Piękne miejsca w Ziemi Świętej. Bożonarodzeniowa wizyta w Betlejem i Nazarecie

W miejscu, w którym żył Jezus znajdziemy dziś jeziora z czystą wodą, gaje pomarańczowe, szczyty górskie pokryte przez sporą część roku śniegiem. Znajdziemy także starożytne porty takie jak Cezarea zbudowana przez Heroda Wielkiego oraz miejsca święte pełne religijnych wzruszeń, po które wyruszają pielgrzymi takie jak Kościół Narodzenia Pańskiego w Betlejem czy Bazylika Bożego Grobu w Jerozolimie. Ale Ziemia Święta to także kurorty tętniące życiem takie jak Tyberiada, gwarne miasta takie jak Jerozolima czy przemysłowy Tel Awiw. Jedni odnajdą tu wytchnienie wpatrując się w pustynne, górzyste krajobrazy. Inni znajdą tu najpiękniejsze perełki architektury tamtych czasów, takie jak Akka - najlepiej zachowane starożytne miasto Ziemi Świętej. Najbardziej wytrwali wyruszą ku jałowym terenom Ziemi Świętej zanurzając się jeepami w bezkres Pustyni Negew lub zdobędą pieszo twierdzę Masada położoną nad Morzem Martwym.

W Boże Narodzenie Betlejem przywitało mnie ulewnym deszczem. Niewiele osób wie, że pogoda o tej porze roku jest tu dosyć kapryśna. Aby odwiedzić Betlejem w tym terminie potrzebujemy zatem lekkiej kurtki, parasola i nieprzemakalnego obuwia. Do Betlejem wyruszyliśmy całą rodziną zainspirowani spektaklem „Gwiazda Betlejemska”, który widzieliśmy w Śląskim Planetarium, by zobaczyć tu pierwszą gwiazdkę.

Piękne jest niebo nad Betlejem w Święta Bożego Naradzenia, jednego dnia bywa pełne ciężkich chmur, następnego budzi nas idealnym błękitem. Obserwacja w nocy tego samego nieba, które widzieli Trzej Królowie, ponad dwa tysiące lat temu sprawia, że i my wędrujemy w czasie. A w Betlejem nie jest to wcale takie trudne.

Spacerując gęsto zabudowanymi ulicami miasta co krok natykamy się na nazwy związane z narodzinami Jezusa: Ulica Pasterzy, Ulica Gwiazdy, Ulica Żłóbka. Niezwykłą atmosferę tego miejsca poczujemy najlepiej w samym centrum miasta przechadzając się po Placu Żłóbka (Manger Square). Plac ten wygląda bajecznie, szczególnie w okresie, kiedy miasto zalewają świąteczne iluminacje. Skwery i kościoły ozdabiają wtedy choinki, a bicie kościelnych dzwonów oznajmia, że już właśnie nadchodzi ten radosny czas. Tam też zakupimy niezliczone pamiątki i prezenty dla bliskich. Od betlejemskich ceramicznych zegarów począwszy na pięknie wyrzeźbionych w drewnie oliwnym szopkach, budzących zachwyt precyzją wykonania i wielkością figurek skończywszy.

Betlejem od 1995 roku znajduje się w granicach Autonomii Palestyńskiej, jest objęte programem odrodzenia ekonomicznego miasta i rozwoju turystyki. Na terenie miasta znajdują się wilele nowoczesnych hoteli. Jednak większość turystów przejeżdża tu tylko na jeden dzień specjalnymi autobusami dowożącymi bez kolejek wydzielonymi pasami szybkiego ruchu z terenów Jerozolimy. Dla mieszańców wyjazd do pracy do pobliskich miast, położnych poza autonomią i przekroczenie checkpoint 300 – niesławnego izraelskiego punktu kontrolnego, stanowi nie lada wyzwanie. Kolejki do przejścia zaczynają się ustawiać już o 2 w nocy.

Miasto od północy i zachodu otacza mur bezpieczeństwa. Sławne murale o tematyce społeczno- politycznej pokrywają go szczelnie na całej długości. Ukazują one trudną sytuację Palestyńczyków będących ciągle pod nadzorem Izraela. Pokazują sceny przesłuchiwania palestyńskich dzieci, starcia zbrojne pomiędzy stronami i militarną nierównowagę. Znajdziemy tu między innymi rysunki przedstawiające uzbrojonego żołnierza mierzącego z bliska w człowieka z kamieniem w dłoni czy gołębia pokoju z siatką celownika optycznego na jego piersi. Oba wymienione graffiti są autorstwa Roberta Banksy. Tajemniczego artysty, który błyskotliwie opisuje zastaną rzeczywistość zamykając ją przejmującymi obrazami umieszczanymi w wielu miejscach na świecie. Będąc w Betlejem wybrałam się do hotelu stworzonego na bazie jego projektu. Okna tego hotelu są umieszczone na wprost ścian z przejmującymi graffiti. Jest on znany jako hotel z najgorszym widokiem na świecie.

