Zaglądamy za kraty. Ile miejsc dla osadzonych jest w katowickim areszcie? Co kryje jego historia? Odpowiadamy przy święcie służby więziennej

29 czerwca przy okazji dnia patrona formacji – św. Pawła, obchodziliśmy Święto Służby Więziennej. Stało się to okazją, aby zajrzeć do archiwum Aresztu Śledczego w Katowicach

Areszt Śledczy w Katowicach jest jedną z trzynastu jednostek penitencjarnych podległych Okręgowemu Inspektoratowi Służby Więziennej w Katowicach. Nie każdy wie, że jako kompleks architektoniczny, budynek aresztu powstał prawie dwieście lat temu, w roku 1878. Mieściła się w nim tzw. koza miejska. Wkrótce miejsce "awansowało" i na jego bazie, po rozbudowie około 1891 r. stało się Królewskim Więzieniem Pruskim.

- Po ponownym przyłączeniu do Polski ziem Górnego Śląska, Ministerstwo Sprawiedliwości przejęło zarząd więzienia w listopadzie 1922 r. i do roku 1939 jednostka pozostawała pod zarządem władz II Rzeczpospolitej. 4 września 1939 r. więzienie zostało zajęte przez Niemców - informuje o przedwojennej i wojennej historii miejsca ppor. dr Daria Czajka, rzecznik prasowy katowickiego aresztu.

Okres II wojny światowej to jedna z najbardziej tragicznych kart w dziejach budynku, bowiem więzienie odegrało znaczącą rolę w hitlerowskiej polityce eksterminacyjnej prowadzonej w prowincji górnośląskiej.

– Zostało tutaj zgilotynowanych 552 więźniów w 94 egzekucjach. To liczba zgonów udokumentowanych, więc zapewne było ich więcej - szacuje Czajka.

Po wojnie nie było lepiej. To okres, kiedy jednostki więzienne były przejmowane przez funkcjonariuszy Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego od „towarzyszy” radzieckich.

- Nie jest znana statystyka ofiar katowickiego aresztu tego okresu. Na murze przy bramie wejściowej umieszczona została tablica z napisem upamiętniającym członków organizacji niepodległościowych, którzy zginęli za murami więzienia - przekazuje rzeczniczka.

Z historią katowickiego aresztu wiążą się biografie znanych katolickich męczenników. Za murami więzienia za działalność konspiracyjną został osadzony między innymi ks. Jan Macha, dziś błogosławionego Kościoła katolickiego.

- 3 grudnia 1942 r. poniósł śmierć w katowickim więzieniu przez ścięcie gilotyną - mówi Daria Czajka.

Ściany aresztu pamiętają także postać innego Sługi Bożego, ks. Franciszka Blachnickiego.

- Kapłan w 1942 roku usłyszał wyrok śmierci przez ścięcie gilotyną m. in. także za działalność konspiracyjną - opowiada o biografii męczennika Czajka. - W oczekiwaniu na jego wykonanie w katowickim więzieniu doświadczył nawrócenia - dodaje.

Pamięć obydwu postaci jest kultywowana przez Areszt Śledczy w Katowicach, a ich historie są prezentowane podczas realizowanych na terenie katowickiego więzienia zajęć z zakresu edukacji patriotycznej dla młodzieży.

Areszt Śledczy w Katowicach przeznaczony jest dla tymczasowo aresztowanych mężczyzn i kobiet. W jednostce funkcjonują oddziały: zakładu karnego dla kobiet typu półotwartego dla odbywających karę po raz pierwszy i recydywistek penitencjarnych oraz typu zamkniętego dla odbywających karę po raz pierwszy, recydywistek penitencjarnych i osadzonych młodocianych.

- Pojemność jednostki wynosi 433 miejsca. W Areszcie Śledczym w Katowicach funkcjonuje ponadto Ośrodek Diagnostyczny. W areszcie zatrudnionych jest 173 funkcjonariuszy oraz 4 pracowników cywilnych - wylicza rzeczniczka. - Cały czas prowadzone są rekrutacje i wielu młodych ludzi chcących wpłynąć realnie na zwiększenie bezpieczeństwa obywateli zgłasza się do Aresztu Śledczego w Katowicach by przywdziać mundur i zasilić szeregi funkcjonariuszy Służby Więziennej - dodaje.

Areszt Śledczy w Katowicach bardzo dużą uwagę przywiązuje do resocjalizacji osadzonych. W tym celu współpracuje z licznymi instytucjami, organizacjami społecznymi, szkołami i uczelniami wyższymi.

- Jednym z priorytetów Aresztu Śledczego w Katowicach pozostaje zatrudnienie skazanych oraz realizacja programu „Praca dla więźniów”. Osadzeni zatrudniani są zarówno odpłatnie jak i nieodpłatnie, świadczą pracę m. in. na rzecz prywatnych firm oraz Szpitala Miejskiego w Katowicach - mówi Czajka. - Prowadzimy wiele programów sprzyjających przygotowaniu więźniów do readaptacji społecznej. Poprzez zatrudnienie osadzonych wypracowywane są u nich cechy, które pozwalają odnaleźć im właściwą drogę po opuszczeniu aresztu - zauważa rzeczniczka.

Katowicka jednostka współpracuje również z Instytutem Pamięci Narodowej.

- Program realizowany wraz z katowickim oddziałem IPN ułatwia młodzieży naukę historii w miejscach, które ją tworzyły, a jednocześnie jest doskonałą profilaktyką prowadzoną wśród odwiedzających areszt uczniów. Od 2023 r. Areszt Śledczy w Katowicach realizuje program „W służbie Prawu”. To także działania kierowane do młodzieży szkół podstawowych i ponadpodstawowych - wymienia Daria Czajka.

Ponadto funkcjonariusze Aresztu Śledczego w Katowicach w szkołach oraz na terenie katowickiego więzienia prowadzą zajęcia na temat profilaktyki zachowań niezgodnych z prawem. Informują jakie konsekwencje niesie za sobą łamanie prawa oraz promują zachowania zgodne z ogólnie przyjętymi normami społecznymi.

Święto, jakie obchodzone było wczoraj, 29 czerwca było okazją, aby złożyć funkcjonariuszom służby więziennej życzenia, ale również zaakcentować ich obecność i rolę w służbie społeczeństwu. Sami funkcjonariusze też mają wtedy okazję, aby opowiedzieć o specyfice swojej pracy.

- Święto to sposobność do uhonorowania funkcjonariuszy za ich ciężką pracę na rzecz ochrony społeczeństwa przed sprawcami przestępstw. To również możliwość wyjścia do społeczeństwa, zapoznania z podejmowaną przez Służbę Więzienną działalnością. Wreszcie okazja, by spoglądając na dzieje tej formacji, mówić o jej teraźniejszości - podkreśla rzeczniczka katowickiego aresztu.

Niedawno, bo 12 czerwca 2023 roku formacja miała swój wielki dzień. W Katowicach odbyły się uroczystości nadania sztandaru Aresztowi Śledczemu w Katowicach.

- Było to niezwykle doniosłe wydarzenie i istotne dla całej kadry aresztu śledczego. Nadanie sztandaru to zyskanie oraz scementowanie nowej tożsamości. Sztandar jest symbolem służenia społeczeństwu, wierności ideałom praworządności, a także wiernej służby dla dobra Rzeczypospolitej Polskiej - puentuje Daria Czajka.