Owalne źródło życia. Jajo może mieć też kształt gruszki lub świderka

Jajo rekina mieści się na otwartej dłoni, ale jest dość spore. W niczym jednak, jeśli chodzi o kształt, nie przypomina popularnych kurzych czy gęsich jajek. Przypomina spiralę lub świderek. To jedno z najciekawszych prezentowanych na wystawie „Omne vivum ex ovo” („Wszystko, co żyje, powstaje z jaja”). W ramach ekspozycji możemy zobaczyć jaja 60 gatunków ptaków (w tym największe na świecie jajo strusia madagaskarskiego i najmniejsze - jajo kolibra), jaja gadów, a także maleńkie jaja owadów.

Kolekcja uzupełniona jest o przykłady gniazd ponad 30 gatunków ptaków. A to tylko mały fragment zbioru naukowego Działu Przyrody Muzeum Górnośląskiego, który liczy, uwaga - prawie 40 tys. jaj ponad 200 gatunków ptaków! Część jaj na wystawę zostało też wypożyczonych z innych muzeów.

Największe ma ponad 30 cm, najmniejsze są milimetrowe

Wchodzimy w świat największych komórek zwierzęcych - mówi Roland Dobosz. - Bo jaja to przecież komórki zwierzęce - podkreśla. Oczywiście najbardziej popularne jest jajko kurze. Ile ich zjadamy? Około 1,2 tryliona rocznie. Ale nie one są ozdobą wystawy.

Wzrok przyciąga to największe. Jest to jajo strusia madagaskarskiego, zwanego też mamutakiem. Największa komórka zwierzęca, która powstała w historii. Oczywiście z tych znalezionych i potwierdzonych. Model jaja mamutaka, który zobaczymy na wystawie, powstał na podstawie szczątków subfosylnych (częściowo skamieniałych), a wzorowano się na rysunkach. Mamutaki to ptaki wymarłe, żyły na Madagaskarze, prawdopodobnie w XVI/XVII wieku. Wielkość jednego jaja? Ponad 30 cm długości i ponad 20 cm średnicy. - Dla porównania, jedno jajo mamutaka zmieściłoby w sobie ponad 160 jaj kurzych. Moglibyśmy nim uraczyć liczną rodzinę, pożywiłoby się nim około 60 osób - zapewnia Roland Dobosz. Sam ptak mierzył 3 metry wysokości i ważył około 500 kg. Niby więc nic dziwnego, że do niego należy rekord, chociaż... Dinozaury były przecież większe, musiały mieć więc chyba większe jaja? Można to sprawdzić, na wystawie są też bowiem i jaja dinozaura! - Mamy trochę wyobrażenia dinozaurów rodem z filmu „Jurassic Park” - śmieje się bytomski przyrodnik. - Tymczasem wiele dinozaurów wcale nie miało aż tak wielkich rozmiarów, większość liczyła sobie do metra wysokości - dodaje. Jaja, które są na wystawie, pochodzą z pustyni Gobi - mają do 20 centymetrów długości. Są na dodatek podłużne. Ale nie oznacza to, że należały do jakiegoś małego zwierzęcia. Takiej wielkości jaja znosiły też te dwumetrowe dinozaury.

