Kopalnia Pokój w Rudzie Śląskiej - poprzemysłowy teren będzie zagospodarowany. Bank Światowy przeprowadził obszerne badania w mieście

Początek planów i rozmów na temat zagospodarowania poprzemysłowych terenów likwidowanej kopalni Pokój w Rudzie Śląskiej można wskazać na grudzień 2021 r.

- Odebraliśmy wówczas pracę wykonaną przez zespół prof. Michała Stangla. To był pierwszy krok w kierunku zagospodarowania tego obszaru, to były nasze pierwsze myśli na jego temat – mówi Michał Pierończyk, prezydent Rudy Śląskiej.

Dodaje, że jednym z pomysłów na zagospodarowanie obszaru jest budowa kompleksu mieszkalno-usługowego w otoczeniu terenów rekreacyjnych.

- Zależy nam na połączeniu dwóch dzielnic, Nowego Bytomia i Wirku, terenem miejskim. Ruda Śląska to miasto dzielnic, nam zależy na połączeniu ich – dodaje prezydent miasta.

Wyjaśnia, że teren kopalni Pokój należy do Spółki Restrukturyzacji Kopalń. We współpracy z SRK powstanie dokumentacja terenu, obszar zostanie podzielony na mniejsze działki ewidencyjne. Równolegle trwa proces likwidacji kopalni, który potrwa do końca 2024 r. Co za tym idzie, przetargi na udostępnienie terenu pod konkretne inwestycje będą mogły się rozpocząć dopiero po tym terminie.

- Chcemy przygotować kompletną dokumentację tak, by móc ruszyć z przetargami, gdy tylko zakończy się proces likwidacji kopalni – dodaje prezydent Pierończyk.

Ważną częścią planów rekultywacji i ponownego wykorzystania terenu po kopalni Pokój były obszerne badania przeprowadzone przez Bank Światowy. Jak mówi prezydent Rudy Śląskiej, stanowisko Banku Światowego w dużym stopniu jest spójne z pomysłami władz miasta.

- Przedstawione dane pozwolą na najlepsze zagospodarowanie terenu, pozwolą jak najlepiej współpracować z właścicielami terenu, a także ze specjalistami, którzy będą mieć swój udział w realizacjach – mówi Michał Pierończyk.

Badania w Rudzie Śląskiej dotyczyły kilku obszarów. Jednym z nich był sam teren po kopalni Pokój. Bank Światowy wskazał kluczowe punkty ważne z punktu widzenia ponownego zagospodarowania zdegradowanych terenów.

- Te tereny będą bezwartościowe, gdy pozostaną skażone. Tereny pogórnicze mogą stwarzać korzystne warunki do zagospodarowania, kluczowa jest tu wiedza, w jakim stanie są te tereny – podkreślił Wolfhart Pohl, główny specjalista ds. środowiska i nauk o Ziemi Banku Światowego.

Zaznaczył, że przy ocenie terenów pod kątem ponownego wykorzystania, pod uwagę bierze się kilka kryteriów. Pierwszym jest lokalizacja terenu i jego wartość społeczna. Kolejnymi są ryzyka środowiskowe i stabilność terenu. Ostatnim elementem oceny jest potencjalna wartość dodana obszaru, czyli określenie jaką wartość zyska teren po jego rekultywacji i zagospodarowaniu.

- Gmina koncentruje się głównie na zagospodarowaniu terenów kopalni Pokój, która jest obecnie w likwidacji. Miasto opracowało bardzo dobry plan zagospodarowania tego terenu – podkreślił Wolfhart Pohl.

Przeprowadzone badania pozwolą na zrealizowanie tej wizji i wskażą ewentualne trudności w zagospodarowaniu terenu. Badania Banku Światowego potwierdziły, że większość terenu po kopalni może być bez przeszkód wykorzystana do celów rekreacyjno-mieszkaniowych. Część obszaru została wskazana, jako nadająca się do wykorzystania w celach energetycznych, mogłyby tu powstać np. farmy solarne.

- Czynnikiem problematycznym jest jakość środowiska. Część terenów było wykorzystywanych do składowania odpadów pokopalnianych, które mogą prowadzić do różnych problemów środowiskowych. Nie jest to jednak powód, by porzucać plany zagospodarowania tego terenu – wyjaśnił specjalista.

