Poniżej publikujemy fragmenty tekstów, w których ścierały się różne koncepcje przyszłości gwar śląskich. Czy kodyfikacja im zaszkodzi, czy też pomoże zachować je dla potomnych?
"
Rozmowa z senator Marią Pańczyk-Pozdziej (DZ z 26 sierpnia br.)
Przewidziała pani, że Ślązacy skoczą sobie do oczu z powodu gwary?
Nigdy! Kiedy 20 lat temu przymierzałam się do konkursu "Po naszymu..." i nobilitowania Ślązaków poprzez gwarę, myślałam o tym, żeby mogli się w niej wypowiadać łatwiej i prościej, żeby stali się pewniejsi siebie. I to się stało. Dlaczego apologeci języka śląskiego nie pytają o zdanie uczestników tego konkursu, a jest ich ponad 2 tysiące. Oni chcą mówić swoimi gwarami, nie potrzebują żadnego języka.
Zwolennicy języka śląskiego głoszą, że kodyfikacja wymagać będzie wyrzeczeń.
Kto się ma poświęcić? Cieszynianie, Rybniczanie, Opolanie? W Cieszynie ktoś będzie chciał się uczyć gwary opolskiej? Natomiast tworzenie z wszystkich gwar śląskich jednego języka jest nieporozumieniem, z krzywdą dla tych gwar. Językoznawcy skupieni w Radzie Języka Polskiego wypowiedzieli się jednoznacznie - śląska mowa nie spełnia formalnych wymogów, aby mogła zostać uznana za język regionalny.
*Codziennie rano najświeższe informacje z woj. śląskiego prosto na Twoją skrzynkę e-mail. Zapisz się do newslettera
CZYTAJ LIST MONIKI KASSNER Z RAŚ, KTÓRA POLEMIZUJE Z MARIĄ PAŃCZYK-POZDZIEJ
*Codziennie rano najświeższe informacje z woj. śląskiego prosto na Twoją skrzynkę e-mail. Zapisz się do newslettera
TADEUSZ KIJONKA KOMENTUJE APEL MICHAŁA SMOLORZA
ALOJZY LYSKO KOMENTUJE APEL MICHAŁA SMOLORZA
POSEŁ MAREK PLURA SZERZY JĘZYK ŚLĄSKI W SEJMIE
NAUKOWCY ZGODNIE UZNAJĄ JĘZYK ŚLĄSKI, ALE RADA JĘZYKA POLSKIEGO JEST PRZECIWNA
"Czwarta śląska wojna domowa"
Felieton Michała Smolorza (DZ z 2 września br.)
(...) Od trzech lat trwa wyniszczająca wojna domowa, choć de facto obu zwaśnionym stronom chodzi o to samo: dowartościowanie "śląskiej godki" (...). Po wielekroć głosiłem z tego miejsca i powtarzam raz jeszcze, że bezdyskusyjną zasługą red. Marii Pańczyk jest stworzenie prekursorskiego ruchu społecznego na rzecz śląskiego dialektu i nikt jej tego nie odbierze (...). Do wyboru mamy: albo pogodzić się, że w następnym pokoleniu śląska tożsamość kulturowa będzie już tylko historyczną ciekawostką, albo zebrać siły, wspólnie wymóc na parlamentarzystach zmianę prawa (...). Po 90 latach znów toczymy bratobójczą śląską wojnę, w której realny interes ma ktoś zupełnie inny.
"Konflikt w dwóch kolorach"
Wypowiedź posła Marka Plury (DZ z 5 września)
Apel o pojednanie Ślązaków uważam za słuszny pod jednym wszak warunkiem, że wszystkie strony konfliktu potrafią uszanować stanowisko przeciwne. W tym konflikcie są tylko dwa kolory - biały i czarny. Nie ma żadnych szarości. Ja nie zrezygnuję z dążeń do kodyfikacji i uznania gwar śląskich za język regionalny.
