Pistozaury też miewały problemy ze zdrowiem. Badano ich szczątki m.in. z Tarnowskich Gór

Problemy ze stawami nie są domeną wyłącznie ludzką. Zdarzają się również w świecie zwierząt i zdarzały się zawsze. Również u zwierząt prehistorycznych. Właśnie paleopatologią, czyli nauką mówiącą o schorzeniach i urazach, które dotykały kopalnych organizmów, zajmuje się polsko-amerykański zespół badawczy pod kierownictwem sosnowiczanina Dawida Surmika z Parku Nauki i Ewolucji Człowieka w Krasiejowie. Publikacja ukazała się w lipcu w prestiżowym magazynie naukowym „Royal Society Open Science”.

- Chorobotwórcze bakterie są znacznie starsze niż sama ludzkość. Drobnoustroje były pierwszymi formami życia, które skolonizowały Ziemię ponad trzy miliardy lat temu i do dziś są bardzo powszechne we wszystkich środowiskach. Nie jest jednak jasne, jak dawno temu drobnoustroje uzyskały zdolność wnikania do organizmów żywych i wywoływania u nich zmian chorobowych, ani też w jaki sposób w ciągu setek milionów lat kształtowały się zależności pomiędzy chorobotwórczymi drobnoustrojami a ich nosicielami - wyjaśnia Dawid Surmik.

Kierowana przez niego ekipa badawcza, w której pracach udział brali też dr Mateusz Dulski z Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, dr Katarzyna Janiszewska z Instytutu Paleobiologii PAN oraz dr Bruce M. Rothschild, światowej sławy specjalista w dziedzinie osteopatologii z Carnegie Museum w amerykańskim Pittsburghu, zajmowała się kośćmi gada morskiego - pistozaura (Pistosaurus longaevus) ze środkowego triasu, a zatem sprzed około 240 milionów lat. Przebadane szczątki pochodzą z kilku stanowisk w Polsce i Niemczech, m.in. ze stanowiska w Rybnej, jednej z dzielnic Tarnowskich Gór.

Do badań wykorzystano między innymi kość pistozaura udostępnioną przez Muzeum Geologii Złóż im. Czesława Poborskiego na Wydziale Górnictwa i Geologii Politechniki Śląskiej w Gliwicach, które stanowi największą tego typu placówkę naukowo-dydaktyczną na Górnym Śląsku. - W badanym materiale trzy kości udowe nosiły wyraźne ślady septycznego, powodowanego przez infekcję zapalenia stawów, stanowiąc dotychczas najstarszy na świecie dowód rozwiniętej infekcji bakteryjnej - mówi Dawid Surmik.

Pistozaury żyły w okresie triasu, czyli około 240 milionów lat temu. Szczątki tych morskich gadów znajdowano na terenie Europy i Ameryki Północnej. Wiele wskazuje na to, że stanowiły formę przejściową między notozaurami a plezjozaurami. Miały długość około trzech metrów, żywiły się głównie rybami

Naukowcom udało się ustalić, że pistozaury, podobnie jak inne morskie gady mezozoiku, doświadczały efektów działania choroby dekompresyjnej, która współcześnie dotyka także zawodowych nurków.

Na skamieniałych kościach choroba dekompresyjna zostawiła swoje ślady w postaci tzw. awaskularnej martwicy kości, spowodowane zatrzymaniem dopływu krwi przez wytrącające się w niej podczas nagłego wynurzania pęcherzyki gazu i - w konsekwencji - obumieraniem tkanki kostnej. Ten typ martwicy kości, zwany także martwicą jałową (aseptyczną), jest rozróżniany od martwicy septycznej, czyli spowodowanej infekcją. W tym drugim przypadku proces zapalny błony maziowej wokół stawów wytworzył ciśnienie tamujące przepływ krwi do zakażonego obszaru, co spowodowało martwicę kości, zniszczenie chrząstki stawowej i tym samym znaczną erozję stawu. W kościach triasowych gadów badacze zidentyfikowali oba typy martwicy kości.

Naukowcy poszli jednak o krok dalej i postanowili przyjrzeć się dokładnie różnicom struktury i składu chemicznego patologicznie zdeformowanej części kości w porównaniu z jej zdrowym, niezmienionym fragmentem. Ustalili wówczas, że patologicznie zmieniona kość była formowana w środowisku bogatym w wolne rodniki, które najpewniej były odpowiedzialne za niszczenie stawu.

- Odkrycie to stanowi zatem pierwszą na świecie dokumentację patofizjologii prehistorycznego zapalenia stawów - zaznacza Dawid Surmik. - Okazuje się, że pistozaury były zwierzętami bardzo podatnymi na infekcje stawowe. Być może powszechność patologicznych zmian kości związanych z chorobą dekompresyjną zwiększała podatność tych zwierząt na zakażenia - dodaje.

Badania te stanowią uzupełnienie wcześniejszych prac zespołu Dawida Surmika, dotyczących biologii kopalnych gadów morskich. W kwietniu na łamach magazynu naukowego „The Science of Nature” zespół opublikował dowody przemawiające za tym, że inną grupę gadów morskich - notozaurów - przed skutkami choroby dekompresyjnej chroniła nietypowa budowa ścian naczyń krwionośnych, zbudowanych z silnych mięśni, które kurcząc się zapobiegały rozerwaniu naczyń podczas gwałtownego wynurzania zwierzęcia z toni wodnej.

Nieboczowy: ta wieś zostanie zalana

Jaki to kolor? Rozpoznajesz kolory i potrafisz je nazwać? SPRAWDŹ TUTAJ

KLIKNIJ PONIŻEJ I POBIERZ
500 ZŁ NA DZIECKO WNIOSKI + FORMULARZE

KLIKNIJ W OBRAZ I ZOBACZ JAK PRAWIDŁOWO WYPEŁNIĆ WNIOSEK

tyDZień - informacyjny program Dziennika Zachodniego