Kopalnia Zabrze - Wschód, czyli część Kopalni Królowej Luizy, a kolejno Kopalni Zabrze. Zobaczcie archiwalne zdjęcia kopalni i górników

Kopalnia Zabrze - Wschód - skąd się wzięła i jaka jest jej historia? Można powiedzieć, że swój początek ma już w 1791 roku, choć powstała znacznie później. Wszystko zaczęło się od założenia kopalni Królowej Luizy, która rozwijała się w bardzo szybkim tempie. W latach 1869-1890 by zwiększyć wydobycie zgłębiono kolejne szyby, które utworzyły Pole Wschodnie zakładu. W kolejnych latach Królowa Luiza podzielona została na trzy pola wydobywcze – Zachodnie, Wschodnie i Południowe. Po II Wojnie Światowej kopalnie otrzymały nazwy „Zabrze-Zachód” i Zabrze-Wschód”, a następnie w kwietniu 1957 r. obydwie kopalnie połączono w jeden zakład KWK „Zabrze”

Od końca XVIII wieku, przemiany gospodarcze, technologiczne i społeczne na Śląsku kształtowały oblicze współczesnego, industrialnego regionu. Odkrycie bogactwa węgla kamiennego stało się kluczowym momentem w historii, stając się fundamentem potęgi naszego regionu. W 1779 roku Friedrich Anton von Heinitz, minister stanu Prus i współzałożyciel Akademii Górniczej w Freibergu, sprowadził na Śląsk Friedricha Wilhelma von Redena. Reden, jako dyrektor Wyższego Urzędu Górniczego we Wrocławiu i późniejszy minister do spraw górnictwa i hutnictwa, odegrał istotną rolę w przyspieszeniu rewolucji przemysłowej na tym obszarze. Jego działania miały długotrwały wpływ na rozwój naszego regionu.

Historia Kopalni Luiza sięga początków XIX wieku, kiedy Salomon Izaak z Brabantu, żydowski kupiec i przedsiębiorca, odkrył pokłady węgla w okolicy. To odkrycie zapoczątkowało dynamiczny rozwój pierwszego nowoczesnego zagłębia przemysłowego na wschód od Łaby.

Od momentu powstania w 1791 roku kopalnia "Królowa Luiza" rozwijała się w szybkim tempie, osiągając w 1816 roku aż 25% całego wydobycia węgla na Górnym Śląsku. Dynamiczny rozwój zakładu był możliwy dzięki wprowadzaniu nowatorskich rozwiązań technologicznych, takich jak nowoczesne maszyny wyciągowe, wentylatory, czy elektryczne lokomotywy dołowe. Kopalnia stała się nie tylko jednym z największych, ale i najbardziej wydajnych zakładów wydobywczych w Europie. W 1929 roku kopalnia została podzielona na dwie samodzielne jednostki: „Królowa Luiza Zachód” i „Królowa Luiza Wschód”.

Rozwój kopalni "Królowa Luiza" przyczynił się również do przemiany Zabrza z niewielkiej wioski w prężny ośrodek przemysłowy. Wraz z ekspansją kopalni, w okolicy powstały nowoczesne zakłady przemysłu przetwórczego węgla, w tym koksownie i elektrownie, co zapoczątkowało intensywny rozwój tej części Europy.

Po II wojnie światowej kopalnie "Królowa Luiza Zachód" i "Królowa Luiza Wschód" przemianowano na "Zabrze-Zachód" i "Zabrze-Wschód". W 1957 roku obie kopalnie zostały połączone tworząc KWK "Zabrze", pozostając w awangardzie górniczej. Stopniowo zaniechano wydobycia na polu "Zachodnim", skupiając się na polu "Wschodnim", gdzie powstał głęboki na 833 m szyb Poremba V.

W 1962 roku, dzięki nowoczesnemu kombajnowi ścianowemu i innowacyjnemu systemowi organizacji pracy, osiągnięto rekordowe dobowe wydobycie. Metoda ta została nazwana "ścianą Zabrze", a system organizacji pracy - "systemem Zabrze". Kopalnia "Zabrze" znalazła się nawet w nazwie jednego ze statków Polskiej Żeglugi Morskiej, symbolizując swoje znaczenie.

W styczniu 1976 roku kopalnie "Zabrze" i "Bielszowice" połączono tworząc KWK "Zabrze". W 1983 roku zmieniono jej nazwę na KWK "Zabrze-Bielszowice". W 1987 roku kopalnia ta zatrudniała niemal 12 tysięcy pracowników i wydobywała 5 mln ton węgla, co czyniło ją jedną z największych w polskim górnictwie węglowym.

Po 207 latach działalności, w 1998 roku kopalnia "Zabrze" zaprzestała wydobycia węgla.

Historia "Królowej Luizy" nie została zapomniana. W 1965 roku otwarto pierwszą podziemną trasę turystyczną górnictwa węglowego w Polsce na Polu Zachodnim kopalni "Zabrze". Miała ona propagować górnictwo i zachęcać młodych ludzi do pracy w tej branży. Działalność propagandowa i turystyczna prowadzona była również w ramach Ośrodka Szkolenia Zawodowego i Propagandy Górnictwa, który powstał w 1985 roku. Jednakże, z powodu problemów z utrzymaniem sieci podziemnych wyrobisk, działalność turystyczna kopalni została zaprzestana w 1979 roku.

Wkrótce tereny kopalni wokół szybu Wyzwolenie zostały wykorzystane do celów propagandowych i turystycznych, tworząc sztolnię szkoleniowo-propagandową. Po ponad dwóch dekadach działalności, w 2011 roku Skansen Górniczy "Królowa Luiza" został zamknięty, poddany rewitalizacji w ramach projektu Sztolni Królowa Luiza.

Nazwa "Sztolnia Królowa Luiza" jest współczesną nazwą stworzoną z myślą o prowadzeniu ruchu turystycznego w dwóch historycznych obiektach, które zostały ze sobą połączone: kopalni "Królowa Luiza" oraz Głównej Kluczowej Sztolni Dziedzicznej. Obiekt codziennie mogą odwiedzać turyści z całego świata.