Milczący świadek historii. Cmentarz żydowski przy DW 901 w Pyskowicach wzbudza ogromny smutek. Zobaczcie i oceńcie sami. ZDJĘCIA

Przejeżdżając drogą wojewódzką nr 901 z Gliwic do Pyskowic nie sposób nie zwrócić uwagi na samotne macewy - żydowskie nagrobki, wznoszące się na niewielkim pagórku, tuż przy ruchliwym skrzyżowaniu i markecie Biedronka.

Postawne tablice stoją tu, pod gałęziami rozłożystych dębów, od setek lat. Kirkut, czyli żydowski cmentarz, powstał na skraju wsi Zaolszany w kwietniu 1830 roku. Pyskowice i okoliczne wsie zamieszkiwało wówczas około 250 Żydów.

Najstarsza macewa na pyskowickim kirkucie to nagrobek Jehudy Leiby z 1833 roku.

Jak możecie zauważyć na jednym ze zdjęć w naszej galerii, Żydzi na grobach kładą kamienie. W ten sposób nawiązują do słów biblijnych, zawartych w Księdze Jozuego: „I wznieśli nad nim wielki stos kamieni, który jest aż do dnia dzisiejszego.”

W czasach biblijnych kamienie zabezpieczały zwłoki złożone w grobie przed zbezczeszczeniem przez hieny i inne dzikie zwierzęta.

Wśród przedstawień symbolicznych na macewach występują m.in.:

• ręce w geście błogosławieństwa – to znak, że pochowano tam rabinów lub cadyków,
• świeca i świecznik – oznacza, że w tym miejscu została pochowana kobieta – w tradycji judaizmu w żydowskiej rodzinie to kobieta zapala szabasowe świece,
• złamana świeca - oznacza przerwane życie,
• złamane drzewo – znak przedwczesnej śmierci,
• dzban - symbol potomków rodu Lewiego, pełniących powinności religijne w świątyni, do nich należało obmywanie rąk kapłanów przed błogosławieństwem,
• skrzydlate gryfy - ten symbol oznacza potęgę Boga,
• klepsydra – znak przemijającego czasu.

Tuż przy cmentarzu żydowskim w Pyskowicach stoi też ceglany, niewielki budynek. To dom przedpogrzebowy. Dziś wszelkie otwory, przez które udałoby się wejść do środka są zabezpieczone, ale jeszcze kilka lat temu można było swobodnie zajrzeć do jego wnętrza.

Swego czasu w budynku urządzono tapicernię. Nie przetrwała jednak długo. Później to miejsce trawił czas, często rezydowali tu też bezdomni.

Co ciekawe, w tym miejscu podczas II wojny światowej mieszkali ostatni pyskowiccy Żydzi. Za ścianę służył im zwisający dywan. W 1943 roku wywieziono ich do obozu Auschwitz-Birkenau.

Nieopodal budynku, na niewielkim, wytyczonym ogrodzeniem terenie, w 1988 roku postawiono pomnik z inskrypcją w języku hebrajskim, polskim i niderlandzkim: Tutaj spoczywają przez hitlerowców zamordowani Żydzi.