Najmniejsze jaja to oczywiście te, które składają owady. A jeśli chodzi o ptaki, to najmniejsze jajeczka składają kolibry. Mają od kilku milimetrów (jajo koliberka hawańskiego mierzy do 6 mm) do centymetra. - Patrząc na te różnice, warto spojrzeć pod kątem proporcji masy ciała do jaja. I pod tym kątem jajo mamutaka wcale nie jest takie ogromne, a przede wszystkim nie jest znowu takim wielkim „wydatkiem energetycznym”. Inaczej w przypadku kiwi. Ten australijski ptak składa jedno jajo, ale stanowi ono prawie jedną czwartą wagi całego organizmu ptaka. To samo w przypadku kolibrów. Te ich jajeczka są oczywiście malutkie, ale to znacznie większy procent ciała tego ptaszka niż wielkiego strusia. Ciekawe kształty mają jaja rekinów. Jajo rekina rogatego jest poskręcane, przypomina świderek, który umożliwia zakotwiczenie w podłożu. Mieści się na dłoni, ale jest całkiem spore. Roland Dobosz osobiście przywiózł jaja dwóch gatunków rekinów, które znalazł na Wybrzeżu Szkieletów w Namibi. - Znalazłem je na brzegu. Te skręty i „wąsy” na jajku służą do jego zakotwiczenia między roślinnością oceaniczną. Ale nie zawsze się to udaje - tak jak w przypadku tych, które znalazłem. Zostały wyrzucone przez ocean - opowiada. Jaja tych ptaków, które mają gniazda na skalnych urwiskach, klifach, mają kształt gruszkowaty (jeden koniec jest zaostrzony), co ma zapobiec ich stoczeniu. A jak wygląda jajo krokodyla? Całkiem przypomina najbardziej popularne, czyli kurze. Współcześnie największe jaja (jeśli chodzi o ptaki) składa struś. Mają ok. 10,5 cm długości. To samiec zajmuje się ich wysiadywaniem, a w gnieździe mogą być jaja kilku samic. Jedno takie jajo zmieściłoby w sobie ok. 30 kurzych.

Białe, szmaragdowe, czasem turkusowe. A barwniki tylko dwa

Najwięcej jaj, które zobaczyć można na wystawie, to jaja ptaków. Wydaje się Wam, że jesteście po kształcie i kolorze rozróżnić, do jakiego gatunku należą? To nie takie proste. Podpowiedzi można szukać, kierując się lokalizacją gniazda i barwą jaja. Najczęściej są białe, ale mogą być też czarne, plamiste, szmaragdowe czy turkusowe. - To jest zaskakujące, bo jajo tworzą tak naprawdę tylko dwa barwniki. Dopiero w połączeniu z czynnikami środowiska zewnętrznegojajo może przybrać oryginalną barwę. Na przykład wszystkie ptaki wodne składają jaja w szuwarach i barwę ich jaj wzmacnia tu ten gnijący materiał - opowiada Roland Dobosz. Ptaki ukrywają jaja. Wiele z nich ma więc barwę kryptyczną - ochronną. Białe jaja najczęściej znajdziemy w dziuplach, miejscach mało dostępnych, tam gdzie ptaki czują się bezpiecznie i nie czują potrzeby maskowania. Przepiękną barwę ma jajo kazuara, zwanego też strusiem australijskim - w kolorze zielonym. Emu natomiast składa jaja w barwach od szmaragdowej przez turkusową aż do bardzo ciemnej. Im jajo starsze - tym ciemniejsze.

***

Jaja składają między innymi owady, ryby, płazy, gady, ptaki i nieliczne ssaki (na przykład stekowce - dziobak czy kolczatka australijska). W trakcie rozwoju zarodka zmniejsza się ilość żółtka i powiększa się komora powietrzna. Z dnia na dzień skorupka staje się cieńsza, gdyż zawarte w niej wapno wbudowywane jest w szkielet zarodka.

Wśród ptaków największe jajo składane jest przez strusia i mierzy 10,5 cm, zaś jajo koliberka hawańskiego mierzy do 6 mm długości. Jajo żarłacza śledziowego ma 22,5 cm dł. W jajach ptasich obecne są dwa barwniki: cyjanina, odpowiadająca za barwę niebieskozieloną oraz protoporfiryna, za barwę rdzawo-czerwoną.

*Hit internetu. Złap kurczaka i zajączka. Interaktywna zabawa na święta wielkanocne. [SPRÓBUJ]

*Wielkanoc: W których sklepach jest najtaniej? SPRAWDZILIŚMY Zobacz raport
*WNIOSKI I DOKUMENTY na 500 zł na dziecko w ramach Programu Rodzina 500 PLUS
*1000 zł na dziecko: JAK DOSTAĆ BECIKOWE? ZOBACZ KROK PO KROKU
*Chcesz kupić auto w cenie 15-20 tys. zł? Sprawdź najlepsze oferty
*Jesteś Ślązakiem, czy Zagłębiakiem? Rozwiąż quiz