Zażywasz lekarstwa? Uważaj na to, co jesz. Niektórych produktów nie należy łączyć z lekami

Żywność spożywana jednocześnie z przyjmowanymi lekami ma decydujący wpływ na działanie danego preparatu farmaceutycznego, może wzmocnić, osłabić, całkowicie zmienić jego działanie lub czasami nie wywiera żadnego wpływu.

Oprócz tego pokarm, w zależności od składu diety (białko, tłuszcze, błonnik, flawonoidy, furanokumaryny, składniki mineralne, kofeina) i ilości, mogą wpływać na zmianę PH w przewodzie pokarmowym, właściwości osmotyczne soków trawiennych, czynności wydzielnicze i perystaltykę jelit. Ilość wchłoniętego leku z przewodu pokarmowego zależy od: stanu zdrowia pacjenta, właściwości leku, motoryki przewodu pokarmowego, ukrwienia przewodu pokarmowego, wydzielania soku żołądkowego i jelitowego. Ważny jest też czas jaki minął między spożyciem posiłku, a przyjęciem leku. Obecność pokarmu w żołądku w istotny sposób zmniejsza wchłanianie niektórych leków.

Lek przyjęty w niewłaściwy sposób może nie wykazywać efektu terapeutycznego, przez co dochodzi do wydłużenia czasu leczenia albo niepotrzebnej zmiany leku na inny. Podstawowym przykładem takiej interakcji są antybiotyki ( penicylina, kloksacylina, amoksycylina), które adsorbują się na powierzchni pokarmu, dlatego powinno się je zażywać minimum godzinę przed lub po posiłku. Po każdym antybiotyku lub 1 h przed powinno zażyć się probiotyk (wzmocnienie odporności i poprawa stanu przewodu pokarmowego, redukcja wszelkich stanów zapalanych).

Uważaj na produkty mleczne
Znane są m.in. interakcje leków z produktami mlecznymi, które zawierają duże ilości jonów wapnia i tworzą z niektórymi preparatami farmaceutycznymi, nierozpuszczalne w wodzie sole wapniowe przez co zmniejszają lub zupełnie blokują wchłanianie medykamentu. Interakcja ta dotyczy tetracyklin i fluorochinolonów.

Stężenie tych leków we krwi po spożyciu wraz z nabiałem, może spaść nawet o 50% , w konsekwencji nie obserwuje się żadnego efektu terapeutycznego. Innymi substancjami leczniczymi tworzącymi kompleksy z wapniem, są te stosowane w leczeniu osteoporozy i hiperkalcemii nowotworowej - alendronian i etydronian. Leki te powinny być zażywane na czczo. Zażywanie bisakodylu z mlekiem może prowadzić do wystąpienia nudności i bólu brzucha. Interakcja ta polega na zmniejszeniu PH soku żołądkowego, w wyniku czego otoczka leku rozpuszcza się w żołądku zamiast w jelicie cienkim, co powoduje podrażnienie błony śluzowej żołądka.
W przypadku przyjmowania pochodnych kumaryny (warfaryna) przy jednoczesnym stosowaniu diety bogatej w witaminę K może dojść do tak zwanego antagonizmu. Dochodzi wtedy do osłabienia działania leku przeciwzakrzepowego. Produktami zawierającymi witaminę K są: wątroba wieprzowa i drobiowa, brokuły, fasola, owoce morza, pomidory, ziemniaki, jajka, mleko krowie.

Ostrożnie z błonnikiem pokarmowym
Kolejny ważnym produktem, który spożywamy jest błonnik pokarmowy (otręby, płatki owsiane, nasiona strączkowe, kasza jęczmienna i gryczana) adsorbuje na swojej powierzchni trójpierścieniowe leki antydepresyjne (amitryptylina i imipramina).

W przypadku tej interakcji zmniejsza się wchłanianie substancji leczniczej, co prowadzi do spadku stężenia leku we krwi i lek nie działa. W przypadku zażywania glikozydów naparstnicy – digoksyny z produktami bogatymi w błonnik, również dochodzi do zmniejszania jej wchłaniania, a co za tym idzie spadku stężenia we krwi. W wyniku tej interakcji może dojść do zaostrzenia niewydolności krążenia jak również wystąpienia arytmii.

