Marzec wyjątkowo szczęśliwy dla Ślązaków? Po wyroku trybunału, czas na drugą ważną decyzję

W czwartek 14 marca poznaliśmy wyrok Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, z którego wynika, że polski sąd, likwidując Stowarzyszenie Osób Narodowości Śląskiej, złamał prawo, które gwarantuje wolność zrzeszenia się. Chodzi o naruszenie artykułu 11. Europejskiej Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności.

Przewodniczący Ruchu Autonomii Śląska Jerzy Gorzelik w rozmowie z Dziennikiem Zachodnim tłumaczy, że proces dochodzenia do tego efektu trwał od 1996 r.

- W rezultacie powstał statut sformułowany w taki sposób, by nie można było wobec niego podnieść prawnych zastrzeżeń. Należy pogratulować głównemu wykonawcy tego planu - Piotrowi Długoszowi. To przede wszystkim działacze opolskich struktur Ruchu Autonomii Śląska kierowali tą sprawą. Dali mi mocną i dobrą zmianę (…) Również Waldemar Murek służył tutaj prawną pomocą - zauważa przewodniczący.

Gorzelik zgadza się ze słowami europosła Łukasza Kohuta, który stwierdził za pośrednictwem mediów społecznościowych, że orzeczenie trybunału ma wymiar historyczny. - Nabrało ono takiego znaczenia wskutek nierozumnego oporu polskich władz i sądów, które zapierały się, by nie dopuścić do tego, aby w jakimkolwiek obiegu prawnym pojawiło się pojęcie narodowości śląskiej. Nawet na przekór uwarunkowaniom prawnym - dodaje.

Wyjaśnijmy, że trybunał uznał w orzeczeniu, że władze krajowe nie wykazały, że nazwa skarżącego stowarzyszenia i brzmienie dwóch postanowień statutu stowarzyszenia, które odnosiły się do "narodowości śląskiej", mogły stanowić zagrożenie dla porządku publicznego. Zdaniem ETPCz, powody, na które powoływały się władze w celu rozwiązania skarżącego stowarzyszenia, nie były istotne i wystarczające.

Prezes Związku Górnośląskiego Grzegorz Franki podkreśla, że od 14 marca państwo polskie nie może już stwierdzić, że nie ma narodu śląskiego. Dodaje również, że orzeczenie nie załatwia wielu rzeczy, ale ułatwia drogę do tego, aby Ślązacy mieli możliwość samostanowienia o sobie.

Wyrok trybunału sprawił, że został przełamany pewien opór, co niesie za sobą pewne możliwości. Niewykluczone, że wiele osób ze Śląska odzyskało utracony zapał czy dawną mobilizację do zabiegania o to, co śląskie.

- Ślązacy, mimo starań, przez wiele lat mieli poczucie, że nic się nie zmienia. (…) Jako przewodniczący RAŚ niemal na każdym kroku spotykałem się z głosami rozczarowania - robicie, ale nic z tego nie wynika. Teraz się okazuje, że marzec będzie wyjątkowo dobry i szczęśliwy dla Ślązaków. Z jednej strony decyzja trybunału, a z drugiej spodziewane pomyślne głosowanie w Sejmie nad nowelizacją ustawy, która ma przynieść uznanie języka śląskiego za język regionalny - mówi Jerzy Gorzelik.

Pierwsze czytanie projektu ustawy w sprawie uznania języka śląskiego za język regionalny ma odbyć się na najbliższym posiedzeniu Sejmu, które zaplanowano na 20-22 marca. Premier Donald Tusk zapowiedział wcześniej, że nadanie mu takiego statusu to jeden ze stu konkretów na pierwsze sto dni jego rządu. Poparcie dla projektu zapowiedzieli także liderzy ugrupowań wchodzących w skład koalicji rządzącej.

Europoseł Lewicy Marek Balt w dalszym ciągu zapewnia o nieustającym poparciu dla Ślązaków. - Śląska kultura i język powinny być wspierane przez państwo, ale także promowane i upowszechniane. Jeszcze jako SLD przyjęliśmy nawet w tej sprawie uchwałę, poprzedzoną konsultacjami społecznymi - mówi.

Dobre nastroje Ślązaków może popsuć jedynie prezydenckie weto. Choć nie wydaje się, żeby prezydent nosił się z takim zamiarem, a tym bardziej miał zdecydować się na tak niepopularną decyzję, tuż po wyroku strasburskim.

- Jeśli zdarzyłoby się, że prezydent zawetuje ustawę, to wtedy Ślązacy powinni domagać się od prezydenta uzasadnienia jego decyzji - komentuje Grzegorz Franki.

Ruch Autonomii Śląska podkreśla, że niezwykle ważna jest chęć rozwoju własnej wspólnoty. W tym zakresie kluczowe są dwie płaszczyzny działania. Pierwsza polegająca na uzyskiwaniu prawnych koncesji, ram, w których można działać, a druga na wypełnianiu ich. Chodzi tu o pojawianie się śląskich treści w systemie nauczania, czy też poważne traktowanie edukacji regionalnej.

W ocenie przewodniczącego RAŚ, te działania nie powinny wzbudzać absolutnie żadnych obaw w związku z tzw. zakłócaniem porządku publicznego. Pogłębią natomiast spójność społeczną, sprawią, że obywatele będą się silniej identyfikowali także z państwem. Podobnego zdania jest prezes Związku Górnośląskiego. - Uznanie języka śląskiego za język regionalny nie oznacza, że następnego dnia, za rok czy za pięć lat więcej ludzi będzie godać w przestrzeni publicznej. Chodzi o to, że język nabierze rangi. Będą środki finansowe, żeby go przebadać, opisać i wyszkolić osoby, które by tego języka uczyły w przyszłości w szkołach. Tak możemy ocalić śląską mowę od zapomnienia - wyjaśnia Franki.

Na pewno nie można zapomnieć, że do wyroku europejskiego trybunału przyczyniły się także setki tysięcy osób deklarujące przynależność śląską podczas spisu powszechnego w 2021 r. Wówczas narodowość śląską zadeklarowało w sumie 596 224 osoby (236 588 jako pierwszą, 187 372 jako jedyną). Używanie języka śląskiego w kontaktach domowych potwierdziło 467 145 osób (54 957 jako jedynego).