Prosta fasada Kościoła Narodzenia Pańskiego (Church of the Nativity) zachwyca skromnością, w niej umieszczone zostały jedynie niepozorne okna. Do wnętrza świątyni prowadzą Drzwi Pokory. Wysokie naproże należy przekroczyć i jednocześnie się schylić. Wejście to zostało celowo zmniejszone w okresie osmańskim by uniemożliwić wjazd do świątyni, w celu plądrowania przechowywanych tu dóbr i kosztowności, zaprzęgom konnymi. Ślady po zamurowanym wejściu z okresu krzyżowców widoczne są gołym okiem z zewnątrz budynku.

Najlepiej zachowała się szeroka, główna nawa kościoła. Sięga czasów Justyniana, podobnie jak cała konstrukcja kościoła. Koło ołtarza zachowały się fragmenty mozaiki posadzkowej z IV wieku, obecnie chronione drewnianymi klapami, które uchylane są w godzinach zwiedzania. Ściany zdobią fragmenty ocalałych mozaik, które kiedyś pokrywały cały kościół. Sklepienie kościoła podtrzymują kolumny wykonane z różowego polerowanego kamienia, który w okresie krzyżowców ozdobiono malowidłami z wizerunkami świętych i Matki Boskiej z dzieciątkiem. Nad nawą góruje pięknie zdobiona ambona, u sufitu kołyszą się połyskujące czerwone bombki.

Grota Narodzenia (Grotto of the Nativity) uważana za miejsce narodzenie Jezusa znajduje się w Kościele Narodzenia Pańskiego. Pierwsze wzmianki o jej istnieniu znajdują się w pismach Św. Justyna z około 160 roku. W roku 326 cesarz rzymski zlecił wykonanie nad nią kościoła, który następnie w 530 roku Justynian przebudował na świątynię. Chciał przyćmić tym samy wszystkie inne świątynie łącznie z tymi, które wybudowano w Jerozolimie. Świątynia Narodzenia uważana jest za jedną z najstarszych świątyń chrześcijańskich. Aby dostać się w tę część kościoła turyści czekają w długiej koleje jeszcze przed jego otwarciem. Pierwsze wejście oznajmia rozlegający się w mieście dźwięk dzwonów.

Obecnie w grocie znajduje się żłóbek, w którym leży figurka Nowonarodzonego Jezusa. Przyjmuje się, że oryginalny żłóbek znajduj się w Kościele Santa Maria Maggiore w Rzymie. Nad miejsce narodzenia znajduje się srebrna gwiazda. A tuż nad nią łacińska inskrypcja „Hic de virgine Maria Jesus Christus natus est” („Tutaj z Dziewicy Maryi narodził się Jezus Chrystus”). W związku z dużą ilością odwiedzających wizyta w tym miejscu musi być krótka. Ruch turystyczny kierowany jest przez obsługę. Czasu wystarcza jedynie na dotknięcie dłonią gwiazdy. Jak mówią turyści jest to jedno z miejsc „Touch&Go”, w którym nie odczujemy mistycznej atmosfery.

Tuż obok Kościoła Narodzenia znajduje się Kościół Świętej Katarzyny (Chapel of Saint Catherine). Zdobią go piękne krużganki a pośrodku jednego z nich stoi Figura Świętego Hieronima, urodzonego w Stydonie (Dalmacja), jednego z największych uczonych starożytności. Święty w 386 roku osiadł w Betlejem, gdzie później założył klasztor. Zajął się także przekładem Biblii z języka hebrajskiego i greckiego na łacinę, znaną z czasem jako Wulgata. Jego grób znajduje się w pobliżu Groty Narodzenia.

Ulicą Groty Mlecznej dojdziemy z Kościoła Narodzenia do miejsca, w którym jak głosi legenda, Maryja zatrzymała się w drodze by nakarmić płaczące Dzieciątko. Kiedy karmiła Jezusa kilka kropel mleka z jej piersi stoczyło się na ziemię i dlatego grota przybrała mleczny kolor. Kaplica Groty Mlecznej (Milk Grotto Church) jest dziś odwiedzana przez matki spodziewające się dzieci oraz te, które mają problem z karmieniem piersią. Okruchy kamiennej posadzki są sprzedawane w sklepie z dewocjonaliami.

Ustawienie i podświetlenie 25 metrowej choinki umieszczonej w centrum miasta zwiastuje rozpoczęcie okresu Świątecznego w Betlejem. Wtedy też mieszkańcy miasta ozdabiają świątecznymi drzewkami swoje domy, wieszając na nich światełka i bombki. Pod nimi pieczołowicie układane są domowe szopki, pełne wykonanych przez lokalnych rzemieślników figurek ludzi i zwierząt. Szopki Betlejemskie zawsze przybierają formę groty, nigdy drewnianej stajenki. To szopki stanowią główny symbol trwających tu przygotowań świątecznych. Ulicami miasta w wigilię Bożego Narodzenia wyrusza pochód z udziałem patriarchów Jerozolimy, lokalnych muzycznych gwiazd i orkiestr grających na bębnach, trąbkach i kobzach. Na Placu Żłóbka organizowane są koncerty, połączone z wystąpieniami lokalnych władz. „Gloria, Gloria in Excelsis Deo” jest najczęściej słyszaną pieśnią w Betlejem.

