Spotkanie „Społeczności Kamilka z Częstochowy” w Ministerstwie Sprawiedliwości

Przypomnijmy, że nad ośmioletnim Kamilkiem z Częstochowy, od którego imienia wzięła nazwę nowelizacja Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, znęcał się ojczym. Dziecko zmarło 8 maja 2023 r. w wyniku odniesionych obrażeń. Nikt odpowiednio nie zareagował na jego krzywdę. Zawiodło prawo, sądy, opieka społeczna i najbliższe otoczenie chłopca. – Ta tragedia pokazuje w sposób porażający, jak system odwraca oczy od krzywdy dziecka – podkreślali uczestnicy spotkania.

– Dobrze, że Ministerstwo Sprawiedliwości jest otwarte na wspólne działania na rzecz ochrony dzieci. Patrzymy w jednym kierunku, chcemy, by dzieci były bezpieczne – stwierdziła Rzeczniczka Praw Dziecka Monika Horna-Cieślak.

Piotr Kucharczyk, jeden z przedstawicieli „Społeczności Kamilka” zaapelował, by system ochrony małoletnich wzmocniono systemem informatycznym, co zapewni mu większą skuteczność. „Społeczność Kamilka” na spotkaniu reprezentowały również Maria Sady-Twardzik, Agnieszka Kurczewska i Anna Michalik-Majzner.

Uczestnicy spotkania zasygnalizowali obszary ochrony najmłodszych, które należy rozwijać. Jednym z priorytetów jest doprowadzenie do sytuacji, w której procedury i instytucje mające chronić dzieci, nie działały fikcyjnie.

– Potrzebne są szkolenia dla sędziów i prokuratorów, by byli odpowiednio przygotowani do prowadzenia spraw, w których poszkodowane są dzieci. Należy otwierać oczy na krzywdę najmłodszych. Należy przeciwdziałać jej poprzez edukację, również tę obywatelską – mówiła wiceministra Zuzanna Rudzińska-Bluszcz i zapowiedziała, że jest moment, w którym wprowadzona zostanie nowa jakość ochrony dzieci.

Wprowadzaniem nowych standardów na rzecz ochrony dzieci przed przemocą zajmuje się powołany przy Ministerstwie Sprawiedliwości Zespół ds. Ochrony Małoletnich. Składa się z ekspertów, przedstawicieli innych ministerstw, organizacji pozarządowych, środowisk naukowych, samorządów terytorialnych. Do jego zadań należy przygotowywanie wytycznych do opracowania standardów oraz regularne aktualizowanie ich.

W ramach zespołu pracuje jedenaście grup roboczych, które kończą opracowywać wzory z przykładowymi standardami dla różnych placówek (żłobków, szkół, przedszkoli, hoteli, świetlic). Standardy te mają pomagać tworzyć bezpieczne środowisko wszędzie tam, gdzie może znaleźć się dziecko.

Tzw. ustawa Kamilka, czyli nowelizacja Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego weszła w życie 15 lutego tego roku. Wprowadzone przez nią przepisy nakładają obowiązek wprowadzenia standardów ochrony małoletnich we wszystkich placówkach, które pracują z dziećmi.

Obowiązek wdrożenia zawartych w ustawie standardów musi być zrealizowany w ciągu 6 miesięcy od dnia wejścia w życie przepisów, czyli do 15 sierpnia.

Obowiązek ten mają m.in. organy zarządzające placówkami oświatowymi, opiekuńczymi, wychowawczymi, schroniskami młodzieżowymi, organizatorzy działalności religijnej, artystycznej, medycznej, rekreacyjnej, sportowej oraz podmioty świadczące usługi hotelarskie i turystyczne.

Nowelizacja Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, która weszła w życie 15 lutego, a częściowo obowiązuje od 29 sierpnia 2023 r., zmienia m.in. przepisy dotyczące wysłuchania dziecka. Będzie ono mogło nastąpić raz w toku postępowania, chyba że dobro dziecka wymaga ponownego przeprowadzenia tej czynności lub taką potrzebę zgłasza samo dziecko. Ponowne wysłuchanie przeprowadzać będzie ten sam sąd, jeśli nie jest to niemożliwe lub nie stoi temu na przeszkodzie dobro małoletniego.

Zmieniły się niektóre przepisy m.in. Kodeksu postępowania karnego. Jeżeli dziecko zostało ofiarą przestępstwa i żaden z rodziców nie może występować w jego imieniu, sąd lub prokurator będą wnioskować do sądu opiekuńczego o niezwłoczne wyznaczenie reprezentanta dziecka (dotychczas kuratora). Osoby, które będą wykonywać tę funkcję, są zobowiązane przez sąd rodzinny do składania sprawozdań na temat tego, jak wykonują swoją pracę nie rzadziej niż co cztery miesiące. Zmieniła się też stawka wynagrodzenia reprezentanta. Do tej pory adwokaci i radcy prawni, jako kuratorzy, otrzymywali 40 proc. standardowej stawki pomocy prawnej z urzędu. Po zmianach jest to 100 proc. stawki.

Nowelizacja zmieniła także ustawę o przeciwdziałaniu zagrożeniom przestępczością na tle seksualnym. Dodano nowy rozdział o standardach ochrony małoletnich, która dotyczy m.in. przedszkoli, szkół, placówek oświatowo-wychowawczych, poradni psychologiczno-pedagogicznych, podmiotów świadczących usługi hotelarskie oraz turystyczne. Ich dyrektorzy muszą zapewnić wdrożenie określonych standardów. Ustawa m.in. rozszerzyła katalog podmiotów, które będą podlegały weryfikacji przy użyciu rejestru przestępców seksualnych. Chodzi tu przede wszystkim o nawiązanie stosunku pracy i dopuszczenie do innej działalności związanej m.in. z wychowaniem, edukacją, wypoczynkiem, leczeniem, uprawianiem sportu przez małoletnich lub z opieką nad nimi.

Przewidziano także wdrożenie procedury tzw. Serious Case Review, czyli obowiązek analiz najpoważniejszych przypadków przemocy wobec dzieci. Ustawa wyposaża uczestników interwencji odbywającej się na podstawie art. 12a ustawy o przeciwdziałaniu przemocy domowej w dodatkowe narzędzie: kwestionariusz oceny ryzyka zagrożenia życia lub zdrowia dziecka.