Katowicki Spodek ma 45 lat. Były alternatywne projekty słynnej hali

45 lat temu, 9 maja, w Katowicach otwarto halę widowiskowo-sportową, którą wcześniej można było sobie tylko wyobrażać, oglądając animowany serial Jetsonowie. Powstała dzięki amerykańsko-radzieckiej batalii o podbój kosmosu. Do dziś jest ikoną Śląska, symbolem miasta i dawną mekką rockowych gwiazd zza żelaznej kurtyny. Tymczasem jedynie splot przypadków zadecydował o tym, że Spodek wygląda jak wygląda i stoi tam, gdzie stoi.

A mogło być igloo

Dziś trudno sobie to wyobrazić, ale pierwotną lokalizacją hali widowiskowej w Katowicach był obecny Park Alojzego Budnioka, vis-à-vis biurowca Chorzowska 50. Co prawda w czasach, gdy miasto na moment zmieniło nazwę na Stalinogród planowano tam budynek stałego cyrku, ale po tym niesławnym epizodzie pomysł zmodyfikowano. Zamiast cyrku - wielofunkcyjna hala. Dlaczego Spodek wylądował ostatecznie na terenie tzw. Dworu Marii (przypomnijmy, że tam jeszcze w latach 50. lokowano nową operę)? To była sztandarowa inwestycja i wpasowywanie jej w przedmieścia centrum Katowic zakrawało na marnotrawstwo.

Spodek, jak wiemy, to najbardziej imponujące ucieleśnienie nurtu space age w architekturze i wzornictwie użytkowym w Polsce. Kosmiczny wyścig pomiędzy ZSRR i USA, zapoczątkowany ok. roku 1957 (wtedy Rosjanie wystrzelili na orbitę Sputnika) oddziaływał na wyobraźnię projektantów na całym świecie. W tę modę wpisała się koncepcja zespołu Jerzego Hryniewieckiego, który zwyciężył w konkursie rozpisanym przez SARP w 1959 roku. Taki werdykt jury wywołał bezprecedensową dyskusję środowisku architektonicznym: „latającemu spodkowi” Hrynie-wieckiemu zarzucano astronomiczne - nomen omen - koszty, niefunkcjonalność, a nawet błędy w sztuce. Wielu krytyków faworyzowało pracę Juliana Brzuchowskiego - warszawianin stworzył halę przypominającą dwa złączone ze sobą igloo. Pisano, że to projekt najbardziej oryginalny, dojrzały i dopasowany do funkcji obiektu. Wskazywano również na doświadczenie Brzuchowskiego w budowaniu wielkich aren sportowych - prawie dekadę wcześniej spod jego ręki wyszedł nasz Stadion Śląski.

Naprawdę niewiele brakowało, by żadnego spodka w Katowicach nie było, tym bardziej, że dwie pozostałe koncepcje w konkursie też wzbudzały uznanie. Kazimierz Sołtykowski zaprojektował gmach konstrukcyjnie bardzo podobny do nieistniejącej dziś hali huty Baildon. Jeszcze bardziej efektowna była hala Jerzego Gottfrieda, przypominająca nieco jego inny, zrealizowany projekt - „Kapelusz” w ówczesnym WPKiW.

Dach? Może przezroczysty?

Spodek jest jeden, ale miało być ich w mieście więcej. Więcej budynków o kształtach pozaziemskich pojazdów inspirowanych erą kosmicznych zbrojeń. Przypomnijmy o dwóch mniejszych obiektach, które planowano w sąsiedztwie hali widowiskowej: miały w nich mieścić się pływalnie. Później z jednego spodka zrezygnowano (są plany, na których przy właściwym Spodku stoi tylko jeden mniejszy), a finalnie nie powstał żaden z satelickich gmachów. Ekonomia sprowadziła ten wizjonerski pomysł na ziemię.

Nie tylko ten. Na pierwotnej wizualizacji przy Spodku stała imponująca iglica, przywołująca skojarzenia np. z tą przy Hali Stulecia we Wrocławiu. Jeszcze bardziej niesamowicie brzmi idea, dość prototypowa: przykrycia Spodka przezroczystym dachem. „Wyróżniony projekt przewiduje wybudowanie hali okrągłej, o przykryciu przezroczystym, z pierścieniowym stropem, na którym nasadzona jest mała kopułka podobna do kopuły rzymskiego Pantheonu” - czytamy w uzasadnieniu jury z 1960 roku. Trudno w ogóle sobie to wyobrazić.

*WNIOSKI I DOKUMENTY na 500 zł na dziecko w ramach Programu Rodzina 500 PLUS
*Matura 2016: Jak pisać, żeby zdać ARKUSZE + ODPOWIEDZI + TESTY
*Nowy abonament RTV, czyli opłata audiowizualna z rachunkiem za prąd ZASADY, KWOTY, ZWOLNIENIA!
* Kara za gwałt zbiorowy w Pietrzykowicach za niska! Jest apelacja
*Pomnik powstań śląskich zapłonął na czerwono ZDJĘCIA + WIDEO
*Najlepsze prezenty na Komunię 2016: Dziecko będzie zachwycone