W szybie Franciszek w Rudzie Śląskiej znajdzie się Lokalne Centrum Tradycji

Jak przekazała wiceprezydent Rudy Śląskiej, Aleksandra Skowronek, Lokalne Centrum Tradycji w szybie Franciszek będzie połączeniem elementów tzw. living museum, centrum edukacji regionalnej oraz centrum integracji międzypokoleniowej.

- W obiekcie powstanie ekspozycja stała o historii dzielnicy Ruda oraz szybu Franciszek - podkreśliła.

Zespół szybu Franciszek dawnej kopalni Wawel to jeden z najstarszych i najpiękniejszych, choć zaniedbanych zabytków przemysłowych w mieście. Znajduje się tuż obok dworca kolejowego w dzielnicy Ruda.

W lutym 2023 r. przedstawiciele władz miasta i Fundacji Most the Most podpisali umowę ws. 1 mln zł grantu na odnowienie i adaptację do nowych funkcji kompleksu szybu Franciszek.

Na przewidziany do końca tego roku remont budynku biurowego Franciszka miasto dostało też ponad 1 mln zł dofinansowania z budżetu Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii.

Zgodnie z planami, wnętrze Lokalnego Centrum Tradycji zostanie podzielone na kilka tematycznych przestrzeni. Jedną z nich będzie „izba kapelmajstra” – poświęcona tradycji muzycznej oraz śpiewaczej, która w Rudzie Śląskiej jest szczególnie bogata. W izbie przygotowana zostanie wystawa prezentująca tradycyjne instrumenty używane na Górnym Śląsku oraz miejsce prób dla wywodzących się z górnictwa orkiestr dętych i zespołów śpiewaczych popularyzujących pieśni śląskie.

Z kolei „izba śląskiego master chefa” ma być przestrzenią zaaranżowaną na tradycyjną śląską kuchnię, w której będzie można poznać tradycyjne sprzęty kuchenne i zapomniane przepisy. W kuchni, wyposażonej w tradycyjny śląski piec i nowoczesne sprzęty, będzie można wziąć udział w pokazach kulinarnych i samemu nauczyć się, jak przygotować: ślonski obiod, szałot, szpajzę, wodzionkę, kołocz czy hekele.

Kolejna przestrzeń to „izba szycio”, gdzie będzie można poznać elementy stroju śląskiego i jego historię, nauczyć się wiązać purpurkę i szlajfkę, dowiedzieć, jak i kiedy nosić korona, jak zrobić korale, czym jest zopaska, jakla i westa. Będzie można też uczyć się robienia na drutach czy szydełkowania.

Dla najmłodszych zostanie przygotowana „izba bajtla”, czyli pokój gier i zabaw dziecięcych, w którym najmłodsi poznają stare śląskie podwórkowe i domowe gry, a także nauczą się samodzielnie wykonywać tradycyjne zabawki.

W Lokalnym Centrum Tradycji będzie można odwiedzić także „działek”, czyli zewnętrzny ogródek warzywny z możliwością przeznaczenia jego części do upraw społecznych. W ogródku sadzone i uprawiane będą rośliny związane z tradycją kulinarną robotniczego Górnego Śląska. Wyhodowane w ogródku zioła, owoce i warzywa będą wykorzystywane w warsztatach w „izbie master chefa”.

Pozostałe obiekty zostaną zaadaptowane na mieszkania komunalne i wspomagane.

13,7 mln zł na budowę mieszkań wspomaganych ma pochodzić ze Zintegrowanych Funduszy Terytorialnych (przy wkładzie własnym miasta 2,4 mln zł. Budowa mieszkań komunalnych pochłonie ponad 9,4 mln zł, z czego 8 mln zł z 8. edycji rządowego Programu Inwestycji Strategicznych, a 1,4 mln zł z budżetu miasta.

- Mieszkania wspomagane to szansa na integrację mieszkańców z niepełnosprawnościami. Projekt da możliwość utworzenia takiej przestrzeni, gdzie osoby te swobodnie będą się mogły przemieszczać. Powstaną tu miejsca spotkań, odpoczynku i rekreacji, dodatkowo siłownia, a wokół skwery i teren urządzonej małej architektury - zapowiedziała wiceprezydent Skowronek.

Zgodnie z informacją miasta szyb Franciszek został wydrążony w 1857 r. jako szyb wydobywczy i przez przeszło pół wieku pełnił tę funkcję. Poza nim do zespołu zabudowań należą budynki portierni, nadszybia, dawnej łaźni górniczej, kotłowni, straży pożarnej, administracji, rozdzielni oraz stacji ratowniczej. Większość zabudowań powstała w drugiej połowie XIX w., a reszta na początku XX w.

Władze Rudy Śląskiej wskazują, że szyb Franciszek jest dla miasta materialną pamiątką historii górnictwa oraz związanej z nim kultury robotniczej i jednocześnie pozostałością po pierwszej kopalni węgla kamiennego na tym terenie - kopalni Brandenburg.

Formalnie zakład ten zaczął funkcjonować w 1770 r., ale nadanie pola do eksploatacji nastąpiło już w 1752 r., co oznacza, że był najstarszą kopalnią na Górnym Śląsku.

Nie zachowały się dane o autorze pierwszych obiektów szybu. Od 1907 r. kolejne zabudowania były projektowane przez Hansa von Poellnitz, architekta i kierownika zarządu budów w koncernie Ballestremów.

Nie zachowały się też wszystkie budynki tworzące zespół zabudowy, ale do dziś można podziwiać usytuowaną w środkowej części kompleksu 22-metrową, dwupodziałową wieżę wyciągową, budynek nadszybia oraz wieżę wieńczącą budynek straży pożarnej z ceglanymi, ozdobnymi elewacjami.

(PAP)