Wolfhart Pohl dodał, że w tej sytuacji pierwszym krokiem przed podjęciem dalszych decyzji powinno być zbadanie próbek gruntu. Pozwoli to na określenie poziomu zanieczyszczeń gleby. Zaznaczył, że tereny poprzemysłowe są ciągle stygmatyzowane przez inwestorów, którzy wolą dostać czysty, zielony teren pozbawiony zagrożeń środowiskowych. Również z tego powodu, jasny plan zagospodarowania przestrzennego i rekultywacja terenu są takie ważne.

Jak wskazały badania przeprowadzone w listopadzie 2022 r., Ruda Śląska jest jednym z powiatów województwa śląskiego, którego rynek pracy jest najbardziej uzależniony od węgla. Pod tym względem miasto zajmuje 5. miejsce w województwie śląskim. Jak mówi Maddalena Honorati, ekonomista Banku Światowego, w sektorze związanym z wydobyciem węgla w Rudzie Śląskiej pracuje ponad 7 tys. osób. Przekłada się to na 21 proc. wszystkich osób pracujących w mieście. Maddalena Honorati wyjaśnia, w oparciu o dane przekazane przez Polską Grupę Górniczą, że większość tej grupy stanowią osoby słabo wykształcone

- Badania wskazują, że ok. 34 proc. gospodarstw domowych w mieście ma co najmniej jednego członka pracującego w sektorze węglowym. Część tych osób jest jedynymi żywicielami rodziny. Ponad 30 proc. gospodarstw domowych w Rudzie Śląskiej zadeklarowało w badaniu, że od sektora paliwowo-energetycznego jest uzależnione w dużym stopniu – tłumaczy ekonomistka.

Te informacje są kluczowe przy opracowaniu polityki przebranżowienia tych osób. Maddalena Honorati podkreśla, że właśnie ta grupa mieszkańców miasta będzie szczególnie narażona na negatywne skutki likwidacji przemysłu węglowego.

Wśród plusów Rudy Śląskiej specjaliści Banku Światowego wskazują niską stopę bezrobocia. Podkreślają, że jest ona niższa od średniej krajowej i wojewódzkiej i wynosi zaledwie 2,6 procenta. Przy opracowaniu planów zagospodarowania pokopalnianych terenów w mieście, zbadano również preferencje mieszkańców, także zawodowe.

- Badanie pozwoliło na opracowanie mapy preferencji zawodowych mieszkańców Rudy Śląskiej – wyjaśnia dr Tomasz Gajderowicz z Wydziału Nauk Ekonomicznych Uniwersytetu Warszawskiego.

A badanie przeprowadzone w 500 gospodarstwach domowych w mieście wskazało, że coraz więcej mieszkańców Rudy Śląskiej odchodzi o sektora przemysłowego na rzecz pracy w usługach. Ważną informacją dla władz miasta i dla przyszłych inwestorów jest fakt, że pracownicy w regionie są przyzwyczajeni do przemieszczania się między miastami aglomeracji, cechuje ich duża odporność na stres i cenią sobie stabilność zatrudnienia.

- Pozytywnie odnoszą się do pracy przy odnawialnych źródłach energii. To wbrew pozorom nie jest takie oczywiste. W innych regionach Polski taki trend nie jest tak wyraźny. Jednocześnie mieszkańcy miasta niechętnie podjęliby pracę w zawodach niebezpiecznych, w tym w branży górniczej. Mieszkańcy miasta są otwarci na konieczność przekwalifikowania, to dla pracodawców bardzo ważna cecha. To bardzo ważne w kontekście planowanego zagospodarowania terenu po kopalni Pokój – dodaje Tomasz Gajderowicz.

Jacek Morek, zastępca prezydenta Rudy Śląskiej, podkreśla, że obszerne badania i narzędzia zaproponowane przez Bank Światowy jest tym, czego miasto potrzebuje.

- Pracując nad planem zagospodarowania terenu często korzystamy z intuicji, a rzadko z badań. Rzadko mamy narzędzia do tego, by przygotować jak najlepszy plan. Dziękujemy za to narzędzie, na pewno będziemy z niego korzystać – mówi Jacek Morek.

Jak zaznaczył Wolfhart Pohl, w Rudzie Śląskiej znajduje się ok. 10 km kw. gruntów, które można przywrócić miastu.

- Mamy nadzieję, że te dane pomogą przyjrzeć się kluczowym obszarom, które po zamknięciu kopalń pozostają niewykorzystane, głównie pod względem ekonomicznym. Głównym problemem w tych obszarach jest zastąpienie utraconych miejsc pracy. Zabudowa komercyjna może być sposobem przywrócenia utraconej aktywności ekonomicznej tych obszarów – dodał na zakończenie Wolfhart Pohl.