Wielkanoc w Śląskiem: kompot z chrzanu, procesja konna i tradycje. Tak obchodzono kiedyś święta wielkanocne w naszym regionie

Wielkanoc to nie tylko czas głębokich refleksji i radości związanej z zmartwychwstaniem Jezusa Chrystusa, lecz także okres obfitujący w różnorodne tradycje i obrzędy. W województwie śląskim, te wielowiekowe praktyki odzwierciedlają zarówno głębokie zakorzenienie w wierzeniach religijnych, jak i bogactwo kulturowe regionu.

Tydzień przed Wielkanocą, w kościele katolickim obchodzi się Niedzielę Palmową, upamiętniającą triumfalny wjazd Jezusa do Jerozolimy. Podczas tego dnia odbywa się święcenie palm, których dawniej robiono z gałązek różnych roślin, często ozdobionych czerwoną wstążką symbolizującą krew Chrystusa. Poświęcona palma miała pozostać w domu do kolejnego roku, kiedy to tradycyjnie spalano ją, często podczas ceremonii przy kościele.

Wielki Tydzień, poprzedzający Wielkanoc, to czas intensywnych przygotowań. Tradycyjnie przeprowadzano gruntowne porządki w domu oraz symbolicznie usuwano zimę i wszelkie zło. Malowanie jajek, znane jako "kroszonki", było jednym z charakterystycznych elementów przygotowań.

W Wielki Czwartek, powszechnym zwyczajem było chodzenie z klekotami, które stanowiły symboliczny element żałoby. Z klekatkami w ręku wyruszali tylko ministranci i chłopcy, wyciszając swoje kroki na drodze do kościoła. Dzwony w kościele milkły, obowiązywała również wstrzemięźliwość od ciężkich prac.

W Wielki Piątek, odbywała się adoracja Bożego Grobu, a mieszkańcy unikali ciężkich prac, skupiając się na modlitwie i refleksji.

W Wielką Sobotę, tradycyjnie przystępowano do święcenia potraw, które miały być spożywane podczas Świąt. Farbowanie jajek naturalnymi barwnikami oraz przygotowywanie koszyczka wielkanocnego było nieodłącznym elementem tego dnia.

Podczas obrzędu święcenia potraw, tradycyjnie pakowano do koszyczka produkty, które miały być spożywane podczas Świąt, zwłaszcza podczas śniadania w pierwszy dzień świąt. W koszyczku znajdować się mogły pomalowane jajka, chrzan, chleb, sól, masło, kiełbasy, szynki oraz ciasto. Koszyczek był zwykle przykrywany serwetką i ozdabiany gałązką mirtu. Warto zaznaczyć, że ludność niemiecka zamieszkująca na Górnym Śląsku nie praktykowała tej tradycji.

W Wielkanocną niedzielę, tradycyjnie spędzano czas w gronie najbliższej rodziny. Świętowanie rozpoczynało się od rezurekcji, która odbywała się bardzo wcześnie rankiem. Po powrocie z kościoła, jeszcze przed śniadaniem, chodzono po polach i na ich krańcach zakopywano maleńkie krzyże wykonane z palm poświęconych w Niedzielę Palmową. Wierzyło się, że ta praktyka zapewni urodzaj w nadchodzącym roku.

Przed zasiadaniem do śniadania wielkanocnego, każdy domownik musiał zjeść plaster świeżego chrzanu. Ten zwyczaj miał podwójne znaczenie: przypominał o Męce Pańskiej, kiedy to Jezusa pojono octem, oraz miał służyć zdrowiu, wspomagając trawienie i zapobiegając przeziębieniom. Czasem zamiast plastra chrzanu podawano po zjedzonym posiłku kompot z chrzanu, z dodatkiem jajka i mleka.

Poniedziałek Wielkanocny to czas odwiedzin rodziny, zabaw i tradycyjnego oblewania wodą, znanego jako "śmigus-dyngus", często prowadzącego do rozpoczęcia zalotów. Na Śląsku odbywały się również procesje konne, różnie nazywane m.in. Saatreiten, Kornreiten, Georgritt, zaś na ziemi raciborskiej określano je nazwą Emaus lub Wielkanocna. Celem takiej procesji było szukanie Jezusa Zmartwychwstałego oraz błogosławieństwo pól w danej wsi.