Program Aktywności Lokalnej Milowice zbiera pamiątki po nieistniejącej kopalni "Milowice". W planach uruchomienie Izby Pamięci

Historia kopalni w Milowicach sięga pierwszej połowy XIX wieku. Założona została w 1822 roku przez Józefa Błeszyńskiego, właściciela mieszczącego się tam majątku. On też nadał jej pierwotną nazwę: „Wiktor”. Największy rozwój kopalni przypadł na przełom wieku XIX i XX, kiedy to akcje spółki wykupiło Towarzystwo Kopalń i Zakładów Hutniczych Sosnowieckich. Uruchomiono wtedy nowe szyby, zmodernizowano transport i zatrudniono kilkuset nowych pracowników. Roczne wydobycie przekraczało 600 tysięcy ton węgla, co stanowiło najwyższy przedwojenny wynik wśród zakładów należących do Towarzystwa Sosnowieckiego. Z ksiąg inwentaryzacyjnych, będących obecnie częścią zbiorów PAL Milowice wynika, że zarówno pod względem stosowanych technologii, jak i jakości i ilości wydobywanego surowca, „Wiktor” był jedną z najprężniej działających kopalni w kraju. Kopalnia zatrudniała wtedy około 1400 osób, będących odzwierciedleniem zróżnicowania kulturowego Sosnowca: wśród inżynierów znajdowało się wielu Niemców, administracja składała się głównie z Polaków, pod ziemią pracowali zarówno Polacy, Niemcy, Żydzi i Rosjanie.

Po I Wojnie Światowej kopalnia przeszła gruntowną modernizację, która trwała do lat 30. XX wieku. Jednak nigdy nie udało się powtórzyć rekordu wydobycia z początku stulecia, chociażby ze względu na kurczenie się rynku na rzecz konkurencyjnych kopalń górnośląskich, które po 1920 roku znalazły się w granicach Polski.

W trakcie II Wojny Światowej kopalnia przejęta została przez niemieckich okupantów, a do pracy zaciągnięci zostali jeńcy wojenni z mieszczącego się w Milowicach obozu. Przebywali tam przedstawiciele różnych nacji, walczących z hitlerowcami na terenie całej Europy; materiały historyczne mówią między innymi o Cypryjczykach, którzy byli więzieni w obozie i wykorzystywani do pracy przy wydobyciu węgla.

Po wojnie kopalnia przeszła w posiadanie Dąbrowskiego Zjednoczenia Przemysłu Węglowego. Modernizacja i zastosowanie nowoczesnych na owe lata technologii pozwoliły na zwiększenie wydobycia do ponad 1,3 miliona ton węgla rocznie.

Jednak z czasem wydobycie malało, sama zaś kopalnia połączona została z czeladzkim „Saturnem” w 1973 roku. Jej likwidacja przypada na rok 1996. Obecnie na tym terenie znajdują się hale produkcyjne i dyskont spożywczy.

W 2007 roku sosnowiecki MOPS rozpoczął program aktywizacji społeczności lokalnej w Milowicach. Pracownicy Ośrodka zauważyli wśród mieszkańców potrzebę upamiętnienia historii dzielnicy, wiążącą się nierozerwalnie z dawną kopalnią.

- Przychodzili do nas seniorzy związani z kopalnią, przynosili pamiątki związane z latami pracy tam spędzonymi. Zaczęliśmy organizować Barbórki, konkursy historyczne w szkole nr 12. Z tego narodził się pomysł zebrania materialnych śladów pokopalnianego dziedzictwa. Zaczęliśmy zbierać pamiątki pogórnicze, zdjęcia z dawnych Milowic. Na nasze zbiory składają się głównie dary mieszkańców dzielnicy. Na ten moment mamy już kilkadziesiąt zdjęć i różnego typu pamiątek, takich jak medale, umundurowanie górnicze, dokumentacje związane z funkcjonowaniem kopalni – mówi Sylwia Zielińska-Siłuch z Programu Aktywności Lokalnej Milowice.

Obecnie zbiory obejrzeć można w Klubie dla Mieszkańców Milowic, jednak pracownicy przygotowują się do uruchomienia większej wystawy, która w pełni oddałaby wagę zbiorów.

- Jeżeli pozwoli na to sytuacje epidemiologiczna, to chcielibyśmy zorganizować w tegoroczną Barbórkę większe wydarzenie, na którym obejrzeć będzie można zdjęcia i pamiątki po kopalni Milowice. Z czasem chcielibyśmy organizować lekcje regionalne dla uczniów, w trakcie których mogliby poznać nie tylko historię dzielnicy, ale i zwyczaje i tradycje związane z górnictwem. Mamy nadzieję, że Izba Pamięci będzie godnym upamiętnieniem kopalni, a przede wszystkim jej pracowników oraz ciekawą podróżą w czasie dla wszystkich, którzy swoje życie związali z Milowicami. – mówią pracownicy PAL Milowice.

Do zbiorów PAL Milowice należą między innymi czapka dyrektora kopalni z lat 30. XX wieku, legitymacje stopnia górniczego z lat 50., przepisy bezpieczeństwa dla pracowników kopalni „Wiktor” z oryginalną pieczątką z 1926 roku, karta górnika z 1946 roku – zbiór praw, w której potwierdzone są przywileje górnicze i księgę inwentaryzacyjną z początku ubiegłego wieku, w której znajdują się informacje o stanie maszyn i listy pracowników. W Izbie Pamięci zobaczyć można będzie też mundur galowy górniczy wraz z szablą, a także kolekcję zdjęć, przedstawiającą nie tylko kopalnię, ale też życie codzienne rodzin górników i ważne momenty z historii dzielnicy, takie jak wizyta prezydenta Francji Charlesa de Gaulle’a w 1967 roku. Odwiedzający Izbę liczyć będą mogli nie tylko obejrzeć wszystkie zgromadzone pamiątki i zdjęcia, ale też wysłuchać opowieści związanych z kopalnią i Milowicami. Będzie to spotkanie z żywą historią, która uczy szacunku do tradycji, odkrywa tajemnice, a przez to pokazuje, że pamięć potrafi wskrzeszać to, co zapomniane, wzbogacając życie kolejnych pokoleń.

Izba Pamięci o Milowicach i kopalni „Milowice” powstaje w ramach projektu „Tyle wsparcia w całymi mieście”, współfinansowanego przez Europejski Fundusz Społeczny, którego realizatorem jest Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej w Sosnowcu. Izba swoją siedzibę będzie miała w Programie Aktywności Lokalnej, w budynku Przychodni zdrowia przy ulicy Baczyńskiego 14.

- Celem powstania Izby jest nauka i pielęgnowanie historii lokalnej. Mamy nadzieję, że dla nowych mieszkańców Milowic będzie to miejsce w którym będą mogli dowiedzieć się więcej na temat dzielnicy, a dla tych, którzy mieszkają tu od dawna – sentymentalna podróż w przeszłość, Zachęcamy wszystkich mieszkańców do podzielnia się z nami swoimi pamiątkami i zdjęciami z Milowic oraz do podzielnia się z nami swoją historią – mówi Eliza Janus z Działu Pozyskiwania Funduszy Zewnętrznych Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej.

Chętni do współtworzenia Izby Pamięci proszeni są o kontakt z Programem Aktywności Lokalnej pod numerem telefonu 720-865-480.