*Codziennie rano najświeższe informacje z woj. śląskiego prosto na Twoją skrzynkę e-mail. Zapisz się do newslettera
CZYTAJ LIST MONIKI KASSNER Z RAŚ, KTÓRA POLEMIZUJE Z MARIĄ PAŃCZYK-POZDZIEJ
*Codziennie rano najświeższe informacje z woj. śląskiego prosto na Twoją skrzynkę e-mail. Zapisz się do newslettera
POSEŁ MAREK PLURA KOMENTUJE APEL MICHAŁA SMOLORZA
TADEUSZ KIJONKA KOMENTUJE APEL MICHAŁA SMOLORZA
ALOJZY LYSKO KOMENTUJE APEL MICHAŁA SMOLORZA
POSEŁ MAREK PLURA SZERZY JĘZYK ŚLĄSKI W SEJMIE
NAUKOWCY ZGODNIE UZNAJĄ JĘZYK ŚLĄSKI, ALE RADA JĘZYKA POLSKIEGO JEST PRZECIWNA
"Śląska gwara to język pojednania"
Wypowiedź literata Tadeusza Kijonki (DZ z 5 września)
Dyskusja o przyszłości mowy śląskiej niepotrzebnie przeniosła się na pole walki politycznej i stąd to zacietrzewienie, w którym dominują argumenty niejęzykowe. Gwara wymaga pojednania i traktowania jej jak język porozumienia. Nie służy do odcinania kuponów politycznych. Dyskusja o przyszłości mowy śląskiej wymaga przede wszystkim argumentów językowych.
"Kto się upomni o śląską mowę"
Rozmowa z Alojzym Lyską, śląskim publicystą, byłym posłem (DZ z 6 września)
Wśród Ślązaków może zapanować zgoda?
Może, ale pod warunkiem, że ona nie osłabi dążeń do uznania języka śląskiego.
Żadnych kompromisów z przeciwnikami kodyfikacji?
Chodzi o to, żeby utrzymać ducha śląskiej mowy, nie zatracić jej. Szybko się polonizujemy.
Brak norm uniemożliwia panu spełnienie się jako twórca?
Ale strasznie się trudzę, żeby gwarę zapisać. Ona jest w tym zapisie bardzo płytka, a chodzi o to, by ci wszyscy, którzy chcą się w niej wypowiadać, poszli w głęboką śląszczyznę.
*Codziennie rano najświeższe informacje z woj. śląskiego prosto na Twoją skrzynkę e-mail. Zapisz się do newslettera
CZYTAJ LIST MONIKI KASSNER Z RAŚ, KTÓRA POLEMIZUJE Z MARIĄ PAŃCZYK-POZDZIEJ
*Codziennie rano najświeższe informacje z woj. śląskiego prosto na Twoją skrzynkę e-mail. Zapisz się do newslettera
POSEŁ MAREK PLURA KOMENTUJE APEL MICHAŁA SMOLORZA
TADEUSZ KIJONKA KOMENTUJE APEL MICHAŁA SMOLORZA
ALOJZY LYSKO KOMENTUJE APEL MICHAŁA SMOLORZA
POSEŁ MAREK PLURA SZERZY JĘZYK ŚLĄSKI W SEJMIE
NAUKOWCY ZGODNIE UZNAJĄ JĘZYK ŚLĄSKI, ALE RADA JĘZYKA POLSKIEGO JEST PRZECIWNA
"Przestrzegam przed kodyfikacją"
Wypowiedź posła Henryka Siedlaczka (DZ z 7 września)
Ta wojna rozgrywa się tylko w śląskiej konurbacji, u mnie na wsi, w okolicach Raciborza, Wodzisławia jej nie widać. Każdy tu godo po swojemu. Bo mowa śląska jest jak ukwiecony ogród, a nie jednolita grządka. Na tym polega jej urok. Sięgnijmy po doświadczenia Kaszubów, którzy zdecydowali się na jeden język regionalny, a efekt jest taki, że dzieci innej mowy uczą się w szkole, a po powrocie do domu, mówią też inaczej.
"Posłuchajmy rady językoznawców"
Senator Bronisław Korfanty (DZ z 7 września)
Dla mnie w tym sporze o przyszłość gwar śląskich ważna jest opinia specjalistów - językoznawców. Z całym szacunkiem dla pracy parlamentarzystów, ale to nie oni będą decydować, czy gwara jest językiem regionalnym. Ona ma wiele odcieni. Na tarkę do prania mówimy w różnych miejscach Górnego Śląska: waszbret, rómpla, pradło. Które słowo wybrać na określenie jednej rzeczy? Takich przykładów jest więcej. Twórzmy warunki, by wszystkie gwary śląskie dalej się rozwijały.
