„Unikatowy Artefakt 2023 roku” znaleziono w województwie śląskim. Celtycka kostka do gry została odkryta w Samborowicach

Badania archeologiczne na terenie celtyckiej osady w Samborowicach prowadzane są od 11 lat. Prace nadzorują Jacek Soida, kustosz Działu Archeologii Muzeum Śląskiego oraz dr Przemysław Dulęba z Uniwersytetu Wrocławskiego.

- W tym roku odkryto jednak szczególnie wyjątkowy zabytek – kostkę do gry, datowaną na przełom III i II wieku p.n.e. Tym samym jest ona najstarszą kostką do gry, jaką do tej pory znaleziono na terenie Polski! – przekazuje serwis internetowy kwartalnika Archeologia Żywa.

Znalezisko zdobyło, przyznawane przez magazyn, wyróżnienie „Unikatowy Artefakt 2023 roku”. Specjaliści czasopisma dodają, że celtycka kostka do gry mogłaby z powodzeniem konkurować w kategorii najważniejszego odkrycia roku. Ten tytuł przypadł drewnianej drodze z XV wieku, którą odnaleziono podczas prac budowlanych w miejscowości Łekno położonej w połowie drogi między Poznaniem a Bydgoszczą.

Mająca przeszło 2 tys. lat kostka znaleziona podczas 11. sezonu wykopalisk w Samborowicach została wykonana z kości lub poroża.

- Podobne kostki do gry znane są przede wszystkim z tzw. osad centralnych z terenów Dolnej Austrii, Czech i Moraw. Rzadko odkrywa się je w mniejszych osadach podobnych do tej z Samborowic. Ze względu na nikłe prawdopodobieństwo rzucenia kostką tak, aby upadła na mniejsze dwa boki, będące podstawami, zazwyczaj wartościami 3, 5, 4 i 6 oznaczano dłuższe boki – wyjaśnia Jacek Soida za pośrednictwem strony internetowej Muzeum Śląskiego.

Kustosz Działu Archeologii tłumaczy, że od tej reguły zdarzały się wyjątki, niektóre wartości na bokach tego typu kostek powielano. Jednak ta z Samborowic jest szczególna. Jej boki oznaczono jedynie dwoma najwyższymi wartościami – 5 i 6.

- Nie mamy pewności, czy było to fałszerstwo, czy też wykorzystywano przedmiot do nieznanej nam dzisiaj gry – tłumaczy kustosz.

Niezwykły artefakt został znaleziony w półziemiance, czyli budowli pierwotnie wkopanych w ziemię. Dwa relikty takich obiektów odsłonięto podczas ubiegłorocznych prac. W budynkach tego typu Celtowie prowadzili działalność rzemieślniczą. Mieściły się w nich m.in warsztaty tkackie czy garncarskie, a także metalurgiczne, w których obrabiano żelazo i metale kolorowe.

- Dowodzą tego odkrycia z poprzednich lat, natomiast zabytki, które odkryte zostały w sierpniu tego roku pokazują, że nie samą pracą Celtowie żyli – przekazuje Jacek Soida.

We wnętrzu jednej z przebadanych półziemianek odkryta została kostka do gry, która okazała się być najstarszą na obszarze Polski.

Żelazna fibula, czyli rodzaj ozdobnej zapinki służącej do spinania szat, to kolejny unikatowy przedmiot znaleziony przez badaczy w Samborowicach. Spinka przetrwała ponad dwa tysiąclecia w bardzo dobrym stanie.

- Jej niezwykłość polega właśnie na stopniu zachowania. Żelazne przedmioty, które spoczywają w ziemi, wraz z upływem lat, na skutek korozji, ulegają znacznej destrukcji. W tym przypadku przedmiot, o którym mowa, w przeszłości wpadł do ognia, gdzie na skutek działania wysokiej temperatury na jego powierzchni wytworzyła się warstwa zgorzeliny zabezpieczającej go przed szkodliwą korozją – tłumaczy kustosz Soida.

Przedmiot, który można obejrzeć w naszej galerii, wymaga dodatkowego nakładu pracy. Niezbędne jest usunięcie warstwy mineralnych spieków. Z czasem ozdobi, zapewne wraz kostką do gry, nie ubiór starożytnych Celtów, lecz wystawę w Muzeum Śląskim.

- W pracowni Działu Archeologii zdeponowano ogrom zabytków ceramicznych, które trzeba skleić i narysować. Żmudnego opracowania wymagają także niezwykle istotne do rekonstruowania życia Celtów szczątki roślin i zwierząt. A później pozostanie jedynie przygotować się do kolejnej wyprawy, która z pewnością dostarczy nowych, wspaniałych odkryć – kończy Jacek Soida.

Praca archeologa kojarzy się często z niezwykłymi przygodami Indiany Jonesa sportretowanego przez świetnego Harrisona Forda. Rzeczywistość jest zgoła odmienna.

- Wykopaliska (w Samborowicach – przyp. red.) nie miały wiele wspólnego z romantyczną wizją archeologa pracującego bez pośpiechu, w wielkim skupieniu, z pędzelkiem w dłoni, lecz opierały się na ciężkiej pracy fizycznej polegającej na mozolnym usuwaniu wysuszonych na kamień kolejnych nawarstwień – w pełnym słońcu, na odsłoniętej, pozbawionej drzew przestrzeni – opisują swoją pracę naukowcy.

Badań archeologicznych pod Raciborzem nie ułatwiały temperatury – termometry pokazywały ponad 30 st. Celsjusza, a to znacznie spowalniało postęp prac. A te również są wyjątkowe. Badania archeologiczne w osadzie Celtów w Samborowicach są, jako jedyne, prowadzone regularnie od tylu lat. W związku z tym przyciągają wielu wolontariuszy, zarówno z Polski, jak i z innych krajów, w tym z Czech, Holandii, a nawet Stanów Zjednoczonych.

- Miłośnicy kultury celtyckiej, którzy nie zawsze są archeologami, ale też prawnikami, geologami, artystami czy też pracownikami wielkich korporacji, nie obawiają się ciężkiej pracy i z wielkim zaangażowaniem pomagają w odkrywaniu osady – zapewnia kustosz Soida.