Mościce to stare, przedwojenne osiedle willowe, zbudowane specjalnie dla pracowników "azotów" nawiązujące architekturą do koncepcji miasta-ogrodu - usłyszałam kilka dni temu w Tarnowie. Hasło: miasto- ogród wystarczyło, żeby zainteresować się tematem. Bo przecież my na Śląsku mamy Giszowiec, zbudowany według tej samej koncepcji. Czy Mościce wyglądają podobnie? Spacerując wąskimi, zadrzewionymi uliczkami usiłowałam podejrzeć, co kryje się za parkanami, jak wyglądają przedwojenne wille i czy rzeczywiście Mościce można porównać do Giszowca.
Giszowiec: domy w stylu wiejskim
Giszowiec powstał według jednej, spójnej koncepcji architektonicznej Georga i Emila Zillmannów jeszcze przed pierwszą wojną światową (1907 - 1910). Było to osiedle z domkami dla robotników i kadry urzędniczej, każdy z ogródkiem. W środku zaprojektowano rynek, a wokół niego budynki administracyjne, gospoda, sala teatralna, sklepy, łaźnia, magiel. Wszystko w stylu wiejskim, wzorowane na tradycyjnym budownictwie górnośląskim. GISZOWIEC HISTORIA KLIKNIJ A Mościce?
Mościce: dworki i wille
Mościce powstawały później, w latach 20 i 30. ubiegłego wieku, dla pracowników powstających właśnie zakładów azotowych. Zbudowano kilka osiedli, zarówno dla kadry kierowniczej (najokazalsze wille w osiedlu przyfabrycznym, w stylu polskich dworków, z wielkimi ogrodami, ulokowane w najbliższym sąsiedztwie fabryki, w pobliżu tzw. dyrektorówki - pałacyku dla dyrektora) jak i mniejsze już domy, z niewielkimi ogródkami, osiedla Za Torem. Te tutaj były zróżnicowane powierzchniowo (inne dla inżynierów, inne dla robotników). Potem powstawały kolejne osiedla, Mościce się rozrastały.
Mościce dziś
W piątkowe majowe popołudnie AD 2013 w Mościcach jest cicho i sennie. Uliczki zupełnie puste, domy ukryte za drzewami i w ogrodach. Spoza krzewów trudno dostrzec szczegóły architektury. Najbardziej okazały budynek mieszkalny osiedla przyfabrycznego Mościc to tzw. dyrektorówka. To bardziej pałacyk niż willa. Bryła, nawiązująca architekturą do pałacu łazienkowskiego, zamyka cichą uliczkę, wysadzaną głogami, prowadzącą wprost do budynku dyrekcji fabryki. To w dyrektorówce mieszkał m.in. Eugeniusz Kwiatkowski, najsłynniejszy chyba przedwojenny minister skarbu, przemysłu i handlu, a w latach 1931-1935 dyrektor Państwowych Fabryk Związków Azotowych w Chorzowie i Mościcach (fabrykę w Mościcach połączono w 1933 roku z chorzowską w jedno przedsiębiorstwo).
Po wojnie Mościce zostały włączone do Tarnowa i do dziś są jego zieloną, komfortową dzielnicą. Czy przypominają Giszowiec? Zdecydowanie nie. Jeśli już, to osiedle Za Torem przypomina bliski mi Chorzów (np. w rejonach ulic Urbanowicza, Żwirki i Wigury albo willowa część osiedla Ruch). Typowa architektura modernistyczna. Jeszcze jeden - oprócz "azotów" element wspólny obu miejsc.
Mościce dla turystów
Osiedle przyfabryczne Mościc jest wpisane do rejestru zabytków. Dla turystów nie jest to jeszcze miejsce tak popularne jak renesansowa tarnowska starówka czy inne szlaki tematyczne po mieście (np. szlak żydowski, generała Bema), ale może warto zaglądać także do miejsc tak nieoczywistych, jak to modernistyczne miasto-ogród? Proponuję skorzystać z podpowiedzi: MOŚCICE W 120 MINUT
Mościce - Chorzów wspólna historia
Na koniec jeszcze jeden watek mościcko-chorzowski: nazwa Mościce pochodzi od przedwojennego prezydenta Ignacego Mościckiego, chemika z wykształcenia, inicjatora i budowniczego podtarnowskich "azotów". Wcześniej, w latach 20. ubiegłego wieku Mościcki kierował podobną fabryką w Chorzowie. Na rogu ul. Powstańców i Zjednoczenia znajduje się willa, w której mieszkał (obecnie mieści się tu prywatna lecznica im. Ignacego Mościckiego).
Czytaj koniecznie:BLOG ANNY ŁADUNIUK: DZIWNY TEN ŚWIAT
Strefa Biznesu: Uwaga na chińskie platformy zakupowe
Dołącz do nas na Facebooku!
Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!
Dołącz do nas na X!
Codziennie informujemy o ciekawostkach i aktualnych wydarzeniach.
Kontakt z redakcją
Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?