Prof. J. Tambor: uznanie języka śląskiego może przynieść wyłącznie dobre rezultaty

Na najbliższym posiedzeniu Sejmu ma odbyć się pierwsze czytanie projektu ustawy w sprawie uznania języka śląskiego za język regionalny (21 marca - red.). Premier Donald Tusk zapowiedział wcześniej, że nadanie mu takiego statusu to jeden ze stu konkretów na pierwsze sto dni jego rządu. Poparcie dla projektu zapowiedzieli także liderzy Polski 2050 oraz Nowej Lewicy.

Wiceprzewodnicząca Rady Języka Śląskiego prof. Jolanta Tambor w korespondencji z Dziennikiem Zachodnim wskazuje, że uznanie języka śląskiego za język regionalny, nadanie mu statusu języka regionalnego jest ważnym gestem w stosunku do półmilionowej społeczności, która w Narodowym Spisie Powszechnym zadeklarowała swoją narodową/etniczną tożsamość oraz język śląski jako swój język pierwszy.

- To gest, który może przynieść wyłącznie dobre rezultaty. Człowiek, który może manifestować swoją tożsamość i posługiwać się swoim językiem o uznanym statusie i uregulowanym prestiżu, jest człowiekiem wartościowszym dla kraju, w którym mieszka, dla państwa, którego jest obywatelem. Taki obywatel nie musi walczyć o odzyskanie swojej tożsamości, może poświęcić się działaniom pozytywnym na rzecz kultury, dziedzictwa i promowania najważniejszych wartości regionu oraz narodu, który reprezentuje - uważa dr J. Tambor.

Skąd więc miejsce na zagrożenie, o którym tak wiele się mówiło? A może dalej można gdzieś usłyszeć? Zdaniem dyrektorki Szkoły Języka i Kultury Polskiej UŚ wszystkie problemy, jakie obserwujemy w ostatnich trzydziestu latach choćby związane z tarciami i konfliktami etniczno-narodowościowymi wynikają raczej z ograniczeń możliwości prezentowania swojej odmiennej, mniejszościowej, etnicznej, regionalnej tożsamości, a nie z faktu jej posiadania.

W jej ocenie uznanie śląskiego jako języka regionalnego świadczy o dojrzałości państwa, dojrzałości społeczeństwa, które potrafi budować siłę ze swojej różnorodności.

Prof. Tambor tłumaczy, że po uznaniu języka śląskiego i wpisaniu go do Ustawy o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz o językach regionalnych należy natychmiast podjąć działania na rzecz śląskiej edukacji - i to edukacji szeroko rozumianej, nieograniczonej do nauczania szkolnego. - Jeśli język śląski w swej wersji literackiej, skodyfikowanej graficznie, ma być skarbcem przechowującym tradycje i wartości, muszą umieć korzystać z niego także dorośli, którzy dotąd nie sięgali po śląskie teksty pisane - zaznacza.

- Kiedyś moi rozmówcy, z którymi prowadziłam wywiady do badań habilitacyjnych, opublikowanych potem w książce "Mowa Górnoślązaków oraz ich świadomość językowa i etniczna", na przełomie wieków XX i XXI mówili: "niy, niy bydymy pisać po ślónsku, bo to sie strasznie ciynżko czyto". Chcemy, by "niy czytało sie ciynżko", bo przecież język i to, co z sobą niesie jest niezbywalnym składnikiem kultury - zatem należy pokazywać, że warto sięgać po śląskie teksty, pisane po śląsku bez uprzedzeń, a na pewno przyniosą wiele wspaniałych przeżyć i emocji - dodaje.

Jeśli zaś chodzi o szkolną edukację - dzieci, które będą uczestniczyć w "śląskich lekcjach", krok po kroku nabędą umiejętność czytania i pisania po śląsku, czyli poszerzą swoje kompetencje językowo-kulturowe.

Jak się okazuje Rada Języka Śląskiego, która powstała w grudniu 2023 r., rozesłała do szkół województwa śląskiego ankietę z pytaniem, ilu nauczycieli "godo" i ilu miałoby chęć uczestniczyć jako nauczyciele w edukacji regionalnej. Prof. Tambor zapewnia, że jest ich wielu. A o ich chęci nie należy się obawiać. Jako kierownicza Podyplomowych Studiów z Wiedzy o Regionie współprowadzonych przez Uniwersytet Śląski z Urzędem Marszałkowskim Województwa Śląskiego, przeznaczonych przede wszystkim, choć nie tylko dla nauczycieli, dodaje, że jest zainteresowanie studiami i opinie ich absolwentów pozwalają nie martwić się o kadrę dla edukacji regionalnej, edukacji śląskiej, edukacji w języku śląskim.

O dużym zainteresowaniu niech świadczą też nieustanne apele absolwentów tych studiów, by stworzyć ich II stopień, może właśnie z wyraźniejszym profilem językowym, co pozwoliłoby kompetencje nauczycieli poszerzyć i pogłębić.

Narodowość śląską podczas spisu powszechnego w 2021 r. zadeklarowało w sumie 596 224 osoby (236 588 jako pierwszą, 187 372 jako jedyną). Używanie języka śląskiego w kontaktach domowych potwierdziło 467 145 osób (54 957 jako jedynego).