Panteon Górnośląski wypełniają pierwsi bohaterowie. Będzie miejscem zadumy i dyskusji nad przeszłością regionu

– Nic w sprawie ekspozycji śląskich bohaterów nie jest przesądzone – zapewnia ks. dr hab. Henryk Olszar z Wydziału Teologicznego UŚ. Pod jego kierunkiem powstaje pierwszych 160 biogramów ludzi godnych takiego upamiętnienia.

Panteon Górnośląski ma być nową instytucją kultury, zlokalizowaną w podziemiach użyczonych przez katowicką katedrę. Sfinansuje ją minister kultury, marszałek województwa śląskiego i prezydent Katowic. Już można powiedzieć, że na tej multimedialnej wystawie znajdą się zmarli biskupi katowiccy, wyróżnieni nagrodą Lux ex Silesia, ludzie nauki, kultury, ofiary totalitaryzmów.

Kryteria wyboru były stosunkowo proste; osoby stąd bądź tu osiadłe. Wspólną cechą eksponowanych postaci jest czynienie przez dobra.

– Ich życiorysy są bezpośrednio powiązane z wydarzeniami historycznymi ostatniego stulecia, obchodzonymi w skali całego kraju. Ponadto przybliżają śląskie dziedzictwo, tradycje, religijność i świat wartości, który uformował się w tym miejscu Europy, dzięki dziejom, stykowi narodów i kultur oraz tajemnicy ukrytej za śląskim człowiekiem i czasem – wyjaśniał DZ ks. dr hab. Henryk Olszar.

Pewniakiem jest Wojciech Korfanty, jako polityk i dyktator III Powstania Śląskiego, ale także społecznicy: ks. Michał Rękas – założyciel „Apostolstwa Chorych”, Matka Ewa z Miechowic – twórczyni domów opieki „Ostoja Pokoju”, Józefa Kantorówna – nauczycielka z Szopienic i harcmistrzyni. Nie zabraknie Henryka Sławika – „polskiego Wallenberga”.

Na pewno zobaczymy ludzi nauki: Ludwika Musioła i Waleriana Pańkę, ludzi kultury: Wojciecha Kilara, Henryka Mikołaja Góreckiego, Tadeusza Dobrowolskiego, Stanisława Ligonia, Zofię Kossak-Szczucką.

Opowieść historyczna w Panteonie Górnośląskim zacznie się w 1922 roku, gdy Wojsko Polskie wkroczyło na odzyskaną część Górnego Śląska. To kolejne kryterium – ludzie ostatnich stu lat, choć z małymi wyjątkami. Pojawi się w panteonie Jacob Cohn, pierwszy rabin Katowic, budowniczy synagogi, który zmarł w 1916 roku. Wyjątkiem będą także św. Jacek Odrowąż – „Światło ze Śląska” i św. Jadwiga Śląska – „Matka Ślązaków”. Żyli znacznie wcześniej.

W panteonie znajdą się powstańcy śląscy: Józef Grzegorzek, Maksymilian Iksal, Jan Ludyga-Laskowski, Maciej Mielżyński, Jan Wyglenda, Józef Dreyza, Mikołaj Witczak, Robert Oszek, Alfons Zgrzebniok.

Ktoś może spytać: dlaczego hrabia Mielżyński, skoro przegrał dla powstańców śląskich najważniejszą z bitew – o Górę św. Anny, choć nie z tego jest znany. Raczej z tego, że zastrzelił swoją piękną żonę i jej kochanka.

Ofiary totalitaryzmów w panteonie to Józef Pukowiec – pierwszy komendant Tajnej Chorągwi Harcerzy Śląskich, zgilotynowany przez Niemców. Ksiądz Rudolf Adamczyk, budowniczy katowickiej katedry, aresztowany przez bezpiekę pod zarzutem szpiegostwa i osadzony na Mokotowie. Ks. Karol Nawa, aresztowany przez bezpiekę pod zarzutem nielegalnego nabycia materiałów na budowę kościoła w Chorzowie. Ks. Franciszek Blachnicki, założyciel Ruchu Światło-Życie, więzień obozów koncentracyjnych, prześladowany przez bezpiekę. Jest dziewięciu górników z kopalni Wujek, zastrzelonych w stanie wojennym. Jest również działacz „Solidarności” Tadeusz Jedynak.

Kto spośród sportowców zostanie wyróżniony? Piłkarz Gerard Cieślik – legendarny zawodnik Ruchu Chorzów, bokser Zbigniew Pietrzykowski – medalista olimpijski, himalaista Jerzy Kukuczka – zdobywca wszystkich ośmiotysięczników.

Dojdzie jeszcze jedno kryterium – w Panteonie znajdą się osoby nieżyjące – poza jednym działem, w którym zostaną zaprezentowani wszyscy laureaci nagrody Lux ex Silesia. A tymi laureatami są m.in. profesorowie: Franciszek Kokot, Tadeusz Sławek, Julian Gembalski, Andrzej Jasiński, Jan Malicki, Jan Miodek, Kornel Gibiński, Mieczysław Chorąży, Władysław Nasiłowski, aktor Franciszek Pieczka, zespół „Śląsk”.

Czytaj także:
Panteon Górnośląski w Katowicach: Kto jest godzien? Nie ma miejsca dla Wilhelma Szewczyka i Jerzego Ziętka

Jak zapowiadał abp Wiktor Skworc, metropolita katowicki, pomysłodawca panteonu, to miejsce ma łączyć a nie dzielić. Historia Górnego Śląska jest jednak bardzo skomplikowana i nie znajdziemy odpowiedzi na pytanie, kto powinien być w ten sposób wyróżniony. Możliwe jest jedynie szukanie nici porozumienia. Panteon Górnośląski będzie niewątpliwie próbą zdefiniowania regionalnej polityki historycznej.

Okazja do oceny tego wyboru nazwisk już za dwa tygodnie, bo wtedy gotowych będzie pierwszych 160 biogramów. Pracuje nad nimi 42 naukowców z UŚ, z Wydziałów: Teologicznego, m. in. ks. dr hab. Andrzej Uciecha i ks. dr Damian Bednarski, Nauk Społecznych, m.in. dr hab. Maciej Fic, dr hab. Lech Krzyżanowski, Humanistycznego – m. in. dr hab. Katarzyna Tałuć, a także pracownicy katowickiego IPN, m. in. dr hab. Adam Dziuba, dr hab. Adam Dziurok.

160 biogramów znajdzie się w „Leksykonie Panteonu Górnośląskiego”, w jego pierwszym tomie. Ukaże się w 2020 roku. Pieniądze na opracowanie biogramów i na leksykon przekazało, w formie grantu, Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego.

– Leksykon jest pomyślany tak, aby można było przygotować kolejne jego tomy, z kolejnymi bohaterami – dodaje ks. dr hab. Henryk Olszar. – Nie wpadajmy w panikę, że ta osoba jest, a tej nie ma w tym gronie. Praca naukowa wymaga cierpliwości, spokoju. I zaufania.