Książka na weekend: „Pocztówka”. Piękna francuska powieść o poszukiwaniu korzeni, najnowszej historii i rodzinnych tajemnicach

Jest styczeń 2003 roku w Paryżu. Do skrzynki pocztowej matki Anny Berest trafia niepozorna pocztówka. Przedstawia paryską Operę Garniera, a na odwrocie widnieją tylko cztery imiona: Ephraim, Emma, Noemie, Jacques. Pocztówka nie jest podpisana. Matka Anny, Lelia jest Żydówką i doskonale wie, czyje są to imiona. Ephraim i Emma to jej dziadkowie, a Noemie i Jacques ciotka z wujkiem, których nigdy nie poznała. Wszyscy zginęli w 1942 roku w Auschwitz. Z całej rodziny Rabinowiczów uratowała się tylko Miriam, której córką jest Lelia, a wnuczką Anne Berest.

Rodzina jest zaskoczona, nawet zszokowana, bo po cóż anonimowemu autorowi były potrzebne te imiona? Nikt nie rzuca się do poszukiwań. Dopiero 10 lat później Anne rozpoczyna własne śledztwo. W styczniu 2003 było jej nawet wstyd - zobaczyła imiona przodków, o których nic nie wiedziała. Na szczęście Lelia grzebała w archiwach, książkach, różnych publikacjach i potrafiła co nieco opowiedzieć. Anne chce więcej – nie tylko odnaleźć anonimowego autora pocztówki, ale i dogłębnie odtworzyć losy rodziny.

Historia Rabinowiczów okazała się fascynująca. Ta wywodząca się z Rosji rodzina jeszcze na długo przed drugą wojną światową rozpierzchła się po świecie. Senior rodu wyjechał z żoną do Palestyny, jeden z synów do Paryża, ktoś do Pragi, a Ephraim Rabinowicz ucieka z żoną Emmą z Rosji na Łotwę. Ci ostatni sporo czasu spędzali też w Łodzi, stąd pochodziła Emma, jej ojciec był przemysłowcem. Rodzina przeprowadza się też do Palestyny, a stamtąd do Francji. Paryż jest wielkim marzeniem Ephraima, tu chce opatentować swoje wynalazki, być przykładnym obywatelem. Jego dzieci – Miriam, Noemie i Jacques świetnie się uczą, władają kilkoma językami i nie są związane z religią. Ephraim nie chodzi do synagogi, nie urządza synowi bar micwy. Kompletuje za to dokumenty i wydeptuje ścieżki do urzędów prosząc o przyznanie francuskiego obywatelstwa. Ale nic z tego, Francja nie kwapi się do takiego kroku, co i rusz wyszukuje przeszkody, a Ephraim obserwuje tylko, jak do Paryża ściągają niemieccy Żydzi wypędzeni przez Hitlera.

Anne Berest odtworzyła też tragiczne losy rodziny w czasie wojny. Dowiedziała się, co stało się z Noemie, dlaczego deportowany został też 17-letni Jacques i jak udało się przeżyć Miriam. Anne odwiedzała francuskie miasteczka, w których żyła jej rodzina, próbowała dotrzeć do sąsiadów, wynajęła nawet prywatnego detektywa.

I tak powstała książka na podstawie własnych rodzinnych poszukiwań. Czyta się ją jak powieść detektywistyczną, bo autorka przeprowadza własne śledztwo i jak sagę rodzinną, bo dość dokładnie mamy odtworzone dzieje Rabinowiczów. Widać, jak dzisiaj Francja próbuje zmierzyć się z odpowiedzialnością za postawę francuskiej żandarmerii podczas drugiej wojny światowej, z jej rolą przy zatrzymywaniu Żydów. Autorce udaje się wszystko – i próba zrozumienia własnej tożsamości, i odnalezienie nadawcy pocztówki.

Książka była nominowana do Nagrody Goncourtów. Polecam!