Marek S. Szczepański: Jak ocalić górnośląskie zabytki przemysłowe?

Rzadko i marginalnie jej uczestnicy odwołują się do doświadczeń innych krajów czy regionów. Jeśli już, to najczęściej przywołuje się losy niemieckiego Zagłębia Ruhry, nieporównywalnie jednak większego od Górnego Śląska. Podróż po tym przemysłowym niegdyś regionie Niemiec skłania jednak do dwuznacznych refleksji. Niezwykłe wrażenie robi np. poddany rewitalizacji kompleks Zollverein w Essen, obejmujący dawną kopalnię i koksownię. Wpisany na listę dziedzictwa kulturowego UNESCO, tętni dziś życiem. W dawnej przestrzeni przemysłowej ulokowano kantyny, galerie, kino, hotel, biura, studia, technodyskotekę, a nawet zbiornik wodny, w którym trenują nurkowie. Z nostalgią oglądałem szkolne wycieczki zwiedzające kopalnię, w której zapewne pracowali dziadkowie, a może nawet ojcowie wizytującej Zollverein dziatwy.

Warto może przypomnieć, że miejsce to odegrało znaczącą rolę w organizacji zdarzeń wpisanych do programu Europejskiej Stolicy Kultury (Ruhr 2010). Uważny obserwator dostrzeże jednak smutek wielu historycznych kwartałów przemysłowych, ulokowanych w miastach Zagłębia Ruhry i, zachowując wszelkie proporcje, ubóstwo ich mieszkańców, wspominających do dziś dawną świetność gospodarczą regionu. Analiza niemieckich przedsięwzięć jest niezwykle potrzebna. Ułatwia bowiem poznanie rewitalizacyjnych błędów i jednocześnie umożliwia zrozumienie mechanizmów prowadzących do sukcesu w odnowie przemysłowego skansenu.

Niezwykle rzadko, a szkoda, w warunkach górnośląskich studiowane są inne przypadki tego typu sanacji. W samych Niemczech szczególnie namiętnie komentuje się przypadek Hafencity - miasta portowego - ulokowanego w samym środku pięknego i zamożnego Hamburga. Nic dziwnego, bo to największy w Europie i zapewne na świecie obszar poddawany społecznej i architektonicznej odnowie. Na blisko 200-hektarowej powierzchni, między rzeką Łabą a ceglaną zabudową Miasta Spichlerzy, pojawiają się utrzymane w historycznym klimacie, choć całkiem nowoczesne, budynki biurowe, muzea, kawiarnie, restauracje, sklepy. Jednocześnie pieczołowicie odnawiane są stare składy i magazyny, w których przestrzeniach urzędują kupcy sprzedający dywany perskie czy afgańskie, kawę i herbatę. W nowych domach zamieszkać ma 12 tys. mieszkańców, a kolejne 40 tys. hamburczyków znajdzie w Hafencity zatrudnienie. W dzielnicy funkcjonuje niewielki uniwersytet kształcący żaków na 3 kierunkach - architektury i urbanistyki, organizacji kultury metropolitalnej i planowaniu miejskim.

Pozornie więc wszystko toczy się zgodnie z pierwotnym planem przebudowy i sanacji dzielnicy. Ale to pozory. Niespodziewanie dla władz miasta, Hafencity przekształca się w getto dla zamożnych mieszczan, gotowych płacić niebotyczne ceny za metr kwadratowy powierzchni. Dość powiedzieć, że cena 10 tysięcy euro nie jest najwyższa, choć przyznać trzeba, robi wrażenie, podobnie jak piękne ulokowanie penthouse'u jednego z bokserskich czempionów - Witalija Kliczki.

Kiedy okazało się, że powstawanie getta staje się faktem, władze Hamburga zadecydowały o budowie w Hafencity osiedli z mieszkaniami o umiarkowanym czynszu, zaludnianych przez rodziny wielodzietne i emerytów.

Trudno dzisiaj ocenić rezultaty tych działań, ale jedno jest pewne. Popełniono rażący błąd na samym początku rewitalizacyjnego procesu. Można zatem się pocieszać, że słynni ze skrupulatności i pedanterii Niemcy popełnili wstydliwe błędy w odnowie starego portu.

Nie może to być jednak w żadnym wypadku usprawiedliwieniem dla naszych porażek rewitalizacyjnych na Górnym Śląsku.

* CZYTAJ KONIECZNIE:

*REKORDOWY 20. FINAŁ WIELKIEJ ORKIESTRY ŚWIĄTECZNEJ POMOCY W WOJ. ŚLĄSKIM
*NAJŁADNIEJSZE SZOPKI WOJEWÓDZTWA ŚLĄSKIEGO - ZOBACZ ZDJĘCIA
*Codziennie rano najświeższe informacje z woj. śląskiego prosto na Twoją skrzynkę e-mail. Zapisz się do newslettera

Dramatyczny WYPADEK AUTOBUSÓW w Mysłowicach. IKARUS zawisł nad rzeką! [ZDJĘCIA]
KATOWICE jednym z 7 CUDÓW świata? To nie żart. Zobacz o co chodzi
*Codziennie rano najświeższe informacje z woj. śląskiego prosto na Twoją skrzynkę e-mail. Zapisz się do newslettera