*Codziennie rano najświeższe informacje z woj. śląskiego prosto na Twoją skrzynkę e-mail. Zapisz się do newslettera
CZYTAJ LIST MONIKI KASSNER Z RAŚ, KTÓRA POLEMIZUJE Z MARIĄ PAŃCZYK-POZDZIEJ
*Codziennie rano najświeższe informacje z woj. śląskiego prosto na Twoją skrzynkę e-mail. Zapisz się do newslettera
POSEŁ MAREK PLURA KOMENTUJE APEL MICHAŁA SMOLORZA
TADEUSZ KIJONKA KOMENTUJE APEL MICHAŁA SMOLORZA
ALOJZY LYSKO KOMENTUJE APEL MICHAŁA SMOLORZA
POSEŁ MAREK PLURA SZERZY JĘZYK ŚLĄSKI W SEJMIE
NAUKOWCY ZGODNIE UZNAJĄ JĘZYK ŚLĄSKI, ALE RADA JĘZYKA POLSKIEGO JEST PRZECIWNA
"Mowa śląska ma łączyć Ślązaków"
Rozmowa z prof. Krystyną Heską-Kwaśniewicz, literaturoznawcą UŚ (DZ z 8 września)
Czy rozmowa może doprowadzić do zakończenia sporów?
Oczywiście, ale pod warunkiem, że będzie to rozmowa na odpowiednim poziomie kulturalnym i merytorycznym. Michał Smolorz apeluje o zgodę, ale to także on nadał agresywny ton tym sporom, atakował personalnie osoby, które miały inne zdanie.
Przyszłością mowy śląskiej powinni się zająć językoznawcy czy politycy?
Językoznawcy, bo politycy się na tym nie znają i zawsze coś chcą przy okazji wygrać.
Przy takich właśnie rozmowach wypływa wspólnota celów
Marek Twaróg, redaktor naczelny Dziennika Zachodniego
To ważna debata, bo definiuje nie tylko podejście do kwestii śląskiej mowy. Definiuje też - w pewnym stopniu - punkt widzenia na śląskość w ogóle. A nawet pokazuje, jak postrzegane są normy prawne i jak głęboki wpływ na kulturę i ocenę historii winna mieć polityka. Cieszę się, że DZ stał się forum kolejnej debaty o śląskości i godce. Jako największa gazeta na tej ziemi mamy nie tylko legitymację, by ją moderować, ale i obowiązek taki wysiłek podjąć.
Po opublikowanej w DZ rozmowie Teresy Semik z Marią Pańczyk-Pozdziej - gdzie twórczyni "Po naszymu, czyli po śląsku" powtórzyła swój pogląd o niekoniecznym kodyfikowaniu mowy śląskiej - tekst-apel do wszystkich środowisk zainteresowanych śląską kulturą napisał u nas Michał Smolorz. Wezwał do zgody i wykazywał, że mimo trudności w kodyfikacji, warto użyć norm prawnych do jego ochrony, w gruncie rzeczy przecież "mamy do czynienia ze wspólnotą celów, każdy bowiem chce chronić śląski »język duszy«, wyrwać go z getta, ożywić i nadać mu należną rangę społeczną".
Nie mam złudzeń: zgoda nie jest tuż-tuż, na wyciągnięcie ręki. Warto jednak zmienić chociaż styl rozmowy na ten temat. Zapiekłość jednych, trwanie przy swoim drugich, coraz mocniejsze słowa, sprowadzają nas na manowce, przez co coraz więcej energii tracimy na to, by - zaczerpnę raz jeszcze ze Smolorza - "po 90 latach znów toczyć bratobójczą śląską wojnę".
Cytuję go z premedytacją, bo styl dyskusji, jaki w tej kwestii tydzień temu zaproponował Smolorz, jest "Dziennikowi Zachodniemu" i mnie osobiście, bliski. Właśnie dlatego stał się zaczątkiem debaty. Dziś jej nie kończymy, lecz zapraszamy do rozmowy.
*Codziennie rano najświeższe informacje z woj. śląskiego prosto na Twoją skrzynkę e-mail. Zapisz się do newslettera
CZYTAJ LIST MONIKI KASSNER Z RAŚ, KTÓRA POLEMIZUJE Z MARIĄ PAŃCZYK-POZDZIEJ
*Codziennie rano najświeższe informacje z woj. śląskiego prosto na Twoją skrzynkę e-mail. Zapisz się do newslettera
POSEŁ MAREK PLURA SZERZY JĘZYK ŚLĄSKI W SEJMIE
NAUKOWCY ZGODNIE UZNAJĄ JĘZYK ŚLĄSKI, ALE RADA JĘZYKA POLSKIEGO JEST PRZECIWNA
Dołącz do nas na Facebooku!
Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!
Dołącz do nas na X!
Codziennie informujemy o ciekawostkach i aktualnych wydarzeniach.
Kontakt z redakcją
Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?