tę inwestycję. Teraz sceptyków przybywa, a nawet słychać głosy, czy tych olbrzymich pieniędzy (na początek 324 mln zł) nie można by wykorzystać lepiej, bo cóż takiego mamy do eksponowania.

Mnie cieszy, że powstaje nie tylko placówka muzealna, o której zamarzyliśmy na Śląsku już w 1924 r. Powstaje nowy fragment miasta. Licząca ponad 180 lat kopalnia Katowice ustąpiła miejsca skarbom kultury. Na jej ostatnią szychtę przyszli mieszkańcy dzielnicy Bogucice, bo zlikwidowana kopalnia miała ogromny wpływ na jej rozwój. Jej zabudowania nadal będą żyć , choć już innym życiem. Kiedyś kopalnia odgradzała Bogucice od centrum miasta. Ulokowane na jej terenach muzeum ma tę dzielnicę do centrum przybliżyć, dogodnie z Rynkiem połączyć.

- Zmieni się jej charakter i kształt - zapewnia prezydent Piotr Uszok i wszyscy chcą w tę ideę wierzyć.

Zawiedzeni są ci, którzy sądzili, że po latach starań powstanie w Katowicach okazały gmach Muzeum Śląskiego, który sam w sobie będzie dziełem sztuki architektonicznej. Tak jak przed wojną. Gmach wzniesiony w 1939 roku był właśnie wyjątkowy w skali europejskiej, ale rozebrali go Niemcy. Austriacka firma, która wygrała konkurs na realizowaną teraz inwestycję, w sposób minimalistyczny ingeruje w poprzemysłowy krajobraz dawnej kopalni. Nowa siedziba Muzeum Śląskiego wraz z magazynami znajdzie się w większości pod ziemią.
- Autorzy zwycięskiego projektu umieszczając zbiory muzealne i wystawy stałe w dwóch kondygnacjach pod ziemią znakomicie nawiązali do tradycji tego regionu. Podziemne skarby są teraz kulturalno-artystyczne - mówił przewodniczący sądu konkursowego Bohdan Paczowski z Luksemburga.

Panoramę zabudowań dawnej kopalni wzbogacą wystrzeliwujące ku górze szklane konstrukcje, które doświetlą muzealne wnętrza. Dzięki takiemu rozwiązaniu delikatnie ingerują w historyczny pejzaż tej części miasta.

Prócz oryginalnej wizji projekt ma też zalety techniczne. Ziemia otaczająca budowlę będzie akumulatorem i ciepła, i zimna. Powstanie wieża widokowa zintegrowana z wieżą szybu "Warszawa", z której będzie można oglądać panoramę Katowic.

Dwa zabytkowe budynki kopalni zaadaptowane zostaną na restaurację i salę wystawową Centrum Scenografii Polskiej. Nowe życie czeka szyb "Bartek" z oryginalną maszyną parową. Przemysłowe Katowice nie znikną więc z wizerunku miasta. Inwestycję w 85 proc. sfinansuje Unia Europejska.
Pozostają spory co do wizji Muzeum Śląskiego. Do kogo chce adresować swoją działalność, jaką funkcję spełni w regionie? Muzealnicy podczas debaty nad programem sceptycznie odnosili się do przypisywania zbyt dużej roli zbiorom scenograficznym Muzeum Śląskiego.
- Kostium sceniczny współgra z aktorem, z ruchem, umieszczony na stojaku w muzeum nie budzi wielkiego entuzjazmu - uważa prof. dr hab. Zdzisław Żygulski z Krakowa. Krytycznie odniósł się do koncepcji stworzenia działu wojskowości, w tym powstań śląskich. - Dałbym sobie spokój z tymi wojenkami - mówił.

Dyrektor Muzeum Śląskiego Leszek Jodliński jest za odejściem od koncepcji przedwojennego muzeum. Chce skoncentrować się na generowaniu współczesnej tożsamości regionu. Niewątpliwie wiodącą powinna być ekspozycja dziedzictwa industrialnego.

Współczesne muzeum nie może ograniczać się tylko do gromadzenia, opracowywania i upowszechniania zbiorów. Dziś to stanowczo za mało. Bez funkcji rozrywkowej i edukacyjnej nie może się obejść.

Muzeum Śląskie budujemy blisko 100 lat!

1924 - powstaje Towarzystwo Muzeum Ziemi Śląskiej
1929 - Sejm Śląski powołuje Muzeum Śląskie
1939 - Niemcy rozbierają ukończony gmach muzeum
1981 - pierwszy społeczny komitet odbudowy muzeum
1984 - restytucja Muzeum Śląskiego w Katowicach w tymczasowej siedzibie
1986 - konkurs na projekt gmachu przy ul. Ceglanej w Katowicach - przerwany
1999 - kolejny społeczny komitet budowy
2004 - decyzja o budowie muzeum na terenie po byłej kopalni Katowice
2005 - wmurowanie aktu erekcyjnego
2006 - ogłoszenie międzynarodowego konkursu na projekt nowego gmachu
2011 - symboliczne wbicie pierwszej łopaty.

Muzeum Śląskie zgromadziło 75 tys. obiektów

Najcenniejsza jest Galeria Malarstwa Polskiego ze zbiorów przedwojennego Muzeum Śląskiego, 300 obrazów z lat 1800-1939 najwybitniejszych polskich malarzy (Jan Matejko, Józef Chełmoński, Stanisław Wyspiański, Leon Wyczółkowski). Przedstawiają one najważniejsze kierunki w sztuce polskiej, poczynając od realizmu poprzez romantyzm, impresjonizm, symbolizm, secesję.

Zbiór rzeźb m. in. Xawerego Dunikowskiego, Władysława Hasiora, Bronisława Chromego, Jerzego Beresia.

Scenografia - 10 tys. obiektów, m.in. Otto Axera, Jana Kosińskiego, Andrzeja Wajdy
Kolekcja broni białej z XVIII-XX w.

Archeologia - 25 tys. muzealiów, m.in. odnalezione koło Raciborza ślady osady z młodszej epoki kamienia i epoki brązu.

Etnografia - stroje ludowe z okolic Bytomia, kolekcja zapinek do sukien cieszyńskich z XVIII i XIX w.