Groźny sok z grapefruita
Niektóre składniki żywności mogą wpływać na metabolizm leków w organizmie. Popicie sokiem grejpfrutowego z lekiem na alergię powoduje blokadę działania enzymów, które są odpowiedzialne za metabolizm tego leku. Doprowadza to do zwiększenia stężenia leku we krwi i może wywołać poważne skutki... Odpowiedzialnością za tego typu interakcje obarcza się zawarte w soku grejpfrutowym flawonoidy i furanokumaryny.

Aby uniknąć interakcji leku z sokiem grejpfrutowym nie należy pić soku co najmniej 4 godziny przed i 4 godziny po przyjęciu leku. Zalecenia te dotyczą także spożycia grejpfrutów.

Ważne dla diabetyków
Istotna informacja dotyczy też diabetyków, którzy zażywają preparaty z metforminą, długotrwałe zażywanie może skutkować niedoborem witaminy B12. Metformina zmniejsza wchłanianie tej witaminy z pożywienia, od 2019r PTD zaleca stosowanie witaminy B12 przez pacjentów zażywających metforminę. W trakcie długotrwałego przyjmowania leku warto wykonać badanie krwi i zweryfikować poziom witaminy B12.

Czytaj ulotki do leków
Aby zapobiec interakcji pomiędzy lekiem a żywnością należy przestrzegać zasad, które uwzględnione są w ulotce dołączonej do danego leku, następnie zażywać leki zgodnie z zaleceniami lekarza. Najlepiej popijać leki wodą o ile nie zalecono inaczej . Jeśli zalecenia wskazują, iż lek należy przyjąć bez posiłku lub składnik posiłku może zaburzyć działanie leku oznacza to, że najlepiej zażyć lek 1 godzinę przed posiłkiem lub 2 godziny po posiłku.

Opakowania suplementów diety oraz lekarstw sporadycznie lub wcale nie zawierają informacji o interakcjach, jakie mogą wystąpić podczas stosowania danego środka spożywczego z lekami przepisywanymi na receptę, dostępnymi bez recepty oraz suplementami.

Nie przesadzaj z suplementami
Nieprawidłowy proces leczenia, zwiększone ryzyko wystąpienia działań niepożądanych - to możliwe konsekwencje równoległego stosowania suplementów diety, lekarstw oraz wybranych składników żywności.

Powszechna dostępność różnorodnych suplementów, których działanie przedstawiane jest wyłącznie w samych superlatywach, sprawia, że są chętnie nabywane. Najczęściej decyzja ta poprzedzona jest przekonaniem o działaniu danego suplementu oraz jego właściwościach wzmacniających. Bardzo często suplementowanie bywa nieuzasadnione lub preparaty te są stosowane w zbyt dużych ilościach, co może być niebezpieczne dla zdrowia, w szczególności gdy towarzyszą określonej terapii.

Suplementy diety oraz składniki żywności mogą zmieniać działanie stosowanych leków np. poprzez zmniejszenie wchłaniania antybiotyków, leków przeciwdrgawkowych, preparatów kardiologicznych i wielu innych, a także zwiększenie ich wydalania lub zaburzenie metabolizmu oraz wystąpienie wielu innych działań niepożądanych.

Zatem zanim podejmiemy decyzje o włączeniu danego suplementu, pamiętajmy że nie zastąpi on prawidłowego i racjonalnego sposobu odżywiania. Najlepiej przed podjęciem decyzji skonsultować się z lekarzem prowadzącym, wykonać odpowiednie badania (np. stężenie danego składnika we krwi), jeśli badanie potwierdzi jego niedobór warto uzupełnić go poprzez suplementację.
dr Justyna Kaźmierczak

Autor przy pisaniu artykułu korzystał z:
1. Farmacja praktyczna, redakcja naukowa Jachowicz R. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2017, Interakcje leków z żywnością, s. 537-585
2. Jarosz M., Dzieniszewski J. Uważaj co jesz, gdy zażywasz leki – interakcje między żywnością, suplementami diety a lekami. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2007
3. Jarosz M., Dzieniszszewski J. Interakcje leków z żywnością i alkoholem. Wydawnictwo Medyczne Borgis, Warszawa 2004
4. Korzeniowska K., Jabłecka A. Interakcje leków z pożywieniem. Farmacja Współczesna