W trakcie świąt Bożego Narodzenia, z Jerozolimy wzgórzami ku Betlejem zmierza oficjalna procesja. W nocy z 24 na 25 rudnia w Kościele Św. Katarzyny odbywa się transmitowana na cały świat Pasterka. Aby w niej uczestniczyć trzeba dokonać wcześniejszej rezerwacji.

W Ziemi Świętej nie istnieje tradycja dzielenia się opłatkiem i zasiadania do wigilijnego stołu. Chrześcijanie w tym dniu spotykają się na pasterce. Dzień Bożego Narodzenia to domowe, rodzinne święto. Mieszkańcy udają się tego dnia na Mszę Świętą. Odwiedzają się tłumnie w swoich domach i spędzają wspólny czas na uroczystym świętowaniu. Na stołach pojawiają się także świąteczne łakocie.

Nazaret wciąż nie zyskał wystarczająco mocnej pozycji, na liście odwiedzanych przez turystów miejsc, pomimo tego, że był zarówno miejscem zwiastowana Maryi Dobrej Nowiny jak i dorastania Jezusa. Wizytówką tego miejsca jest świetnie zachowana architektura Starego Miasta z dużą ilością krętych uliczek, w których można skosztować specjałów lokalnej kuchni i zakupić regionalne towary. Po bazarze towary są nadal transportowane na osiołkach. Wieczorny spacer po Suk- centrum miejscowego życia to jedno z najmilszych wspomnień z pobytu w Ziemi Świętej. Muzyka, uliczne tańce i towarzysząca im radość wylewała się ze świętujących ulic miasta.

Gmina chrześcijańska istniała w Nazarecie do III wieku. Obecnie Nazaret jest jednym z największych skupisk arabskich w Izraelu, jednak blisko połowa mieszkańców to chrześcijanie.

Ale to krzyżowcy po podbiciu ziem w 1099 roku uczynili z Nazaretu stolicę Galilei i wybudowali tu liczne kościoły na przykład Kościół Zwiastowania czy Kościół Archanioła Gabriela.

Bazylikę Zwiastowania (Church of Annunciation) wybudowano na ruinach bizantyjskiego kościoła i średniowiecznego kościoła krzyżowców. Kościół ma monumentalną, nowoczesną formę. Zwieńczony jest strzelistą kopułą i góruje nad miastem. To jedna z najciekawszych współczesnych budowli chrześcijańskich na Wschodzie. We wnętrze kościoła wkomponowane są fragmenty starszych budowli. W najniższym punkcie kościoła znajduje się absyda kościoła bizantyjskiego z V wieku. Zaś północną ścianę kościoła zintegrowano z XII wiecznym kościołem krzyżowców. Kościół górny to miejsce odprawiania nabożeństw.

Na ścianach kościoła znajdują się freski, których motywem stały się narodowe wyobrażenia Maryi – dar różnych kościołów świata, w tym także Polskiego.

W sąsiedztwie Bazyliki Zwiastowania mieści się Kościół św. Józefa (St. Joseph’s Church), który powstał w roku 1914 roku na ruinach poprzednich budowli. Podobno właśnie w tym miejscu znajdował się warsztat Świętego Józefa oraz Kościół Karmienia. Warto udać się do podziemi kościoła by zobaczyć symboliczną grotę- piwnicę, która miała należeć do domu Świętego Józefa. Kościół zdobią malowidła ścienne przedstawiające Święta Rodzinę.

Skrywająca się w podziemiach kościoła i dziedzińca grota to stanowisko archeologiczne. Nawet w późnych godzinach wieczornych jest ono piękne podświetlone. Grota sięga czasów rzymskich i składa się z dwóch części: gospodarczej i mieszkalnej. Znajdują się w niej cysterny do przechowywania zboża i zbiorniki na wodę.

Istnieje przekonanie, że przetrwała księga, w której Jezus uczył się pisać oraz ławka, w której zasiadał. Podobno przechowywana jest w miejscowej synagodze. Uważa się również, że nazareńskie kobiety dziedziczą urodę po Świętej Dziewicy.

Mieszkańcy Ziemi Świętej żyją wydarzeniami z życia Jezusa na co dzień. W Betlejem w każdy czwartek w Grocie Narodzenia odbywa się Pasterka. Okres przygotowań do Świąt Bożego Narodzenia pozwala mieszkańcom w pełni nacieszyć się radosnym charakterem tego okresu. Kiedy u nas trwa przedświąteczna gorączka, na ulicach Betlejem, odbywają się koncerty i spotkania pełne świątecznej oprawy. Wśród dźwięków muzyki w Nazarecie mieszkańcy biesiadują na lokalnych targach i w punktach gastronomii. Tańczą i śpiewają. Będąc tu, w Ziemi Świętej, inaczej rozumie się słowa: oczekiwanie, czuwanie, gotowość.