Stowarzyszenie Olszówka zaprasza na kolejną wycieczkę. Tym razem śladami modernizmu w Bielsku i Białej

Stowarzyszenie Olszówka zaprasza na kolejną wycieczkę

Na przełomie XIX i XX wieku region Śląska Cieszyńskiego przeszedł dynamiczny okres uprzemysłowienia. W tym okresie wykształciła się tu architektura modernistyczna, która ogarniała swoim zasięgiem zachodnie gospodarki już na początku XIX wieku.

- W wyniku budowy nowych fabryk i instytucji z nimi kooperujących doszło do gwałtownego rozrostu starych miast, takich jak na przykład Bielsko. To właśnie architektura zakładów przemysłowych jako pierwsza dążyła do stopniowej redukcji zbędnego zdobnictwa oraz do zastosowania nowoczesnych rozwiązań budowlanych, otwierając tym samym drogę do powstania „nowoczesnej” czyli „modernistycznej” architektury. Bielsko potrzebowało sprawnej infrastruktury komunalnej, zapewniającej jej mieszkańcom dostawy gazu, elektryczności oraz bieżącej wody. Łatwy dostęp do wyżej wymienionych mediów, który dziś uważamy za coś oczywistego, uchodził w ostatniej dekadzie XIX wieku i na początku XX stulecia za przejaw postępu, a nawet luksusu - informują organizatorzy wycieczki.

Klasycznym przykładem jest budowa elektrowni w Bielsku. Zaprojektowana w 1892 roku przez Friedricha i Karla Schulzów, była jednym z pierwszych tego typu zakładów na terenie Monarchii Habsburgów. W innych realizacjach pojawiły się stalowe konstrukcje dachu, ogniotrwałe stropy, wykorzystywano żeliwo, ale nowością, która głęboko zmieniła architekturę był żelbet. Umożliwił on szybszą i tańszą budowę wysokich obiektów przemysłowych w branżach narażonych na groźbę pożarów. Szczególny obiekt to smukły budynek piecowni gazowni miejskiej w Bielsku, ukończony w 1914 roku. Jego elewacja ujawniła w sposób transparentny żelbetowy szkielet konstrukcji.

- Dawna definicja mówi o modernizmie jako o kontrreakcji na kierunki naśladujące style historyczne, które nie nadążały pod koniec XIX wieku za nowoczesnym społeczeństwem przemysłowym, zafascynowanym postępem nauki i techniki. Rozprzestrzenianiu się nowego stylu na całym świecie sprzyjał rozwój gospodarki światowej, w której przepływ informacji był bardzo szybki - podkreślają organizatorzy wycieczki.

Około roku 1905 typowy dla secesji ornament roślinny oraz „płynne” linie prawie całkowicie zniknął, ustępując miejsca fascynacji zgeometryzowanymi formami detalu, nadającemu elewacji nierzadko „kanciasty” wygląd. Ten dekoracyjny a zarazem rzeźbiarski nurt zyskał w regionie dosyć powszechną aprobatę, czego wyrazem był zrealizowany projekt Leopolda Bauera na przebudowę kościoła św. Mikołaja w Bielsku-Białej.

Dzięki dużej koncentracji kapitałów w Bielsku dynamiczne rozwijał się sektor bankowy. Dlatego Bank Polski wybrał to miasto na Śląsku Cieszyńskim na lokalizację swojej okazałej siedziby przy ulicy Theodora Sixta 15. Fasada budynku jest jeszcze na wskroś klasyczna. Mimo to projektanci wybrali nowoczesny, płaski dach.

- Sukcesy gospodarcze bielskich przedsiębiorców w połączeniu z silnym mecenatem władz miejskich i wojewódzkich sprawiły, że to właśnie miasto Bielsko stanie się w ostatnich latach istnienia II Rzeczpospolitej największym teatrem inwestycji budowlanych na Śląsku Cieszyńskim. I o tym będzie nasza kolejna wycieczka - dodają jej organizatorzy.

Warto wiedzieć, że na wycieczkę obowiązują limity uczestników i zapisy. Aby tego dokonać, należy wysłać maila na adres: [email protected] lub wysłać sms na numer telefonu 693 315 998. Organizatorzy proszą o podanie imienia i nazwiska oraz której wycieczki dotyczy zgłoszenie (trzeba podać jej datę). Uczestnikami mogą być tylko osoby, które dostaną potwierdzenie zawierające informacje o miejscu zbiórki. Obowiązuje kolejność zgłoszeń.

Wycieczki są bezpłatne. Dofinansowuje je gmina Bielsko-Biała oraz Stowarzyszenie Olszówka. Patronat sprawuje Bielsko-Bialskie Towarzystwo Historyczne. Koordynatorami projektu są Jacek Zachara i Jakub Krajewski.

Zachęcamy do wsparcia realizacji i rozbudowy projektu. Można to zrobić co najmniej na dwa sposoby:

Wycieczka jest organizowana z okazji rocznicy połączenia miasta w ramach projektu edukacyjnego Stowarzyszenie Olszówka „Historyczne szlaki Bielska-Białej. 70 lat dwumiasta”. Program jest uzupełnieniem i kontynuacją realizowanego w roku 2020 projektu „Historyczne szlaki Bielska-Białej”.

W obecnej edycji skoncentrowano się na odpowiedzi na pytanie – dlaczego dwa odrębne miasta Bielsko i Biała stały się jednym organizmem? A pretekstem do tego jest rocznica 70-lecia połączenia Bielska i Białej przypadająca w tym roku. Ważnym punktem odniesienia w kulturowej i historycznej eksploracji miasta będzie rzeka Biała, która najpierw w średniowieczu łączyła ludzi mieszkających po jej obu stronach, później od roku 1327 stała się granicą, by od roku 1951 stać się spoiwem dwumiasta.

Koordynatorzy projektu podkreślają, że o kilka wieków starsze Bielsko oraz jej młodsza siostra Biała rozwijały się w różnych państwowościach, niezależnie od siebie, jednak jak się okazuje ich bliskość powodowała niezliczone ilości kontaktów na wielu poziomach. Od najprostszych relacji sąsiadów po dwóch stronach rzeki, aż po mające największy wpływ na rozwój całego regionu kontakty i powiązania gospodarcze.

- Ważne też będzie pokazanie dlaczego połączenie było w zasadzie czymś oczywistym i poza występowaniem pewnych tarć, w dłuższej perspektywie okazało się zabiegiem jak najbardziej słusznym. Będzie również wiele odwołań do aspektów różnicujących tereny po obu strona rzeki - zapowiadają autorzy projektu.

Sama nazwa naszego miasta jest intrygująca. Część osób wie dlaczego jest dwuczłonowa, jednak konteksty kulturowe, historyczne i społeczno-gospodarcze są dla nich niejasne i mało znane. 70-ta rocznica zrośnięcia się w jeden organizm jest doskonałym pretekstem, aby to zmienić.